احسان بداغي/ دو هفته فعاليت كميسيون برجام يك دوگانه پر رنگ را به تصوير كشيده است؛ فشار روي تيم مذاكره‌كننده فعلي و كرنش در برابر تيم هسته‌اي دولت قبل. اين البته از مجموعه‌اي كه تركيب غالب آن را منتقدان مذاكرات تشكيل مي‌دهند عجيب نيست؛ منتقداني كه در طول اين دو هفته در ميان سكوت طيف موافقان مذاكرات بيشتر از هر وقتي به چشم آمده‌اند. حالا اما مسعود پزشكيان از نمايندگان اصلاح‌طلب عضو اين كميسيون بعد از دو هفته در گفت‌وگو با «اعتماد» از برخي زواياي جلسات قبل اين مجموعه مي‌گويد. از جمله اينكه طيف منتقدان قصدي براي تغيير راي خود ندارند و از پيش همه تصميمات خود را گرفته‌اند. پزشكيان معتقد است با اين شيوه خروجي كميسيون تنها يك گزارش سياسي خواهد بود. ضمن آنكه تاكيد مي‌كند تمام بررسي‌هاي تخصصي و فني هم تا حالا به فراموشي سپرده شده‌اند و همه چيز بر مدار مواضع سياسي پيش رفته است.
پيش از هر چيز ديگري توضيح دهيد چرا طيف موافقان برجام اينقدر ساكت بوده‌اند تا اينجا؟
به هرحال ما مي‌خواستيم منطقي و قانوني كار كنيم. منطقي اين بود كه اول حرف‌ها و گزارش‌ها را بشنويم و بعد نظر خود را بدهيم. قانوني آن هم اين بود كه گفتيم از طريق سخنگو اطلاع‌رساني شود. اما هيچكدام نشد. يعني اتفاقا برخي نمايندگان كه عضو هم نبودند و مي‌آمدند بيشترين موضع‌گيري‌ها، خبرسازي‌ها و فضاسازي‌ها را داشتند.
دو هفته از آغاز كار كميسيون ويژه برجام مي‌گذرد. شما و موافقان برجام تا اينجا خيلي كمتر از طيف منتقدان موضع‌گيري كرده‌ايد و فضاي كميسييون هم تا اينجا به نظر مي‌رسد در اختيار همان طيف باشد. ارزيابي شما از گفت‌وگوها در قالب اين مجموعه طي دو هفته اخير چيست؟
بالاخره يك تعداد از نمايندگاني كه به جلسات كميسيون برجام مي‌آيند و برخي ديگر كه عضو هستند داراي سوگيري سياسي شديد هستند و اين سوگيري هم باعث مي‌شود تا اوقات‌تلخي‌هايي صورت بگيرد و باعث ايجاد حاشيه‌هايي مي‌شود كه از متن خيلي بيشتر هستند. يعني الان در جلسات ما مخصوصا آنچه با آقاي عراقچي داشته‌ايم حاشيه و سوالات حاشيه‌اي بسيار پر رنگ‌تر از متن قضيه بوده است. به هر حال انصاف براي يك گروه بررسي‌كننده‌اي مثل كميسيون برجام و نمايندگان ديگري كه آنجا مي‌آيند حكم مي‌كند كه حداقل مقداري از قضاوت‌هاي سياسي خود را ناديده بگيرند. در حالي كه ما شاهد هستيم اگر فلان نماينده منتقد موضعي عليه برجام هم دارد وقتي در جلسه كميسيون و جلوي دوربين تلويزيون حاضر مي‌شود، تمام تلاش خود را مي‌كند كه گرايش و موضع‌گيري سياسي خود را پررنگ‌تر هم بكند. ما الان در وضعيتي هستيم كه در كميسيون برجام قضاوت موضع نه تنها خارج از سوگيري‌ها و قضاوت‌هاي سياسي نيست كه هيچ، بلكه اصلا قرار است اين قسمت برجسته بررسي‌ها باشد و من تا الان نفهميده‌ام چنين روشي چه نسبتي با منافع ملي و مصالح عمومي دارد. وقتي مي‌گوييم كميسيون ويژه تشكيل داده‌ايم براي يك بررسي فني بايد اين‌گونه باشد كه اول گزارش مربوط به اقدامات را بشنويم و بعد سراغ سوالات و ابهامات و نهايتا قضاوت برويم. در حالي كه از همان روز اول حتي قبل از اينكه جلسه‌اي تشكيل شود برخي همكاران ما مشغول هماهنگ كردن سوالات انتقادي خود از تيم مذاكره‌كننده بودند و جالب اينجاست كه برخي نمايندگان غير عضو در كميسيون هم در