يك خبر، سه‌چهره/ مردم چگونه مي‌توانند با خشكسالي مقابله كنند؟
دنيا عيوضي/ ناسا گزارشي منتشر كرده كه مي‌گويد تا 30 سال آينده 45 كشور جهان در معرض بحران خشكسالي شديد هستند و ايران در رتبه چهارم اين بحران قرار دارد؛ بحراني كه مدت‌هاست كارشناسان محيط زيست به‌روش‌هاي مختلف آن را هشدار مي‌دهند و از مردم به مشاركت در مقابله با آن درخواست مي‌كنند. نقشي كه مردم مي‌توانند در راه مقابله با پديده خشكسالي ايفا كنند، موضوعي بود كه براي بررسي آن به سراغ سه كارشناس رفتيم.
جامعه را آگاه كنيم
امان‌الله قرايي مقدم٭
ايران كشور خشك و فراخشك است. اين هشداري است كه بايد از دبستان تا دانشگاه در گوش نسل‌هاي آينده خوانده شود تا شيوه‌هاي درست استفاده از آب را بشناسند و به آن آگاه شوند. رسانه‌ها نقش مهمي در آگاه‌سازي مردم در اين زمينه دارند، معلم‌ها بايد مدام اين هشدار را در كلاس‌هاي درسي‌شان مطرح كنند و الگوهاي مصرف صحيح را به دانش‌آموختگان توصيه كنند. نقش مردم در مقابله با بحران خشكسالي بي‌بديل است. مردم اغلب كشورهاي دنيا در ايفاي اين نقش موفق شده‌اند، چون اين كشورها مي‌دانند آب سرمايه حيات است و بهاي گران‌قيمتي دارد. امروز مردم بيشتر دنيا مي‌دانند جنگ بعدي بر سر آب خواهد بود. همين است كه اين بحران را شناخته‌اند و راه‌هاي مقابله با آن را در پيش گرفته‌اند. خشكسالي بحراني است كه براي مقابله ابتدا بايد اين پديده را شناخت و بعد راهكار مقابله با آن را در پيش گرفت. همين است كه اين نكته اهميت زيادي دارد كه بحران خشكسالي با ابزارهاي ارتباطي مختلف به گوش مردم برسد و از جامعه براي مقابله با اين پديده كمك گرفته‌شود. تا زماني كه مردم در جريان اين مشكل قرار نگيرند، آگاه نمي‌شوند و نمي‌توان از آنها انتظار داشت نقش خود را به‌درستي ايفا كنند. مردمي كه بحران كم‌آبي را نمي‌دانند، راه مقابله را هم نمي‌شناسند و تلاشي هم براي مبارزه با آن نمي‌كنند. درحالي كه تجربه ثابت كرده هر وقت مردم را در جريان يك بحران قرار داده‌ايم، آنها از هيچ كمكي دريغ نكرده‌اند و به شيوه‌هاي مختلف مسوولان را ياري كرده‌اند. شيوه‌هاي آگاه‌سازي مردم در زمينه بحران خشكسالي در ايران درست و صحيح اجرا نمي‌شود، گاهي به‌صورت افراطي است و همه رسانه‌ها به اين موضوع مي‌پردازند و گاهي به كلي فراموش مي‌شود و اصلا به آن پرداخته نمي‌شود. انتظار مي‌رود مسوولان و رسانه‌ها، بحران آب را با جديت بيشتري به گوش مردم برسانند، جامعه را با راهكارهاي مقابله‌اش آشنا كنند و الگوي صحيح مصرف را به مردم يادآور شوند. آگاه‌سازي مردم زماني مفيد و موثر خواهد بود كه مداوم و پيوسته باشد. نبايد هيچ زماني از آگاهي و شناخت دادن به مردم غفلت كرد. غفلت از اين امر مهم باعث مي‌شود جامعه اين موضوع را به دست فراموشي بسپارد و تدابير را هم فراموش كند. براي همين نبايد از آگاه‌سازي مردم غافل شويم. ٭ جامعه‌شناس
مردم در تامين آب مشاركت كنند
جمال قدوسي٭
فكر به آينده موضوع مهمي است كه از دوران قديم رواج داشته و در قصه‌ها و حكايت‌ها در اين باره نكات زيادي نوشته‌شده است، اما مردم در گذر سال‌ها اين الگوهاي رفتاري را به دست فراموشي سپرده‌اند. ايران در كمربند خشكسالي قرار دارد و در رتبه چهارم مواجهه با اين بحران است؛ هشداري كه همه بايد آن را جدي بگيريم و هر كدام به سهم خود با آن مقابله كنيم. اگرچه راه‌حل اصلي مقابله با خشكسالي و بلاياي طبيعي به دست خداوند است اما ما هم در اجراي ر اهكارهاي مقابله با