يك خبر، سه چهره/ چرا همراهي نخبگان در جامعه اهميت دارد؟
دنيا عيوضي/ تفكر توسعه مي‌گويد كشوري كه از ديدگاه‌هاي كارشناسان و نخبگان استفاده مي‌كند، موفق مي‌شود. اهميت اين موفقيت سوالاتي را در ذهن ايجاد مي‌كند كه ما براي پاسخ آنها سراغ سه استاد دانشگاه رفتيم و پرسيديم براي پررنگ كردن نقش نخبگان در جامعه چه كاري بايد كرد، ايفاي نقش گروه‌هاي مرجع چه تاثيري روي جامعه خواهد داشت و چگونه مي‌توان از ديدگاه‌هاي اين كارشناسان بهره‌گرفت؟
براي ارايه نظرات نخبگان فضا را امن كنيم
علي‌محمد حاضري٭
نقش موثر نخبگان در جوامع مختلف به نوع فعاليت‌هاي آنها در نهاد‌هاي مدني بستگي دارد. فعاليت‌هايي مثل حضور در انجمن‌هاي علمي كه در سطوح مختلف به افزايش دانش و نگرش فكري و اجتماعي مردم كمك مي‌كند. قاعدتا نخبگان از طريق فعاليت‌هاي مدني‌شان مي‌توانند در جامعه ايفاي نقش كنند؛ نقشي كه اگر به‌صورت جدي حمايت شود مي‌تواند ميان گروه‌هاي مختلف فكري اتحاد و انسجام خوبي ايجاد كند و بسياري از مشكلات را از بين ببرد يا كاهش دهد. اما نخبگان و تحصيلكرده‌هاي جامعه زماني مي‌توانند توانايي و دانش خود را از راه‌هاي مختلف در اختيار جامعه قرار دهند كه امنيت را احساس كنند. نه‌تنها در ايران كه در اكثر كشورهاي دنيا فعاليت‌هاي مدني مستلزم وجود فضاي امن و آرام سياسي و اجتماعي است؛ فضايي كه نقد و اظهارنظرهاي مختلف در آن سركوب نشود و مورد استفاده قرار گيرد. اگر امينت لازم در فضاي جامعه براي نخبگان فراهم شود، بدون شك ديدگاه‌هاي كارشناسي اين افراد براي حل خيلي از معضلات اقتصادي و مشكلات اجتماعي موثر خواهد شد؛ ديدگاه‌هايي كه با وجود كارآمد بودن، بهره‌اي از آنها گرفته نمي‌شود، در حالي كه امروز جامعه براي رشد و پرورش در زمينه‌هاي مختلف به اين ديدگاه‌ها نياز دارد. اگر در جامعه ميان گروه‌هاي مرجع و مردم انسجام لازم شكل بگيرد، بسياري از شكاف‌هاي اجتماعي و عقب افتادگي‌هاي فكري با مرور زمان كم‌رنگ مي‌شود. از سويي، مطالبه‌گري رسانه‌ها هم مي‌تواند در اين زمينه نقش خوبي ايفا كند. اگرچه اين مورد هم مستلزم وجود فضاي امن و آرامي است كه افراد در آن براي ارايه نظرات و ديدگاه‌هاي خود كه در همه موارد هم منتقدانه نخواهد بود، از حداقل احساس آزادي برخوردار باشند، در چنين فضايي مي‌توان اميدوار بود، ديدگاه‌هاي كارشناسي نخبگان و دانشگاهيان براي مقابله با بسياري از معضلات اجتماعي و فرهنگي كارساز عمل كند.
