اقتباس اكتاي براهني از «جنايت و مكافات»
به سينماي مستقل كه با مخاطب ارتباط برقرار كند علاقه‌مندم
بيتا موسوي / «پل خواب» نخستين فيلم بلند سينمايي اكتاي براهني پسر رضا براهني نويسنده، شاعر و منتقد ادبي است. شنيده‌ها حاكي از اين است كه اين فيلم جزو آثار قابل توجه اين دوره از جشنواره است كه در آن ساعد سهيلي، آناهيتا افشار و هومن سيدي به ايفاي نقش مي‌پردازند. اين فيلم يك اقتباس ادبي از «جنايت و مكافات» داستايوفسكي است كه قطعا مي‌تواند براي هر مخاطبي جذابيت‌هاي خود را داشته باشد. از اين رو با كارگردان اين اثر به گفت‌وگو پرداختيم.
«پل خواب» نخستين فيلم سينمايي بلند شما محسوب مي‌شود كه امسال قرار است در جشنواره فيلم فجر به نمايش در‌آيد. گويا فيلم يك اقتباس ادبي است و شما فضاي متفاوتي را در آن تجربه كرديد.
بله «پل خواب» اقتباسي از «جنايت و مكافات» داستايوفسكي است و به نظرم كم و بيش به فضا و جهان رمان وفادار است اما وفاداري به معناي ساخت مو به مو نيست و در عين حال اصل وفاداري در اقتباس براي سينما، خود زير سوال است. همه اينها بايد در اثر جديد خود را به رخ بكشد و در خدمت قصه و سينما دربيايد.
من تقريبا سال‌هاي طولاني براي ساخت فيلم اولم معطل ماندم. چرا كه بخشي از فيلمنامه‌هايم در طول اين سال‌ها از ارشاد مجوز نگرفتند. من 10 سال پيش، بعد از اتمام تحصيلم از كانادا به ايران بازگشتم و 10 سال با دقت به سينماي ايران نگاه كردم و هرچند سال يك‌بار سعي كردم فيلم بسازم و نشد و به‌مرور علاقه‌ام را به گونه‌اي خاصي كه بسيار رواج پيدا كرد، از دست دادم. فكر مي‌كنم همين باعث شد كه كمي در «پل خواب» از مدل كليشه شده رئاليسم- مستند آپارتماني يا قصه‌هايي با گره‌هاي عادي در روابط آدم‌ها فاصله بگيرم، حتي شايد در گذشته خودم، فيلمنامه‌هايي در اين گونه‌ها نوشتم ولي امروز فاصله‌ام با اين نوع فيلم‌ها بيشتر شده است. «جنايت و مكافات» كه اسكلت اصلي فيلمنامه «پل خواب» بود اين امكان را داشت كه به سوي چيز جديدي در ذهنم بروم.
در سينماي ايران كمتر فيلمسازي به سراغ اقتباس ادبي مي‌رود. چقدر انتخاب اين تجربه براي شما شخصي است و چقدر به فضايي برمي‌گردد كه به واسطه پدرتان و خانواده‌اي كه در آن بزرگ شده‌ايد، از كودكي تجربه كرديد؟
اين انگيزه گاهي خودآگاه و گاهي ناخودآگاه بوده است. فكر مي‌كنم در يك خانواده هنري حتي ممكن است كه فرزندان در دوره‌اي عليه هنر قيام كنند. جدا از قضيه اقتباس، بخش اعظم قصه‌اي كه شما در «پل خواب» مي‌بينيد، از زندگي خودم يا اطرافيان و دوستانم الهام گرفته شده و قصه شده است. اگر اسكلت فيلمنامه از اقتباس ادبي آمده است، به نوعي بن‌مايه آن به خاطرات و تجربيات شخصي و ذهني من برمي‌گردد. من خيلي از كاراكترهاي فيلم را از نزديك مي‌شناختم. شايد به طور شخصي چيزي را تجربه نكرده باشم ولي با اين نوع آدم‌ها زندگي كردم. اين موضوع شايد در تضاد با زندگي خانوادگي من باشد. البته حتي بخشي از شغل من به فضايي برمي‌گردد كه در آن بزرگ شدم. تربيت پدر و مادرم به شكلي بوده كه از همان ابتدا ما را به اين سمت‌وسو سوق دادند. قصه كاملا به صورت كلاسيك روايت مي‌شود. در اصل فيلم يك كاراكتر اصلي دارد كه بار اصلي داستان به دوش اوست.
