پيش‌بيني كليدواژه‌هاي روحاني در نيويورك
محمدابراهيم ترقي‌نژاد
روز گذشته محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان به همراه تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي براي حضور در هفتادمين نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد تهران را به مقصد نيويورك ترك كرد. در روزهاي آتي نيز حجت‌الاسلام والمسلمين حسن روحاني، رييس‌جمهور نيز به نيويورك خواهد رفت تا در نخستين روز هفتادمين نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد به ايراد سخنراني بپردازد. سومين سفر حسن روحاني و محمدجواد ظريف به نيويورك در حالي صورت مي‌گيرد كه ايران و گروه 1+5 پس از حدود دو سال مذاكرات فشرده و نفس‌گير هسته‌اي سرانجام به توافق دست يافتند. توافقي كه با استقبال جهاني روبه‌رو شده است. در اين باره از 11 ديپلمات سابق و تحليلگر مسائل سياست خارجي نظرخواهي داشته‌ايم و دو سوال يكسان را از آنها پرسيده‌ايم؛ نخست اينكه «با توجه به دستيابي به توافق هسته‌اي ميان ايران و گروه 1+5، فضا و شرايط حضور جمهوري اسلامي ايران در هفتادمين نشست مجمع عمومي سازمان ملل را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟» و دوم آنكه، «به نظر شما حسن روحاني در سخنراني خود بايد چه مسائلي را مطرح كند؟» مشروح اين نظرات در ادامه مي‌آيد:
نام كارشناس سمت با توجه به دستيابي به توافق هسته‌اي، فضا و شرايط حضور جمهوري اسلامي ايران در هفتادمين مجمع عمومي سازمان ملل را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟ به نظر شما آقاي روحاني در سخنراني خود بايد چه مسائلي را مطرح كنند؟
داوود هرميداس باوند استاد حقوق بين‌الملل دانشگاه علامه طباطبايي فضا براي حضور در ايران نسبت به گذشته مثبت‌تر و مساعدتر است. مسائل منطقه‌اي را آقاي روحاني مطرح خواهند كرد و احتمالا ايران نظرات و راهكارهاي خود را براي حل مسائل منطقه‌اي مانند سوريه بيان مي‌كند.
حسن بهشتي‌پور تحليلگر مسائل سياست خارجي دستيابي به برجام شرايط جديدي را چه در سطح منطقه‌اي و چه در سطح بين‌المللي براي ايران فراهم ساخته است كه به هيچ‌وجه با گذشته قابل مقايسه نيست. اين توافق پتانسيل‌هاي بسياري براي ايران فراهم كرده و من اميدوار هستم كه ايشان از اين شرايط استفاده كرده تا تهديدات را به فرصت استفاده كنند. از ديگر سو، يكي از مسائل مهم، تسريع در روند اجرايي شدن برجام است و يكي از اموري كه مي‌تواند آن را تسريع ببخشد، ديپلماسي عمومي در كنار ديپلماسي رسمي است و من فكر مي‌كنم آقاي دكتر روحاني مي‌تواند از اين فضا استفاده كند. آقاي دكتر روحاني دو سال قبل مساله جهان عاري از خشونت و افراطيگري را مطرح كرده بود. من فكر مي‌كنم ايشان بايد در اين سخنراني خود در رابطه با راهكارهاي عملياتي شدن آن به سخنراني بپردازد. از سوي ديگر، بحث خاورميانه عاري از سلاح هسته‌اي نيز يكي از موضوعاتي است كه مي‌تواند توسط رييس‌جمهوري مطرح شود. مديريت جديد خاورميانه توسط قدرت‌هاي منطقه‌اي و حل و فصل مسائل آن توسط اين قدرت‌ها و عدم دخالت قدرت‌هاي منطقه‌اي هم مي‌تواند موضوع ديگر در اين باره باشد.
سعيد خالوزاده استاد روابط بين‌الملل دانشگاه تهران موقعيت ايران در شرايط كنوني نسبت به سال‌هاي گذشته ارتقاي بسياري يافته است. از طرف ديگر، دستيابي به برجام نيز بي‌ترديد شرايط جديدي را در سطح بين‌المللي براي ايران و ساير بازيگران ايجاد كرده و زمينه‌ساز افزايش جايگاه ديپلماسي شده است. من فكر مي‌كنم حضور ايران در اين هفتادمين نشست مجمع عمومي سازمان ملل موجب افزايش جايگاه كشورمان در منطقه و سازمان‌هاي بين‌المللي مانند سازمان ملل متحد شود. پيروزي ديپلماسي و گفت‌وگو بر فشار و تحريم از جمله محورهاي عمده‌اي است كه از سوي آقاي روحاني مطرح خواهد شد. از سوي ديگر، ايشان تعامل سازنده با بازيگران جهاني و منطقه‌اي در شرايط كنوني مطرح خواهند كرد و از علاقه‌مندي كشورمان بر افزايش مناسبات و گسترش روابط با كشورهاي مختلف خواهند گفت زيرا دوره جديدي از گفت‌وگو، تعامل و همكاري‌هاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي و... با دنيا فراهم شده است. همچنين من فكر مي‌كنم آقاي دكتر روحاني مجددا بر صلح‌آميز بودن فعاليت‌هاي هسته‌اي كشورمان و پايبندي ايران به تعهداتش طبق برجام تاكيد خواهند كرد.
