آيا تهران شهر بي‌نشانه و بي‌هويت است؟
همه‌چيز از بين رفته
عبدالله انوار
نشانه‌ها و هويت تهران قديم، ديگر در اين تهراني كه مي‌بينيم نيست. تهران جديد، هيچ نشانه و الماني ندارد. همه‌چيز با سرعت زيادي از بين رفته است و تمام آنچه در گذشته و در تهران مي‌ديديم، حالا ديگر وجود ندارد. اينچنين است كه مي‌توانيم بگوييم؛ تهران شهر بي‌نشانه و بي‌هويت است. شهري كه به بهانه رسيدن به مدرنيته، تمام آنچه را از گذشته داشته يا از دست داده يا به زودي از دست مي‌دهد و ديگر نشانه‌اي نخواهد داشت. تمام عناصر لازمه براي هويتي كه شهر قديمي تهران با تاريخ چندهزارساله را مي‌سازد، در اين روزهاي تهران نيست. نگاه كنيد؛ شميراني كه قرار بوده، منطقه سردسير و ييلاق تهراني‌ها باشد و در قديم ييلاق بوده، حالا ديگر محله‌اي پر از خيابان، اتوبان، شلوغي، ساختمان و برج است. تمام درختان اين منطقه ييلاقي از بين رفته‌اند و باغ‌هايي كه قرار بوده هويت شميران قديم را زنده نگه دارند، حالا زمين‌هايي براي ساخت و ساز برج و پاساژ هستند.
با از بين رفتن شميران، يك اكوسيستم از بين رفته و چه كسي مي‌تواند بگويد، مي‌توانيم اين نشانه‌ها را بازگردانيم و دوباره، آن را تبديل به همان اتفاقي كنيم كه در گذشته وجود داشته و در زندگي مردمان تهران قديمي نقشي ديگر روايت مي‌كرده. مثال‌هاي زيادي از اين دست وجود دارد و شهر تهران، ديگر آن تهران قديمي نيست. حالا ديگر تهران تبديل به شهري براي شلوغي و سرسام شده و يكي يكي نشانه‌هاي خودش را از دست مي‌دهد.
اين نشانه از دست دادن‌ها هم، تنها به از بين رفتن هويت يك شهر و تبديل شهر به شهري ديگر نمي‌شود. اين‌طور نيست كه بگوييم با از دست رفتن تهران قديم، حالا تهراني جديد و مدرن داريم و مردمان تهران، درگير اين از دست رفتن‌ها و بي‌نشانه شدن‌ها نمي‌شوند. اين از دست رفتن‌ها در تمام مناسبات مردم شهر تاثير مي‌گذارد و تمام روابط آدم‌ها را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد. شهرداري كوچه‌هاي باريك 10 متري را كه بايد يك يا دو خانه داشته باشد، تبديل به كوچه‌هايي پر از ساختمان و برج كرده. اين ساختمان‌ها همه ساكناني دارند كه براي زندگي در اين شهر مدرن، بايد خودرو داشته باشند و اين خودروها ترافيك و شلوغي را مي‌سازند. ترافيك و شلوغي، عنصر زمان را كند كرده و باعث شده، در تهران هيچ‌وقت كسي نتواند به موقع به مقصد برسد و همين بي‌نظمي كه به نظر مثالي ساده مي‌آيد، باعث مي‌شود مردمان شهر، عصبي و خشمگين باشند. خشمي كه در سلسله روابط امروزي به يكديگر منتقل مي‌كنند و اگر نگاه كنيد، عصبيت و ناخوشنودي را در شهر و در ميان مردمان مي‌بينيد. روابط و مناسبات مردم شهر، به همه آن نشانه‌ها و هويت‌هاي قديمي كه از بين رفته گره خورده و با از بين رفتن هركدام از آنها، تاثيري در زندگي مردمان شهر ايجاد شده كه خوشايند نيست و زندگي را سخت‌تر كرده. با چنين روايت‌هايي است كه مي‌شود گفت نشانه‌هاي قديمي تهران از بين رفته‌اند و همزمان روابط قديمي مردمان تهران با يكديگر هم از دست رفته و همه‌چيز در شكل مدرن و امروزي خود، زندگي را سخت و ناخوشايند كرده است.
پي‌نوشت: عبدالحسين مختاباد، عضو شوراي شهر تهران معتقد است كه تهران شهري بي‌نشانه و بي‌المان است. حرف‌هايي كه براي رسيدن به تاثيرات آن ببر مردم و مناسبات و روابط مردم در شهر تهران، به عبدالله انوار، فرهنگ‌پژوه و تهران‌شناس قديمي منتقل كرديم و از او پرسيديم اين «بي‌هويتي» چه تاثيري در زندگي مردمان تهران دارد.