چرا جشنواره‌هاي هنري رونق جشنواره‌هاي فيلم فجر را ندارند؟
روزگار غريب هنرهاي ديگر
دنيا عيوضي
در روزهاي جشنواره به‌سر مي‌بريم، جشنواره‌هايي كه با صرف هزينه و نيروي زياد برگزار مي‌شوند تا بر ادب و هنر تاثير‌گذار باشند. ماحصل كار نشان مي‌دهد در ميان جشنواره‌هايي كه هر سال براي هنرهاي نمايشي، تجسمي، شعر و فيلم برگزار مي‌شود، فقط جشنواره فيلم است كه اندكي به كاركرد اصلي خود نزديك شده و استقبال اهالي سينما را به همراه داشته. در اين يك خبر، سه چهره سراغ سه كارشناس ادبي- هنري رفتيم و پرسيديم چرا هيچ‌كدام از جشنواره‌هاي سالانه با استقبالي نظير جشنواره فيلم روبه‌رو نيستند وبراي رونق اين جشنواره‌ها چه بايد كرد؟
جشنواره تجسمي از متخصص استفاده نمي‌كند
ليلي گلستان
جشنواره‌هاي فيلم در مقايسه با ساير جشنواره‌هاي هنري موفق‌تر است و هميشه حرف اول را مي‌زند؛ حرف اول از منظر استقبال رسانه‌ها و مخاطبان. استقبالي كه شايد دليلش استفاده از نگاه كارشناسي متخصصان سينما براي برگزاري اين فستيوال است. مثلا جشنواره فيلم فجراز افرادي تشكيل مي‌شود كه در سينماي حرفه‌اي ايران حرفي براي گفتن دارند، نگاه كارشناسي اين افراد مي‌تواند به جشنواره رونق و جذابيت بيشتري ببخشد. اين كارشناسان فيلم‌هايي براي ورود به جشنواره انتخاب مي‌كنند كه در جهش سينماي ايران موثر باشند. همين است كه جشنواره فيلم نه‌تنها مخاطب بيشتري نسبت به باقي جوايز هنري دارد كه به يك سال سينماي ايران جهت و رونق مي‌بخشد. اما اين تفكر در ساير جشنواره‌هاي هنري ايران وجود ندارد، مثلا درجشنواره‌هاي دولتي كه طي سال براي حوزه تجسمي برگزار مي‌شود، هيچ‌وقت از افراد متخصص و با تجربه اين حوزه بهره گرفته نمي‌شود. همين است كه آثار منتخب، آثار جريان‌ساز و موفقي از آب در نمي‌آيند. هنرمنداني كه به جشنواره‌ها وارد مي‌شوند و جايزه كسب مي‌كنند از چهره‌هاي خلاق و نامي هنرهاي تجسمي نيستند. با مرور زمان جشنواره هنرهاي تجسمي اهميت خود را در ميان هنردوستان از دست دادند. موفقيت و استقبال در يك جشنواره زماني اتفاق مي‌افتد كه رقابت ميان چهره‌هاي شاخص هنري صورت گيرد. اما جشنواره هنرهاي تجسمي چنين كاركردي ندارد و بيشتر شبيه يك عنوان مبتذل شده است. البته اين جشنواره از ابتدا چنين عنواني نداشت با مرور زمان و عدم مديريت‌ها به چنين فرجامي رسيد. تعداد زيادي جشنواره در طول يك‌سال برگزار مي‌شوند بدون آنكه تاثير خاصي در عرصه هنر ايجاد كنند و اين حوزه را از ركود خارج كنند. زماني كه به اين نتيجه برسيم كه هنرمندان و صاحب‌نظران هنرهاي تجسمي بهترين گزينه براي برپايي جشنواره‌هاي تجسمي هستند يك گام به جلو رفته‌ايم و مي‌توانيم جشنواره‌هاي تاثير‌گذاري برپا كنيم.
جوايز ادبي دولتي كاركرد ندارد
يونس تراكمه
روزگاري نه چندان دور در ايران جايزه‌هاي ادبي غيردولتي موفقي برگزار مي‌شد، براي برپايي اين مراسم، سالن و امكاناتي لازم بود كه چون مسوولان به برگزاري اين محافل ادبي اهميت مي‌دادند، امكانات و هزينه آن را تامين مي‌كردند تا برگزاري اين مراسم شور و شعف را ميان اهل ادب زنده كند و آنها را مشتاق به شركت در اين جوايز ادبي نگه دارد، اين اشتياق باعث مي‌شد پير و جوان ادبيات ايران در طول يك‌سال كمر همت خود را محكم ببندد تا در اين جوايز سالانه موفقيت كسب كنند. موفقيت در جوايز ادبي سالانه مجموعه دستاوردهاي ادبي يك‌سال ايران را شامل مي‌شد و آيينه ادب و هنر ايران بود. به تدريج اين جوايز غير دولتي را حذف كردند و كنار گذاشتند. به‌نظر عمدي در كار است. پس از توقف جايزه‌هاي ادبي شور و شوق اهل ادب هم متوقف شد. نويسندگان انگيزه خود را براي نوشتن از دست دادند و آرام آرام ركود به ادبيات داستاني نشست.