به نظر مي‌رسد در بخش انتخاب بازيگر تلاش كرديد بيشتر روي حضور بازيگراني تمركز كنيد كه با شخصيت‌هاي اصلي قصه نزديكي داشته باشند. به همين دليل خيلي به سمت ستارگان سينما نرفتيد يا حتي اصراري به حضور آنها نداشتيد.
من به سينماي مستقلي علاقه‌مندم كه با مخاطب ارتباط برقرار مي‌كند. فيلمنامه سه سال پيش نوشته شد. در ابتدا صحبت از كار با حامد بهداد بود و يكي، دو گزينه ديگر نيز مطرح مي‌شدند. در طول مرحله سخت پروانه ساخت افراد مختلف نظر مي‌دادند و من هم در مورد آن فكر مي‌كردم. چند ماه قبل از پروانه ساخت تصميم گرفتم چند بازيگر جديد و جوان سينماي ايران را از نزديك ببينم. در اين ميان بود كه ساعد سهيلي فيلمنامه را خواند و در ذهنم تبديل به يكي از گزينه‌هاي اصلي شد. در زمان پيش‌توليد با افراد ديگري هم صحبت كرديم و حتي تا پاي قرارداد هم رفتيم. راه پرپيچ و خمي را طي كرديم و در نهايت، در تمرين‌ها به اين نتيجه رسيديم كه دنبال بازيگري باشيم كه شرايطي كاملا منطبق با نقش داشته باشد. اين شد كه با اطمينان بيشتر به ساعد سهيلي برگشتيم. در مورد اكبر زنجانپور هم هميشه دوست داشتم با او كار كنم و اين شانس من بود كه بعد از 20 سال در فيلمم بازي كرد. آناهيتا افشار را هم از فيلم «برف روي كاج‌ها» و از دفتر بشرا فيلم مي‌شناختم و بعد‌ها تجربه همكاري در فيلم كوتاه داشتيم. به نظرم بازيگر بسيار خوب و توانايي است. در اصل به نوعي از همان ابتدا نقش دختر فيلم را شبيه او نوشته بودم. حالا كه كار را مي‌بينم، از انتخاب بازيگران بسيار راضي هستم و فكر مي‌كنم اين بازيگران به آن چيزي كه در ذهن من بود نزديك‌ترند. بازيگران معروف و گمنام ديگري را هم دوست دارم. ولي اصل قصه است و كاراكتر.
به نظر مي‌رسد بخش فيلم‌هاي اول جشنواره فجر امسال، بخش جذابي باشد چراكه امسال فيلم‌هاي اولي ساخته شده كه كارگردانان آنها سابقه فعاليت‌هاي مختلف در سينما يا تجربه ساخت فيلم‌هاي كوتاه خوبي دارند. فكر مي‌كنم رقابت سختي در پيش داشته باشيد.
بله، فكر مي‌كنم رقابت سخت و پيچيده‌اي در پيش داشته باشيم. من هم شنيده‌ام كارگردانان اين بخش تلاش كردند در آثارشان از فضاي عمومي آثار سينماي بدنه ايران پرهيز كنند. اين اتفاق خوبي است اگر منجر به ارتباط بهتر با مخاطب شود، نتيجه خوبي به بار مي‌آورد. فكر مي‌كنم مخاطب ايراني با سينمايي مثل موج نوي سينماي ايران، يا دهه 70 امريكا، ارتباط خوبي دارد. سينماي مستقل و آلترناتيو، اجتماعي و قصه‌گو، اما با اندكي تخيل و البته بومي.
«پل خواب» هم‌اكنون در چه مرحله‌اي است؟
فيلم به زودي آماده نمايش مي‌شود و در آخرين مراحل فني قرار دارد.