اين ميان جنب و جوش و حرارت به مراتب بيشتري داشتند. به هر حال اين همكاران ما از قبل قضاوت خود را انجام داده‌اند و به همين دليل است كه مثلا جو جلسه با آقاي عراقچي با جو جلسه با آقاي ظريف از زمين تا آسمان فرق دارد. چون از همان لحظه اول قرار است به آقاي عراقچي حمله كنند و در مقابل آقاي ظريف دست به سينه بنشينند و به به و چه چه كنند. خب اين اصلا انصاف نيست. ولي به هر حال فعلا جو كميسيون ويژه اينچنين است و ما هم بايد با همين جو كار را ادامه دهيم. فقط خوشحاليم كه با پخش تلويزيوني مردم مي‌توانند قدري قضاوت كنند.
با اين شيوه‌اي كه تا اينجا كميسيون ويژه آن را در پيش گرفته فكر مي‌كنيد نهايتا به چه نتيجه‌اي خواهيد رسيد و چه نوع گزارشي با چه رويكردي خروجي كار شما در اين مجموعه باشد؟
اگر اطلاعات درست بگيرند و جمع‌بندي بدون سوگيري انجام شود، به نظر من جمع‌بندي اين توافق پذيرش آن خواهد بود و جمع‌بندي عمومي هم در مجلس و هم در جامعه درباره مذاكرات همين است. البته ما هنوز اطلاعات كامل را از گروه‌هاي امنيتي، اقتصادي و حقوقي دريافت نكرده‌ايم و بايد اطلاعات ما براي آن گزارش كامل و جامع باشد و هنوز كار ادامه دارد. من خودم واقعا منتظر اين اطلاعات هستم و براي خودم اين فضاي ذهني را به وجود آورده‌ام كه اطلاعات جديد هر نوع تغييري در راي من ايجاد كند. يعني نمي‌خواهم با يك موضع‌گيري قبلي قضاوت كنم.
خب اين نظر شماست، ولي در عمل بسياري از اعضا به شكل ديگري اقدام مي‌كنند. بحث بر سر اين نيست كه چه طور بايد رفتار كرد. بحث اين است كه با اين شيوه رفتاري و اين موضع‌گيري‌ها نهايتا كميسيون به كجا خواهد رسيد؟
ببينيد اگر ملاك را موضع‌گيري‌هاي انجام شده تا الان بدانيم كه معلوم است گزارش كميسيون چه خواهد بود. خيلي واضح است كه به هر حال طيفي از نمايندگان براي قانع نشدن وارد اين بحث شده‌اند و هيچ توضيحي هم براي آنها كافي نيست. يعني اصلا حضورشان در جلسه براي نمايش مخالفت است. مثلا درباره برخي موارد مربوط به قطعنامه بارها هم تيم مذاكره‌كننده و هم دولت تاكيد كرده‌اند كه آن را قبول ندارند و اجرا نمي‌كنند. من خودم كه در سياست خارجي متخصص نيستم هم الان متوجه موضوع شده‌ام و جواب منطقي آن را دارم اما همچنان درباره اين موارد سوال پرسيده مي‌شود. البته نه سوال از زواياي جديد، بلكه عينا همان سوالات قبلي مطرح مي‌شوند. مثلا گير مي‌دهند كه اگر فلان كشور يا فلان ارگان دبه كرد چه مي‌شود. خب اين ديگر مشخص است كه نه فقط در سياست خارجي بلكه در هر معامله‌اي امكان دبه كردن وجود دارد. نمي‌شود كه كشور را به خاطر يك احتمال ضعيف و يك سري اما و اگر معطل بگذاريم كه برخي مي‌گويند شايد در آينده آمريكا در فلان جا دبه كند. خب دبه هم كرد كه بدتر از قبل از مذاكرات كه نمي‌شود. من واقعا نمي‌دانم برخي مسائل اصلا چرا مطرح مي‌شوند. به هر حال الان در جلسات كميسيون برجام قسمت مهم و بزرگي از دغدغه‌هاي منتقدان را تيم هسته‌اي گفته كه از اساس خودش قرار نيست اجرا كند. ولي متاسفانه برخي نمايندگان مرتب مي‌گويند فلان مقام دولت آمريكا يا فلان نماينده مجلس آنها اين‌جور گفته. يعني حرف مقامات رسمي خودمان را قبول ندارند اما حرف آن آمريكايي را كه خودشان مي‌گويند نبايد به آنها اعتماد كرد، با چشم بسته مي‌پذيرند.
