برخي از علل افزايش مطالبات غيرجاري بانك‌ها
علي ياسيني ٭
رشد معوقات بانكي مدتي است به يكي از معضلات لاينحل وگره فروبسته‌اي تبديل شده كه نهايتا منجر به تضعيف توان وام‌دهي بانك‌ها و كمبود نقدينگي به دليل فريزشدن منابع و دارايي‌هاي آنها شده است.
بررسي‌ها نشان مي‌دهد در هشت سال فعاليت دولت نهم و دهم حجم مطالبات معوق بانكي افزايشي قابل توجه را تجربه كرد. برآوردها نشان مي‌دهد علل و عوامل افزايش رقم مطالبات معوق بانكي واجد اشتراكاتي است كه موشكافي و بررسي دقيق آن مي‌تواند از يك سو به برون‌رفت از وضعيت كنوني منجر و از سوي ديگر مانع از تكرار دوباره تجربه تلخي شود كه اقتصاد را با بحران روبه‌رو كرده است.
يك – مطالبات معوق بانكي، طبق آمارهاي ارايه شده به حدود 100 هزار ميليارد تومان رسيده است. در شرايطي اين اتفاق رخ داده كه مسائل و مصايب ناشي از اعمال تحريم‌هاي ظالمانه در تمامي بخش‌هاي اقتصاد به خصوص بخش توليد قابل درك بوده و هست. آنچه رخ داد سبب شد مشكلات عديده در روند صادرات و واردات كالا و خدمات و تبادلات ارزي ايجاد شود، نتيجه آن بود كه برخي مواد اوليه مورد نيازبنگاه‌ها تامين نشد و همين امر به افت ظرفيت توليد در كارخانه‌ها و كارگاه‌هاي كوچك و بزرگ صنعتي منجر شد. اين اتفاق خود زمينه‌ساز ناتواني در بازپرداخت و تسويه تسهيلات دريافتي است.
دو- نرخ سود بانكي خود مشكل نيست. شيوه تعيين نرخ سود بانكي بحراني را دامنگير نظام بانكي كرده چرا كه دستوري بودن آن از يك سو محملي را براي سوءاستفاده فرصت‌طلبان و رانت‌خواراني فراهم آورده كه با امكان اخذ تسهيلات ارزان‌قيمت و استفاده دربخش‌هاي غيرمولد صاحب ثروت‌هاي كلان شوند و ازسوي ديگر سبب شده به علت عدم تطابق سود ابلاغ شده و نرخ سود در بازار غيررسمي دريافت‌كنندگان تسهيلات تمايلي به بازگرداندن آن نداشته وحتي تعلق خسارت تاخير تاديه به اصل تسهيلات را به صرفه‌تر از تسويه مي‌دانند.
سه- مشكلات مربوط به رويه‌هاي حقوقي وقضايي پرونده‌هاي مطالباتي كه مي‌توان به بي‌نتيجه بودن، هزينه‌بر بودن و طولاني بودن مسير وصول اشاره كرد، يكي ديگر از مسائل تشديدكننده وضعيت ناگوار كنوني مطالبات غير جاري است. نگراني هنگامي بيشتر مي‌شود كه بدانيم رقم اعلام‌شده بابت معوقات بانك‌ها فقط بخشي از واقعيت است. بيراه نيست اگر مطالبات معوق را به كوه يخ شناوري تشبيه كنيم كه قسمت بزرگي از آن هنوز ديده نمي‌شود چرا كه بخش اعظمي از مطالبات بانك‌ها امهال شده وبه شكل صوري در سرفصل‌هاي جاري منعكس مي‌شود. به اين ترتيب بايد در نظر داشت قصه مطالبات معوق سري درازتر از آنچه تصور مي‌رفت خواهد داشت.
٭كارشناس امور بانكي