سيدجلال ساداتيان ديپلمات اسبق ايران در بريتانيا فضاي مجمع عمومي سازمان ملل نسبت به سال‌هاي گذشته، بي‌ترديد مثبت‌تر از گذشته است زيرا ايران توانسته است تا ضمن حفظ حقوق هسته‌اي خود، به يك توافق بين‌المللي دست يابد. اين توافق از سوي شوراي امنيت سازمان ملل نيز به صورت قطعنامه 2231 مورد تاييد قرار گرفته و اكثريت كشورهاي جهان استقبال كرده‌اند هرچند اسراييل و تندروهاي امريكايي درصدد ناكام بودن آن بودند ولي به دليل عملكرد دولت اوباما و تيم وي، تلاش‌هاي آنها به جايي نرسيد. با اين وجود، بازتاب توافق هسته‌اي را مي‌توان در مجمع عمومي سازمان ملل مشاهده كرد و اين جو و فضاي مثبت با حضور آقاي دكتر روحاني شكل و شمايل متفاوت‌تري به خود خواهد گرفت. من فكر مي‌كنم اكثريت سران كشورهاي دنيا هم‌اينك علاقه‌مند ديدار با رييس‌جمهور ايران هستند و حتي به نظرم بعيد نيست كه ايشان با باراك اوباما نيز ديدار داشته باشند. آقاي روحاني بايد تاكيد كنند كه جمهوري اسلامي ايران همچنان بر حقوق هسته‌اي خويش و درستي راه و منطقي كه در پيش گرفته است، تاكيد و اصرار دارد. از سوي ديگر، ايشان بايد همكاري كشورهاي مختلف دنيا براي متعادل كردن شرايط موجود در جهت كاهش بي‌عدالتي‌هاي جهاني و حل بحران‌هاي مختلف را مورد توجه قرار دهند.
حسين شيخ‌الاسلام مشاور امور بين‌الملل رييس مجلس شوراي اسلامي هم‌اينك امريكايي‌ها براي حل مسائل سوريه برخلاف گذشته به فكر كمك از جمهوري اسلامي ايران براي حل مساله سوريه افتاد‌ه‌اند و اين نشان‌دهنده جايگاه والاي ايران در منطقه است. اين نشان مي‌دهد كه رويكرد ايران طي سال‌هاي اخير كه مبتني بر صلح بوده، درست است. از ديگرسو، دستيابي به توافق هسته‌اي ثابت كرد ايران از ديروز تا به امروز فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي را دنبال كرده است. من فكر مي‌كنم مجمع عمومي سازمان ملل فضاي مناسبي براي تفهيم هرچه بيشتر اين موضوع به غربي‌هاست. مهم‌ترين مساله روز، مساله مبارزه با تروريسم است كه البته آقاي روحاني دو سال پيش نيز در مجمع عمومي سازمان ملل مطرح كردند و با اكثريت آرا به صورت قطعنامه‌اي تصويب شد. ما هم‌اينك از اين فرصت استفاده كرده تا به ملت‌هاي جهاني بگوييم كه ايران به گسترش مردم‌سالاري و گفت‌وگو ميان كشورهاي دنيا تكيه دارد تا جنگ و درگيري و به آنها بفهماند كه راهكار حل بحران‌هاي كنوني سياسي است تا نظامي.