بحران‌هايي كه كره‌زمين را تهديد مي‌كند، نقش مهمي داريم. نبايد هميشه دولت‌محور و به تكنولوژي‌ها وابسته باشيم. سدها و منابع آبي جاي خود را دارند و كار خود را مي‌كنند اما مردم هم مي‌توانند تامين‌كننده آب باشند. امروزه در بيشتر كشورهاي كم‌آب حتي از رطوبت هوا براي تامين آب استفاده مي‌كنند چه برسد به آب باران و برف كه ما از آن غافل هستيم. اگر اين فرهنگ در كشور نهادينه شود مردم مي‌توانند حتي از پشت‌بام خانه‌‌شان براي جمع‌آوري آب باران و برف استفاده كنند. قديم‌ها در ايران اين كارها رواج داشت، در خانه‌ها آب انبار بود و آب باران و برف را جمع‌آوري مي‌كردند. ما منابع آبي زيادي داريم كه به‌چشم‌مان نمي‌آيد. ايران كشور پرباراني است، آنقدر باران و برف مي‌بارد كه گاهي مشكل‌ساز مي‌شود بنابراين مردم مي‌توانند در زمينه نگهداري و جمع‌آوري اين منابع مشاركت كنند. اين نكته كليدي بسيار مهمي است كه از صرفه‌جويي در مصرف آب زودتر نتيجه مي‌دهد. كم‌مصرف كردن آب اشتباه است، درست مصرف كردن صحيح است و اين الگويي است كه بايد ترويج داده شود. رسانه‌ها در اين زمينه نقش سازنده‌اي دارند. كشورهايي مثل ژاپن و چين از مردم براي تامين منابع آبي كمك مي‌گيرند و اين راهكارها سال‌هاست كه در اين كشورها استفاده مي‌شود. الگوهاي مصرف را بايد تغيير داد و مردم بايد از الگوي مصرف خانگي تا كشاورزي و صنعتي‌‌شان را تغيير دهند.
٭ كارشناس محيط زيست
روش‌هاي قديمي كشاورزي را اصلاح كنيم
سروش مدبري٭
مردم مصرف‌كننده اصلي آب هستند. اهميت آب براي همين است؛ اينكه مردم براي گذران زندگي به آن نياز دارند. پس حالا كه پاي بحران خشكسالي به ميان آمده بايد مردم را هم دخالت داد. قطعا بروز اين مشكل به‌دليل روش‌هاي اشتباه ما در اين سال‌ها بوده، روش‌هاي غلطي كه هيچ‌وقت كسي اصلاح آن را به ما تذكر نداد. حالا اما كار به‌جايي رسيده كه هشدار مي‌دهند بخش زيادي از كشور تا چند سال آينده خشك و تبديل به بيابان مي‌شود. همه ما در آسيب‌هايي كه به محيط‌زيست و منابع زيرزميني‌مان وارد شده سهم داريم و حالا بايد جبران كنيم. هر كدام در هر جايگاهي كه هستيم براي مقابله با بحران خشكسالي بايد كمك كنيم. صرفه‌جويي و جلوگيري از هدررفت آب مفاهيمي است كه هنوز در ايران به جايگاه واقعي خود نرسيده است. كارشناسان محيط زيست سال‌ها پيش بحران خشكسالي را براي ايران پيش‌بيني كرده بودند و براي مقابله آن توصيه به تغيير الگوي مصرف خانگي، كشاورزي و صنعتي مي‌كردند اما آمارها نشان مي‌دهد روش‌هاي مصرف آب تغيير نكرده و كسي اين هشدارها را آن‌طور كه بايد جدي نگرفته است. آمارهايي كه مي‌گويد روش‌هاي اشتباه مصرف آب، هنگام حمام و توالت چه ميزان آب را وارد فاضلاب‌هاي شهري مي‌كند يا روش‌هاي اشتباه كشاورزي چه ميزان آب را هدر مي‌دهد. روش‌هاي نادرست كشاورزي در ايران همچنان ادامه دارد، روش‌هايي كه باعث مي‌شود محصولاتي كشت شود كه آب زيادي مصرف مي‌كنند اما بازده زيادي براي كشور ندارند. بايد سياست‌هاي كشاورزي و صنعتي را در كشور تغيير داد و در اين بخش‌ها از راهكارهايي استفاده كرد كه همه كشورهاي كم‌آب استفاده مي‌كنند. سيستم كشاورزي كه در ايران رواج دارد، سيستمي است كه براي كشورهاي پرآب كارايي دارد و جز اينكه به منابع آبي ايران آسيب وارد كند بازده ديگري ندارد. بخش بزرگي از هدررفت آب در ايران مربوط به كشاورزي و صنعت مي‌شود كه با تغيير اين سياست‌ها مي‌توان با اين بحران مقابله كرد.
٭رييس انجمن زمين‌شناسي ايران