مرد محبوب بوسنيايي‌ها كيست
محبوب‌ترين چهره بوسني كيست؟ ما در گذشته و در زمان جنگ داخلي با نام‌ها و چهره‌هايي چون «علي عزت بگوويچ»، رييس‌جمهور فقيد بوسني، «فرانيو توژمان» رييس‌جمهور كرواسي، «اسلوبودان ميلوسويچ» رييس‌جمهور يوگسلاوي در كنار قصاب‌هاي بالكان مثل «رادوان كارادزيچ»، «راديچ» و «ملاديچ» آشنا شده‌ايم؛ اما هيچ كدام براي مردم بوسني علي عزت بگوويچ نمي‌شوند؛ او محبوب‌ترين فرد نزد بوسنيايي‌هاست.
بگوويچ، رييس‌جمهور سابق بوسني هرزگوين در هفتم آگوست 1925ميلادي در يكي از مناطق بوسني به نام «بوسسمك» متولد شد. او پس از فراغت از تحصيل، با جمعيت علماي هدايت كه در بوسني تاسيس شده بود، همكاري كرد و در شمار برجستهترين شاگردان اين مكان به شمار ميرفت. اين جمعيت در بيداري مسلمانان يوگسلاوي بعد از جنگ جهاني دوم سهم بسزايي داشت. علي عزت در 21 سالگي به علت اعتقادات اسلامي و تلاش براي رواج ارزش‌هاي اسلامي در جامعه كمونيستي يوگسلاوي به زندان محكوم شد و سه سال در زندان ماند؛ اما پس از آزادي، نه تنها فعاليت خود را متوقف نكرد، بلكه آن را گسترش داده و به آگاه ساختن نسل جوان پرداخت. او در عين حال به تحصيلات خود ادامه داد و در رشته حقوق از دانشگاه سارايوو فارغالتحصيل شد و از اين زمان به عنوان يك وكيل، حقوقدان و سياستمدار مسلمان در يوگسلاوي شناخته شد. طي سال‌هاي بعد، بگوويچ به علت افشاي ماهيت كمونيسم در جامعه يوگسلاوي، تحت نظر قرار داشت و در سال 1983 بار ديگر توسط كمونيستها دستگير و به 14 سال زندان محكوم شد. وي در سال 1989ميلادي آزاد شد و حزب اسلامي اقدام دموكراتيك را بنيان نهاد. پس از فروپاشي فدراسيون يوگسلاوي در اواخر سال 1990 بگوويچ به عنوان رييس‌جمهوري بوسني هرزگوين انتخاب شد. كمتر از شش ماه پس از آن، آشوب و نابساماني مناطق تحت كنترل فدراسيون يوگسلاوي سابق را فرا گرفت و مردم كرواسي خواهان استقلال از صربستان شدند.
بگوويچ نيز در پي اين تحولات، رفراندومي براي تمايل يا عدم تمايل مردم به استقلال برگزار كرد كه مسلمانان بوسني يكپارچه خواهان استقلال شدند و در ماه مارس 1992، استقلال جمهوري بوسني هرزگوين اعلام شد. اين امر موجب نگراني صرب‌ها شد، اما بگوويچ كه به اتحاد و تماميت ارضي كشورش علاقهمند بود و از سوي ديگر از لحاظ اعتقادي، فردي سكولار به شمار ميرفت، به اقليتهاي غيرمسلمان قول داد بوسني را به يك كشور اسلامي و مذهبي مبدل نسازد و حقوق كليه اقليتها را محترم شمرد؛ اما رهبران صربهاي بوسني كه مخالف استقلال اين منطقه از صربستان بودند، اقليت صرب ساكن بوسني را تحريك كرده و شورش بزرگ قومي با حمايت آشكار صربستان براي اخراج مسلمانان از بوسني آغاز شد. اين وضعيت چهار سال به طول انجاميد و در اين مدت، خانه‌هاي مسلمانان آتش زده شد، اموال آنها به يغما رفت و موجي از ترور، تجاوز، خونريزي و قتل عام، زن و مرد و كودك بوسنيايي را دربرگرفت. طي اين زمان، علي عزت بگوويچ در مقام رييس‌جمهور از يك طرف مبارزات مردمي عليه صرب‌ها را سازمان داده و آنها را تقويت كرد و از سوي ديگر در عرصه بين‌المللي براي برانگيختن احساسات دولت‌ها و بسيج آنها در حمايت از مردم بوسني و عليه صرب‌ها تلاش فراواني انجام داد كه سرانجام به امضاي صلح ديتون در اواخر سال 1995 در امريكا منجر شد.