٭عضو هيات علمي دانشگاه و جامعه‌شناس
ارتباط نخبگان با مردم موثر و كاربردي است
محمد كيانوش‌راد٭
وجود نهاد‌هاي ميانجي و ارتباطي تعريف‌شده و سازمان‌يافته مثل نهاد‌هاي مدني غيردولتي همچون انجمن‌ها، سمن‌ها و در سطح ديگر وجود احزاب سياسي كه به تجميع خواسته‌ها و مطالبات مردم منجر خواهد شد، ضروري است. متاسفانه دوره‌هاي رياست‌جمهوري نهم و دهم علاوه بر درهم ريختن شبكه‌هاي ارتباطي ميان مردم و نخبگان كه به صورتي حساب‌شده و براي تفوق روش‌هاي پوپوليستي ايجاد شد، آسيب‌هاي جدي‌اي را به ارتباط ميان مردم و نخبگان وارد كرد. با اين اتفاق بخش زيادي از سرمايه‌هاي اجتماعي كه عبارت از زمينه‌هاي اعتمادساز و اعتمادي ميان جامعه ايران است، گسسته و تضعيف شد. حالا اما تدبير و اراده دولت يازدهم مي‌تواند به بازسازي و شكوفايي سرمايه‌هاي اجتماعي كمك كند و از همراهي نخبگان در عرصه‌هاي مختلف استفاده كند. اين بهره‌گيري نه‌تنها براي مقابله با بسياري از آسيب‌هاي اجتماعي و بحران‌هاي سياسي موثر است كه مي‌تواند بازوي كمكي خوبي براي دولت محسوب شود. پر‌رنگ‌تر شدن نقش نخبگان در جامعه امروز ما به شرايط و زمينه‌هاي مختلفي بستگي دارد. در وهله اول نخبگان بايد بتوانند كاركرد صحيحي از ارتباط موثر با مردم ايجاد كنند و در زمينه‌هاي مختلف به‌كار گيرند. فهم درست اولويت‌هاي مردم و بيان صحيح و شجاعانه آنها مهم‌ترين زمينه اعتماد‌سازي ميان نخبگان و مردم خواهد بود. از سوي مردم به‌صورتي بديهي و پذيرفته شده است كه همواره به مراجع فكري و نخبگان دانشگاهي رجوع كنند. مفاهمه واقع‌بينانه با مردم ركن اساسي در كارآمد كردن حضور پررنگ نخبگان خواهد داشت.
٭ استاد دانشگاه و نماينده دوره ششم مجلس
كشور را علمي اداره كنيم
جعفر كامبوزيا٭
اداره جامعه يك علم است. اگر اين تفكر در اداره جامعه شكل بگيرد كه كشور به شكل علمي اداره شود، بدون شك از افراد علمي و نخبگان استفاده مي‌شود. بايد به اداره كشور به شكل علمي توجه بيشتري شود؛ توجهي كه باعث مي‌شود به دنبال علم افراد باشيم و در سطوح مختلف از كساني استفاده مي‌كنيم كه علم و مهارت آنها براي حل معضلات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي كارساز خواهد بود. در هر كار و فعاليتي از كسي استفاده شود كه بيشتر از ديگري مي‌داند. براي اداره كشور و حل بحران‌هاي مختلف از دانايان كمك گرفته شود. اما مشكلي كه در حال حاضر وجود دارد اين است كه نخبگان نمي‌توانند نقش موثري در جامعه ايفا كنند، به بيان ديگر اين نقش از آنها مطالبه نمي‌شود. درحالي كه تا قبل از دولت نهم و دهم اين تفكر در كشور رايج بود و اداره كشور بر اين مبنا صورت مي‌گرفت و اتفاقا براي بسياري از مشكلات راهكارهاي مفيدي ارايه مي‌شد. روندي كه دولت گذشته پيش گرفت كار را به جايي رساند كه فضا براي ارايه نظر و ديدگاه كارشناسان و نخبگان تنگ شد و به صورت تدريجي اين افراد از ايفاي نقش موثر خود در جامعه حذف شدند. اكنون هم موانعي سر راه فعاليت نخبگان در ابعاد مختلف جامعه وجود دارد كه رفع آنها نيازمند شكل‌گيري اين تفكر در بخش مديريتي است كه كشور را علمي اداره كنيم و از علم و دانش نخبگان بهره بگيريم. بهتر است از كاركرد افرادي استفاده كنيم كه علم آنها جامعه را به مسير مناسبي سوق مي‌دهد و فضا را براي چنين سرمايه‌هايي فراهم كنيم.
٭عضو هيات علمي دانشگاه و نماينده دوره ششم مجلس