آموزش عمومي، شهروند مدني، جامعه پايدار
محمد داوري٭
رابطه دولت- ملت مهم‌ترين تحول دنياي مدرن است كه در طول تاريخ با فراز و فرودهاي زيادي مواجه شده است. در دنياي پساسنتي و زندگي مدرن، جوامع به منظور سامان دادن امور، نهاد دولت را ايجاد كردند تا دولتمردان به نمايندگي از مردم مسووليت اجرايي را برعهده بگيرند يا به عبارتي دولت برخاسته از اراده ملت مسووليت اداره كشور و جامعه را عهده‌دار شود.
در نظام‌هاي سياسي مختلف، دولت‌ها رويكردها و كاركردهاي متفاوتي داشته و دارند كه متناسب با آن ساختارها را ايجاد كرده و براي تحقق اهداف مورد نظر نظام سياسي برنامه‌ريزي و اجراي برنامه‌ها را در دستور كار قرار مي‌دهند. يكي از اين ساختارها در دولت‌ها نظام آموزشي است.
پيچيدگي‌هاي دنياي مدرن و الزام‌هاي زندگي در اين دنيا ضرورت آموزش مفاهيم و مهارت‌ها را روز به روز نمايان‌تر ساخت؛ مفاهيم و مهارت‌هايي كه با هدف تربيت شهروند مدني بايد آموزش داده شود تا در نتيجه آن مسووليت‌پذيري، قانونمداري، نقدپذيري، انتقادگري، پاسخگويي، پرسشگري، اعتماد و مفاهيمي از اين دست در جامعه نهادينه شود و سرمايه اجتماعي با اتكاي به آن شكل گيرد.
آموزش و پرورش به عنوان متولي آموزش عمومي 12 سال فرصت دارد تا در طلايي‌ترين سنين يعني كودكي و نوجواني بذر اين مفاهيم را در وجود آنها بكارد و براي رشد و پرورش آن تلاش لازم را صورت دهد. فلسفه آموزش عمومي اين است كه شهروندان براي زندگي اجتماعي آماده و به گونه‌اي تربيت شوند كه به عنوان عضوي از جامعه مفيد و موثر باشند.
آموزش عمومي با هدف تربيت شهروند مدني بايد صورت گيرد تا جامعه پايدار تحقق يابد. شهروند مدني خشت‌هاي ساختمان جامعه است كه به وسيله آن ستون‌هاي نهادهاي مدني ساخته مي‌شود تا پايداري براي جامعه تضمين شود و در اين صورت است كه راه رشد و توسعه با اطمينان طي خواهد شد.
يكي از مفاهيم آموزش عمومي «مفاهيم سياسي» به منظور كسب «مهارت‌هاي سياسي» است، بدون تربيت سياسي نمي‌توان اميد داشت رابطه دولت و ملت در مسير توسعه متوازن و پايدار شكل بگيرد، بلوغ سياسي در سايه تربيت سياسي محقق مي‌شود.
در ارزيابي كشورهاي توسعه‌يافته يكي از شاخص‌هاي مرتبط و معنادار، برخورداري شهروندان اين جوامع از سطح قابل قبولي از مدنيت است؛ رفتارهايي كه مشاركت اجتماعي را مورد تاكيد قرار مي‌دهد و به عنوان يك ارزش اجتماعي نهادينه مي‌سازد. در جوامع توسعه‌يافته يكي از مسووليت‌هاي مدني مشاركت سياسي است. عضويت در احزاب و نقش‌آفريني در سرنوشت سياسي مورد تشويق قرار مي‌گيرد.
مدارس پايگاه تمرين رفتارهاي مدني هستند كه كودكان و نوجوانان پس از نهاد خانواده در اين نهاد، زندگي جمعي را در تنوع و تكثر بيشتر تجربه مي‌كنند. آنها ياد مي‌گيرند كه چگونه مي‌توانند در سايه پايبندي به رفتارهاي مدني خوشبختي خود و ديگران را به ارمغان آورند. رفاقت و رقابت با مفاهيم و رويكردهاي مثبت بايد آموزش داده شود تا موفقيت خود را در گروي موفقيت ديگران جست‌وجو كنند.
به طور كلي آموزش عمومي و به طور خاص تربيت سياسي بايد ارمغان‌آورنده شهروندان مدني و بالغ در ابعاد مختلف باشد تا ثبات و پايداري در جامعه حكمفرما شود و سيكل باطل هرج و مرج و ناامني و سلطه پايان پذيرد و اين مسووليت بر عهده آموزش و پرورش است كه متاسفانه تاكنون توفيقي در اين راستا نداشته است.
٭فعال صنفي و مدني- كارشناس ارشد مديريت آموزشي