شما فكر مي‌كنيد چرا اين اتفاق مي‌افتد؟ يعني چرا طيف منتقدان با اين شيوه به موضع‌گيري مي‌پردازند؟ تاكتيك آنها براي زير سوال بردن توافق هسته‌اي چيست؟
ببينيد به هر حال اينها مي‌خواهند موضوع را طوري جلوه بدهند كه تيم مذاكره‌كننده و دولت كاري نكرده‌اند و فقط اهداف طرف مقابل جلو رفته است. خب برخي از همين‌ها آمدند رسما توي مجلس به وزير خارجه‌اي كه مقام معظم رهبري او را امين و شجاع و متدين خواند، گفتند خائن. الان شايد آن لفظ را به كار نبرند. اما هدف‌شان اين است كه با طرح سوالات و موضوعات انحرافي زياد باز هم همان مفهوم را القا كنند كه از جانب مذاكرات و توافق؛ ضربه‌اي متوجه نظام و كشور شده است و اين هم در محتوا يعني همان خيانت است ديگر. يك كار ديگر هم كه اينجا انجام مي‌شود جزئي كردن مسائل و ريز كردن سوالات است و با اين شيوه به هر حال كليت جريان ناديده گرفته مي‌شود. در همين پخش تلويزيوني ديده‌ايد كه روي يك واژه يا يك عبارت در برجام چقدر گير مي‌دهند، در حالي كه كليت موضوع از ياد رفته است. برجام و توافق هسته‌اي اگر ارزشي داشته باشد در همان كليت و در نسبت با فضاي پيراموني آنكه خطر جنگ و تحريم‌ها بود، معنا پيدا مي‌كند.
درباره اين كليات كه مي‌گوييد محل اصلي ارزشگذاري برجام هستند، به عنوان يكي از نمايندگان طيف موافق مذاكرات در كميسيون چه كرده‌ايد؟
تا الان امثال بنده نه از نمايندگان منتقد و نه از تيم مذاكره‌كننده قبلي مثلا جواب اين سوال را نگرفته‌ام كه چه مكانيزم جايگزيني براي خروج از ذيل بند هفت منشور سازمان ملل متحد پيشنهاد مي‌كنند يا اينكه اصلا چه نمونه ديگري در عرصه جهاني براي اين چنين اتفاقي وجود دارد؟ ببينيد چنين مساله كلي ناديده گرفته مي‌شود و بعد مي‌روند و به يك سري موارد دست‌چندم مي‌پردازند. اين به نظر من يك شيوه‌اي است براي تخفيف ارزش برجام و توافقي كه انجام شده است. يا دوگانگي ديگري كه وجود دارد درباره همين قطعنامه 2231 است كه يك مواردي درباره موشكي و تسليحاتي دارد كه البته عقب‌نشيني از موضع قطعنامه‌هاي قبلي است. آنها آن قبلي‌ها را كه خيلي شديد و بي‌سابقه بودند مي‌گفتند «كاغذپاره» است و ارزشي ندارد. حالا آمده‌اند و مي‌گويند دولت كه مي‌گويد بندهاي موشكي را اجرا نمي‌كند، عملا نمي‌تواند و قدرتش را ندارد و دنيا پدر ما را در مي‌آورد. اگر پدر در مي‌آورند چرا در دولت قبل قطعنامه‌هاي بي‌سابقه عليه ما كاغذپاره بود. اگر كاغذ پاره است پس الان از چه مي‌ترسيد كه مي‌گوييد پدر در مي‌آورند؟