جاويد قربان‌اوغلي سفير اسبق ايران در آفريقاي جنوبي با توافقي كه در عرصه هسته‌اي ميان ايران و شش قدرت جهاني صورت گرفته، يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي جهاني پايان يافت. از سوي ديگر، آقاي اوباما توانست با مديريت حساب‌شده و دقيق برجام را از سد كنگره امريكا بگذارند. همه اين مسائل، موجب حساس شدن اين سفر شده و من اميدوار هستم تا قبل از سفر آقاي روحاني به نيويورك، كشور ما نيز در همه سطوح تصميم خويش را در موافقت و پايبندي به توافق اعلام كند تا حضور آقاي رييس‌جمهور به بهترين وجه رقم بخورد. من فكر مي‌كنم دو نكته حساس بايد از سوي آقاي روحاني مطرح شود؛ نخست ايشان در شصت و هشتمين نشست مجمع عمومي سازمان ملل ايده جهان عاري از خشونت و افراطيگري را مطرح كردند و لازم است با توجه به شرايط وخيم منطقه‌اي و جهان اسلام بار ديگر، اين مساله را مطرح كنند و در سخنان خود يك چهره و قرائت رحماني از دين مبين اسلام را كه مبتني بر شفقت و برادري ميان آحاد انسان‌هاست، مطرح كنند و هر افراطيگري مبتني بر مذهب، نژاد و رنگ را محكوم كنند. همچنين آقاي روحاني بايد پايبندي ايران به توافق هسته‌اي ايران را نشان دهند زيرا اين توافق توانست خط بطلاني بر تبليغات يك دهه گذشته نسبت به ايران باشد و اميدواري‌شان را بر پايبندي طرف مقابل با تمام توان بيان كنند.
محمدفرهاد كليني كارشناس ارشد مسائل استراتژيك در شرايط كنوني امكان توليد فرصت‌هاي منظم در آينده امكان‌پذيرتر از گذشته است. به نظر مي‌رسد گام دوم در موضوع مبارزه با افراطيگري و همچنين ارزش فلسطين براي جهان اسلام بايد مطرح شود.
محمدرضا نوري شاهرودي سفير اسبق ايران در عربستان سعودي خوشبختانه با دستيابي به برجام در شرايط حساس و مهم كنوني، جهان متوجه التزام و تعهد ايران به مسائل بين‌المللي شده است. متوجه شده‌اند كه نگرش ايران به جهان بر اين است كه كشورمان ضمن استفاده از تكنولوژي هسته‌اي، خطوط قرمز بين‌المللي را هم رعايت مي‌كند و اين بسيار مهم است. از سوي ديگر، من فكر مي‌كنم با توجه به فضاي كنوني شرايط براي گشايش‌هاي بيشتر فراهم شده است و ايران مي‌تواند با كشورهاي مختلف دنيا تعامل سازنده داشته باشد. رفت‌وآمدهاي متعدد هيات‌هاي مختلف اروپايي به تهران نيز نشان مي‌دهد غربي‌ها متوجه رويكرد جديد ايران شده‌اند. من فكر مي‌كنم كه آقاي روحاني بايد از صلح جهاني صحبت كنند. برجام نيز نشان داد كه جمهوري اسلامي ايران به دنبال صلح و همزيستي بين‌المللي است. همچنين ايشان بايد مساله تروريسم سفاك و خشن امروز را هم به جامعه جهاني يادآور شود تا از اين طريق شرايط را براي همكاري‌هاي مشترك در جهت حل و فصل مسائل فراهم سازند.
محمود محمدي سخنگوي اسبق وزارت امور خارجه من فكر مي‌كنم كه اين نشست و حضور آقاي دكتر روحاني يكي از پراستقبال‌ترين و مثبت‌ترين حضورهاي ايران در نشست‌هاي مجمع عمومي سازمان ملل باشد كه البته پيش از اين‌چنين رويكرد و برخوردي را ايران در زمان رييس‌جمهور دولت اصلاحات در سال 1998 و با طرح مساله گفت‌وگوي تمدن‌ها تجربه كرده بود. با اين وجود، من فكر مي‌كنم جامعه جهاني با رويكرد جديدي از ايران استقبال خواهد كرد زيرا آقاي روحاني در سال 92 كه نخستين حضور ايشان به مجمع عمومي سازمان ملل بود، مساله جهان عاري از خشونت و افراطيگري را مطرح كرده بودند اما آن هنگام غرب هنوز ابعاد تهديدآميز داعش و گروه‌هاي تروريستي تكفيري را درك نكرده بود اما هم‌اينك متوجه شده است كه اين گروه‌هاي تروريستي داراي چه ابعاد خطرناك خطري براي منافع و امنيت ملي آنهاست. از ديگرسو، ايشان با پيشبرد ديپلماسي در مقابل افراط و فشار و زور توانستند يكي از غيرضروري‌ترين بحران‌هاي بين‌المللي را به سرانجامي برسانند و از اين طريق زمينه‌ساز بهبود و گسترش روابط ايران با جامعه بين‌المللي شوند. در مجموع من فكر مي‌كنم كه وجهه ايران نسبت به سال‌هاي گذشته در مجامع بين‌المللي و افكار عمومي جهاني مطرح‌تر است زيرا رويكرد آقاي روحاني در دو سال گذشته اعتمادسازي، تعامل سازنده، امنيت‌سازي و مبارزه با خشونت و افراط بوده است. در اين نشست نيز نتايج حاصل از برجام خود را نشان مي‌دهد. ايشان بر تقويت گفتمان صلح، همزيستي و مبارزه با خشونت و فقر و هرگونه تبعيض و بي‌عدالتي در روند تصميم‌گيري‌هاي بين‌المللي تاكيد خواهند كرد.