حالا اما به جايي رسيده‌ايم كه بايد اعلام كنيم بر ادبيات داستاني ما گرد خاموشي و مرگ نشسته است. اصلي‌ترين عامل مرگ ادبيات داستاني توقف جوايز ادبي سالانه است. هرچند سال‌هاست جايزه‌هاي ادبي دولتي سر موعد مقرر برگزار مي‌شوند و براي برگزاري آنها بودجه و انرژي‌هاي زيادي صرف مي‌شود، اما هرگز اين جشنواره‌ها نتوانست جاي خالي جوايز ادبي را پر كند، جوايزي كه اهل ادب با كمترين بودجه و از روي اشتياق برگزار مي‌كردند. جشنواره‌هاي ادبي دولتي كاركردي براي ادبيات ندارند. اين موضوعي بود كه بايد از ابتدا به اهميت آن پي مي‌برديم و مانع حذف جوايز ادبي مي‌شديم. انتخاب‌ها در جشنواره‌هاي دولتي بر اساس نگاهي خاص صورت مي‌گيرد، نگاهي كه باعث از بين رفتن خلاقيت و نبوغ ادب‌دوستان مي‌شود. همين نگاه باعث مي‌شود اكنون حتي كور سويي از خلاقيت در نويسندگان باقي نمانده باشد.
جشنواره تئاتر بودجه كافي ندارد
بهروز غريب‌پور
جشنواره‌هاي هنري برآيند يك سال كار هنرمندان در عرصه‌هاي مختلف هنري و ادبي است. هنرمنداني كه يك سال تلاش مي‌كنند تا اثر خود را براي رسيدن به تاريخ جشنواره آماده كنند، البته اين آمادگي مستلزم تخصيص بودجه كافي است. بودجه‌اي كه وجه تمايز ميزان استقبال مخاطبان از جشنواره‌هاي هنري سالانه به حساب مي‌آيد. مثلا اگر مخاطب و رسانه‌ها ازجشنواره فيلم نسبت به جشنواره تئاتراستقبال بيشتري مي‌كند، علت آن بودجه جشنواره فيلم است. بودجه سينما از يك وضعيت تقريبا مناسب‌تري به نسبت تئاتر برخوردار است. موانع ومشكلات باعث مي‌شود، بودجه‌اي كه به توليد نمايش تعلق مي‌گيرد كافي نباشد. در حالي كه ساز و كار صنعت سينما ايجاب مي‌كند براي يك سال هزينه و سرمايه معيني كنار گذاشته شود و صرف توليد فيلم و برگزاري جشنواره شود. كمبود بودجه در حوزه تئاترمشكلات زيادي را به دنبال دارد، تئاترها از كيفيت لازم براي جذب مخاطب برخوردار نيستند، همين است كه آثار نمايشي رغبتي براي تماشاگر ايجاد نمي‌كنند.
درحالي كه امروزه بيشتر كشورهاي دنيا با استفاده از تكنيك‌هاي جذابي موفق شده‌اند مخاطب را به سالن‌هاي نمايش جذب كنند. تكنيك‌هايي كه به بودجه و سرمايه‌‌گذاري نياز دارد. كمبود بودجه گريبان جشنواره تئاتر را هم گرفته است، چنان‌كه جشنواره تئاتر درسال‌هاي اخير به تريبون خوبي براي هنرهاي نمايشي ايران تبديل نشد و از كاركرد اصلي‌اش فاصله گرفت. در حالي كه صرف هزينه و بودجه كافي در جشنواره فيلم باعث شد اين جشنواره فرصت خوبي براي ديده شدن داشته باشد. سالن‌هاي محدود، آثار مبتدي و سوژه‌هاي تكراري هم از ديگر عواملي هستند كه جشنواره تئاتر را در سال‌هاي اخير ضعيف كرده‌اند. مادامي كه گروه‌هاي ثابت تئاتر به همان شكل سابق خود اداره نشوند و از نظر اقتصادي داراي بودجه معين نباشند، مشكلات تئاترها حل نمي‌شود و جشنواره تئاتر هم سال به سال ضعيف‌تر اداره مي‌شود.