شبكه‌هاي اجتماعي، رسانه برتر انتخاباتي
علي شكوهي
سرعت تحولات تكنولوژي خيره‌كننده است. همگان به ياد دارند كه ويديو، به يك معضل بزرگ اجتماعي تبديل شده و كلي از جامعه و سياستمداران را به خود مشغول كرده بود. گويي همين ديروز بود كه تمام كشور و محافل سياسي و اجتماعي را مقوله ماهواره دچار سرگيجه كرد و يك بحث مهم صدا و سيما و مسوولان اين بود كه آيا ماهواره مي‌آيد يا خير و بعد از آن، از قانونگذاري تا فرستادن تكاور به پشت بام خانه مردم با هدف جمع كردن ديش‌ها را شاهد بوديم. هنوز از اين ماجرا فارغ نشده بوديم كه اينترنت آمد و نخستين بار به هنگام كشف يك شبكه جاسوسي شنيديم كه آنان با توجه به تجهيزاتي كه داشتند، قادر بودند از طريق خطوط تلفن به تبادل اطلاعات بپردازند. خيلي طول نكشيد كه همان تجهيزات جاسوسي يعني «مودم» به يك وسيله ضروري هر خانه‌اي تبديل شد. تحولات در اينترنت هم سريع‌تر از آن بود كه هر دوره و امكاني در اينترنت را بشود به صورت كامل درك كرد يعني پيش از آنكه يك پديده‌اي كاملا جا بيفتد، امكان ديگري جايش را گرفت. مشغول خواندن مطالب خبرگزاري‌ها و سايت‌هاي خبري بوديم كه پست الكترونيكي هم ظهور كرد و بيشترين بستر ارتباطي در سطح مردم جهان را فراهم ساخت. سايت‌هاي شخصي كه پديدار شد، عرصه وسيعي براي كاربران پديد آمد تا در اين فضاي مجازي، آنها هم توليدكننده محتوا و پيام باشند و از اثرپذيري يكجانبه بپرهيزند. وبلاگ‌ها، فرصت تازه‌اي براي ورود به فضاي مجازي بر اساس ميل و خواست و علاقه تك‌تك افراد پديد آورد. در پي آن، نرم‌افزارهايي آمد كه گفت‌وگوي مجازي دونفره يا شبكه‌اي را ميسر ساخت و سرانجام شبكه‌هاي اجتماعي در فضاي مجازي شكل گرفت كه اينك كاربردي‌ترين امكان اينترنتي و مجازي است و در سطح جهاني، صدها ميليون انسان را درگير خود ساخته و ارتباطات متحول شده و تازه‌اي را ايجاد كرده است. همه اين موارد را در همين يكي دو دهه اخير جهان شاهد بوديم و اين در حالي است كه سرعت تحولات در گذشته، بسيار ناچيز بود و نسل‌هاي متعدد بايد پديده‌هاي اجتماعي و ارتباطي مشابه و يكساني را تجربه مي‌كردند در حالي كه نسل امروز ما به تنهايي، ده‌ها پديده متفاوت را شناخته و بر آن سيطره يافته و هنوز هم وقوع تحولاتي سريع‌تر و عميق‌تر را انتظار مي‌كشد. در اينجا بر اين نيستم كه به فرصت يا تهديد بودن شبكه‌هاي اجتماعي بپردازم زيرا در اين باره تاكنون ده‌ها همايش و سمينار برگزار شده و مقالات و پژوهش‌هاي متعددي فراهم آمده است، بلكه هدف بنده اين است كه به يكي از ابعاد سياسي و مشخصا كاركرد انتخاباتي اين شبكه‌هاي اجتماعي، اشاراتي داشته باشم. اكنون مطابق آمار در كشور ما جمعيتي بيش از 40 ميليون عضو شبكه‌هاي اجتماعي هستند كه حدود ۲۲ ميليون نفر آنان در شبكه اجتماعي «تلگرام» هم فعالند. از اين تعداد بيش از ۱۵ ميليون نفر «فعال» هستند يعني به صورت آنلاين در اين شبكه حضور دارند. طبعا افراد از منظرهاي متفاوتي وارد اين شبكه‌ها مي‌شوند و در جست‌وجوي اهداف متفاوتي هستند ولي تقريبا در تمامي گروه‌هايي كه در اين شبكه‌ها ايجاد مي‌شوند، ما شاهد ردوبدل شدن اخبار سياسي و اجتماعي هستيم و از اين طريق، بخش بزرگي از نيازهاي خبري و تحليلي اعضاي گروه پاسخ پيدا مي‌كند. منظور من گروه‌هايي نيستند كه رسما گروه يا كانال خبري محسوب مي‌شوند بلكه حتي در گروه‌هايي كه با اهداف ديگري تشكيل مي‌شوند (ادبي، نقد كتاب، دوستان، خانواده، همكاران، همشهري‌ها، صنفي، و...) باز هم اين‌گونه اخبار و تحليل‌هاي سياسي و اجتماعي و اقتصادي در حال چرخيدن است. اكنون اگر خبرگزاري‌ها و سايت‌هاي خبري هم بخواهند مطالب توليدي خود را در معرض مطالعه خوانندگان قرار دهند، مجبورند آن خبرها را به يكي از گروه‌هاي فعال در شبكه‌هاي اجتماعي بسپارند و بعد از ساعاتي انتظار داشته باشند كه در سراسر كشور و در گروه‌هاي مختلف خوانده شود. انتخابات اسفند ماه امسال در بستري در حال برگزاري است كه اين شبكه‌هاي اجتماعي تا همين الان ساخته‌اند و چنين به نظر مي‌رسد كه نقش و تاثير آنان هر روز بيشتر و بيشتر خواهد شد. تقريبا هيچ رسانه‌اي را سراغ نداريم كه در اين وضعيت بتواند با شبكه‌هاي اجتماعي موجود رقابت كند و به اندازه اين رسانه‌ها مخاطب را تحت تاثير قرار بدهد. قطعا همگان شاهد بودند كه اين روزها اكثر مردم ما در جريان گزارش لحظه به لحظه ستاد انتخابات در تهران و شهرستان‌ها قرار داشتند، در سريع‌ترين زمان ممكن فهميده مي‌شد كه چه كساني ثبت‌نام كرده‌اند و چه كساني قرار است در محل نام‌نويسي حضور پيدا كنند. مواضع و ديدگاه‌هاي نامزدها هم بدون آنكه زمان تبليغات انتخاباتي رسما شروع شده باشد، در اين شبكه‌هاي اجتماعي منتشر مي‌شود. بسياري از نامزدهاي مجلس شورا و خبرگان، ستادهاي انتخاباتي مجازي خود را ايجاد و اعضاي ستادها هم فعاليت تبليغاتي خود را عملا آغاز كرده‌اند. گروه حاميان ايجاد شده است و هواداران نامزدها تلاش خود را براي عضوگيري مجازي تشديد كرده‌اند. بنابراين بايد گفت در انتخابات پيش‌رو، رسانه برتر انتخاباتي در كشور ما همين شبكه‌هاي اجتماعي خواهند بود كه به آساني امكان برقراري ارتباط، انجام تبليغات، تشكيل ستاد مجازي، خبررساني، انتشار پيام‌هاي مكتوب و صوتي و تصويري، جمع‌آوري كمك مالي و حتي نظرسنجي مجازي در مقاطع مختلف را ميسر مي‌سازند. ادامه در صفحه 15