فريدون مجلسي تحليلگر مسائل سياست خارجي دستيابي به توافق هسته‌اي كه توجه جهان را به خودش جلب كرده بود، موفقيت بزرگي است كه موجب مي‌شود آقاي ظريف با اعتماد به نفس بيشتري در آن ميعادگاه بين‌المللي حضور يابد و نزد همكاران بين‌المللي نيز اعتبار بيشتري داشته باشد. اكنون زمان آن است كه به جاي حضور انفعالي، با بهره‌مندي از اين اعتبار مشاركتي در حد و اندازه كشور مهمي مانند ايران داشته باشند؛ كشوري كه بايد نقش ميانجي‌گيري را در مسائل منطقه‌اي بازي كند، تا هم بتواند در ايجاد صلح و امنيت و آرامش در كشورهاي منطقه كمك كرده باشد و هم از آرامش و صلح و توسعه در آن كشورها كه بازارهاي طبيعي ايران هستند بهره‌مند شود. در اين راه جلب همكاري تركيه كه به نوبه خود از چنين آرامشي بهره‌مند و از ويراني و آشوب در منطقه متضرر خواهد شد بسيار ارزنده و موثر خواهد بود. آقاي روحاني نيز اكنون به قول‌هاي صلح‌آميزي كه دو سال پيش داده بود عمل كرده است. لذا با وجود تبليغات مسموم لابي‌هاي گوناگون در امريكا كه پارلمان آن كشور را تحت تاثير قرار داده بود، زمان آن است كه تصوير واقعي و بهتر ايران را ارايه دهد و آثار آن لابي‌ها را خنثي كند. كمك به حل مسائل سوريه عراق و يمن و بازگرداندن امنيت و آسايش به منطقه و مبارزه با تروريسم كور جاهلي، مورد نظر اغلب دولت‌هاست و زمان آن است كه ضمن جلب اعتماد بيشتر بين‌المللي از آن قدرت‌ها خواسته شود كه با مشاركت در حل واقعي مسائل به نوبه خود جلب اعتماد و اعتبار كنند. اين سفر بايد راهگشاي هرچه زودتر اجرايي شدن رفع تحريم‌ها و تلاش براي برقراري صلح و امنيت در منطقه باشد.
حسين ملائك سفير اسبق ايران در چين و سوييس بعد از انتخابات رياست‌جمهوري سال 92، اين سومين سفر آقاي دكتر روحاني به عنوان رييس‌جمهوري اسلامي ايران است. دو سفر پيشين مقام رييس‌جمهور در راستاي حل مساله هسته‌اي و شكاندن آن فضا و اجماع سابق عليه ايران بوده است. نخستين سفر ايشان نيز در واقع پايه‌گذار دور جديد مذاكرات ايران با گروه 1+5 بود كه در نهايت به توافق هسته‌اي ايران منجر شد. با اين وجود، من فكر مي‌كنم اين سفر مهم‌ترين سفر ايشان باشد زيرا توافق هسته‌اي به دست آمده و لازم است تا ايشان نشان دهند كه دولت جمهوري اسلامي، دولتي ساعي در اجراي تعهدات خويش است و دولتي است كه مي‌خواهد جلب اطمينان كند و توانسته يك معضل بزرگ امنيتي را حل كند. مواضع ايران از ابتداي انقلاب اسلامي تا به امروز بسيار روشن است و حاوي نكات بر حقي است. هنگامي كه ايران معضلات بين‌المللي را مورد توجه خويش قرار مي‌دهد، راهكارهايي را هم در آن باره ارايه مي‌كند. مواجهه ما با بي‌عدالتي در جهان، علاقه‌مندي بر صلح و ثبات و كاهش خشونت از جمله مختصات ديپلماسي ايران است كه مي‌توان آنها را در طرح گفت‌وگوي تمدن‌ها و طرح جهان عاري از خشونت و افراطيگري مشاهده كرد. فارغ از اين مساله، روحاني در سخنان خود مي‌توانند تعريف جديدي از امريكا مطرح كنند و اين مي‌تواند بخشي از بازيگري ايران در سخنراني دكتر روحاني باشد. موضوع حل مناقشات مذهبي و قوميتي منطقه توسط آقاي روحاني مي‌تواند مطرح شود و حتي مي‌توانيم در اين باره از تقريب مذاهب نيز سخن بگوييم.