براساس اين پيمان گرچه مناطق بسياري از كنترل مسلمانان خارج شد و باعث نارضايتي رهبران مسلمان و مردم بوسني بود اما به اعتقاد بگوويچ امضاي پيمان ديتون از ادامه جنگ و مرگ قطعي هزاران مسلمان ديگر، بهتر بود. همچنين برپايه اين قرارداد، مقدر شد مقام رياست‌جمهوري به صورت دورهاي و به ترتيب ميان مسلمانان، صرب‌ها و كروات‌ها گردش كند. بدين سان در نخستين دوره رياست‌جمهوري در سال 1996م علي عزت بگوويچ به مقام رياست‌جمهوري نايل آمد. وي در نيمه سال 2000 در اعتراض به تضعيف مسلمانان و برجسته كردن نقش صرب‌ها در مجامع بين‌المللي و در نتيجه تامين خواسته‌هاي توسعهطلبانه صرب‌ها، از مقام خود به عنوان رييس‌جمهور بوسني كناره گرفت و در بيانيهاي اعلام كرد شرايط كنوني كه تنها بي‌عدالتي در آن حكمفرماست، شرايطي نيست كه من بتوانم در آن زندگي كنم. بگوويچ در عين حال به عنوان يك محقق و نويسنده اسلامي آثاري از خود بر جاي گذاشت كه مشكلات رنسانس اسلامي، بيانيه اسلامي، فرار من از آزادي و اسلام ميان شرق و غرب از آن جمله است. علي عزت بگوويچ سرانجام در 21 اكتبر سال 2003 در 78 سالگي درگذشت.
طي سال‌هاي گذشته نمایشگاهی از تصاویر و وسایل شخصی رهبر فقید بوسنیایی ها در گالری هنر جمهوریت در استانبول برپا شده است. این نمایشگاه به همت انجمن فرهنگی آموزشی همبستگی با بوسنی و سنجاک تدارک دیده شده بود. نمایشگاه در شهرهای مختلف ترکیه از جمله ازمیر و آنکارا نیز برگزار شد.
علي عزت، دو بار در شهريور 1372 و مهر 1378 به ايران آمد. صرب‌ها در ميانه جنگ، چند روزي او را به اسارت گرفتند. كتاب خاطرات او به زبان فارسي ترجمه شده است. آيت‌الله احمد جنتي از سوي مقام معظم رهبري به عنوان نماينده ويژه در امور بالكان منصوب شد كه هنوز هم اين مسووليت را برعهده دارد.
تمبرها و كتاب‌هاي زيادي درباره بوسني در آن سال‌ها به چاپ رسيد. روزنامه‌ها و تلويزيون هم پر از اخبار جنگ بوسني بودند. بگوويچ با مقام معظم رهبري ديدارهايي داشتند. راستي هم‌اكنون «بكير عزت بگوويچ» پسر علي عزت بگوويچ رييس‌جمهور بوسني است.
بكير نيز همچون پدر نزد اهالي بوسني محبوب است. او تلاش مي‌كند تا راه علي عزت را ادامه دهد. البته رييس جمهور فعلي بوسني با وجود سياست‌هاي سختگيرانه‌اي كه مورد حمايت كروات‌ها و صرب‌هاست كار سختي دارد.