ايجاد تناسب بين كليات و جزييات برجام در كميسيون ويژه چگونه است؟ اصلا راهي براي طرح اين مسائل گشوده شده است؟
ما الان درگير جزييات هستيم. حتي در مجموعه كليت منافع ملي ما به نظر من هسته‌اي يك قسمت و جزئي از آن را تشكيل مي‌دهد و كل آن نيست. همين تحريم‌ها بانك‌هاي ما را و صنعت و تجارت ما را به پرورشگاهي براي توليد انواع بابك زنجاني‌ها تبديل كرد. تا الان نزديك 10 ميليون بيكار روي دست ما گذاشت و خيلي جاهاي مملكت را فلج كرد. نصف صنايع ما تعطيل شد، خب اينها هم جزو منافع ملي كشور ما است. همه هم مي‌دانستند كه خيلي از اين اتفاقات تحت تاثير تحريم‌هاست. ولي آن روز كسي در فكرش نبود كه براي بررسي اينها كارگروه اقتصادي و فرهنگي و سياسي تشكيل دهد. در دولت قبل پول داروي مملكت را به خاطر همين تحريم‌ها دادند به دلال كه دارو بياورد، به جايش پورشه و بنز وارد كشور شد. ابعاد فرهنگي و اقتصادي و اجتماعي اين وضعيت نبايد بررسي مي‌شد؟ يعني فقط توافق هسته‌اي براي فرهنگ ما و اقتصاد ما خطر است؟ دلالان نوكيسه از كي در اقتصاد ما رشد كردند؟ جولان اين نوكيسه‌ها از كي در كشور شروع شد؟ كليات موضوع هسته‌اي اينهاست و اگر اينها بررسي شوند قطعا منتقدان و مخالفان امروز خيلي جاي دفاع از مواضع و سياست‌هاي‌شان را نخواهند يافت. به همين دليل مي‌روند سراغ بهانه‌گيري‌هاي جزئي كه فلان‌جا اين واژه هست و فلان جا از اين عبارت برداشت سوء مي‌شود.
فكر مي‌كنيد موضع‌گيري منتقدان برجام و نوع مواجهه آنها با تيم‌هاي فعلي و قبلي مذاكره‌كننده چقدر زمينه‌هاي سياسي داخلي و حتي انتخاباتي داشته باشد؟
من اميدوارم اينطور نباشد، هر چند به هر حال قسمتي از نمايندگان كميسيون برجام تمام گرايش‌ها و موضع‌گيري‌هاي سياسي خود را از بيرون آورده‌اند آنجا. يعني بهتر بگويم اصلا به جز اين گرايش هيچ چيز ديگري با خود به جلسات نمي‌آورند. به هر حال تاكيد برخي از نمايندگان كه عضو هم نيستند، به حضور در جلسه به همين دليل است. البته قطعا اين حضور منع حقوقي ندارد و حق آنهاست. اما در مقابل ما هم نمي‌توانيم از اصرارهاي آنها و نوع موضع‌گيري‌هايي كه دارند برداشت خود را نگوييم. اين طيف‌ها مي‌گويند كه دولت همه چيز خود را معطل مذاكرات كرده اما به نظر مي‌رسد بيشتر خود اين طيف‌ها هستند كه حيات و ممات‌شان درگير نتيجه مذاكرات شده است؛ اين هم به هر حال مي‌تواند يك وجه انتخاباتي داشته باشد.
ادامه در صفحه 14