گروه اقتصادي| روابط بانكي ايران و اروپا سرانجام برقرار شد اما هنوز روابط تحت تاثير ايران هراسي و ترس از تنبيه امريكا با بانك‌هاي درجه يك جهان برقرار نشده است. اين دلايل را مقامات عاليرتبه كشور در دومين همايش تجاري- بانكي ايران و اروپا عنوان كردند. همايشي كه به دليل اهميت آن علاوه بر مسوولان پولي كشور معاون وزير امور خارجه و سفير ايران در آلمان و جمعي از مقامات پولي و بانكي آلمان نيز حضور داشتند. ذكر اين دلايل يعني جوي كه در دنيا عليه ايران طي سال‌هاي گذشته شكل گرفته است به عنوان اصلي‌ترين عامل عدم برقراري رابطه دو طرفه با بانك‌هاي اروپايي عنوان شد. دليلي كه مي‌تواند پاسخ مناسبي به منتقداني باشد كه مدام از عدم برقراري سوييفت ارتباطات بانكي گلايه مي‌كنند.
در واقع نقد‌كنندگان دولت از موضوعي گلايه مي‌كنند كه عامل ايجاد آن و اثرات ادامه‌دارش دولت قبل و عملكرد هشت ساله آن بوده است و امروز با وجود همه تلاش‌هاي صورت گرفته در روابط بين‌المللي هنوز جو ايران‌هراسي در دنيا به طور كامل از بين نرفته است. در دومين همايش تجاري- بانكي ايران و اروپا كه با حضور مسوولان پولي كشور آلمان و مقامات ايران برگزار شد سفير ايران در آلمان ايران‌هراسي را دليل عدم ارتباط بانك‌هاي تراز اول با بانك‌هاي ايران عنوان و تاكيد كرد: ترس از تنبيه امريكا، اروپاييان را از همكاري با ايران بازداشته است. معاون نظارتي بانك مركزي نيز فاصله قوانين مبارزه با پولشويي و مبارزه با تامين مالي تروريسم در گذشته را دليل عدم ارتباط با ايران مي‌داند. براي رفع اين مانع بانك مركزي قوانين را اصلاح و به استانداردهاي دنيا نزديك كرده است ولي هنوز سازمان‌هاي بين‌المللي اين قوانين را بررسي نكرده‌اند.
در همايشي كه با پانل‌هاي تخصصي بررسي موانع حقوقي و زيرساختي همراه بود ولي‌الله سيف رييس كل بانك مركزي در بخشي از سخنانش كيفيت پايين خدمات بانكي در ايران را مورد تاييد قرار داد و علت آن را وجود تحريم‌ها عنوان كرد. او توضيح داد: متاسفانه صنعت بانكداري ايران در سنوات گذشته به دليل قطع ارتباط ناشي از تحريم‌هاي بين‌المللي از توسعه كافي برخوردار نبوده و فاصله نسبتا زيادي ميان كيفيت ارايه خدمات مالي و بانكي در ايران نسبت به استانداردهاي جهاني ايجاد شده است.
پنج چالش نظام بانكداري به بيان سيف
رييس كل بانك مركزي با تاكيد بر اينكه خوشبختانه با انجام مطالعات جامعي كه در طول دو سال اخير آغاز شده است، اكنون بانك مركزي به تمامي معضلات و چالش‌هاي بانكداري ايران واقف است، اظهار كرد: حجم بالاي مطالبات غيرجاري، پايين‌بودن نسبت كفايت سرمايه، بدهي دولت به نظام بانكي، كاهش توان تسهيلات‌دهي بانك‌ها و همچنين عدم تطبيق عمليات و گزارشگري بانك‌ها با استانداردهاي بين‌المللي از جمله مهم‌ترين آنهاست. رييس شوراي پول و اعتبار اصلاح ساختار و اقدامات لازم براي حل معضلات مورد اشاره را به‌طور جدي در دستور كار بانك مركزي اعلام كرد و افزود: از آنجايي كه وجود اطلاعات شفاف پيش‌نياز اقدامات بعدي و نيز تعاملات بين‌المللي است، شفاف‌سازي اطلاعات مالي بانك‌هاي ايران از جمله اقداماتي است كه مرحله اول آن با موفقيت انجام و هم‌اكنون به مرحله اجرا گذاشته شده است. با اين اقدام، صورت‌هاي مالي بانك‌ها در راستاي همگرايي با استانداردهاي بين‌المللي گزارشگري مالي (IFRS) متحول شده و الزامات بال II نيز به ميزان قابل توجهي پوشش داده شده است.
ايران، اقتصاد نوظهور در جهان شد
سيف همچنين حركت به سمت بال III را از برنامه‌هاي بانك مركزي عنوان كرد و گفت: قطعا موسسات خدمات مالي، حسابرسان و بانكداران اروپايي با مشاهده صورت‌هاي مالي سال جاري بانك‌هاي ايران (2016-2015) كه اكنون در روزهاي پاياني آن قرار داريم، احساس بهتر و انگيزه بيشتري براي گسترش تعاملات خود با بانك‌هاي ايراني خواهند داشت. رييس كل بانك مركزي با اعلام اينكه همه بانك‌هاي ما به سوييفت متصل هستند، گفت: پيام‌هاي بانكي ما از جمله ال‌سي و مبادلات ارزي از طريق پيام رسان سوييفت عمل مي‌شود. رييس كل بانك مركزي به عملكرد اقتصاد كشور نيز اشاره و تاكيد كرد: اين ميزان از رشد اقتصادي نشان‌دهنده ابتداي راهي است كه اقتصاد ايران با صلابت در آن قدم خواهد گذاشت، ضمن آنكه اقتصاد ايران اكنون در موقعيتي تاريخي قرار گرفته است تا فصلي جديد از توسعه اقتصادي را آغاز و پتانسيل‌هاي بزرگ خود را از قوه به فعل بدل كند. اين موقعيت تاريخي مي‌تواند ايران را در رديف اقتصادهاي نوظهور در سطح جهاني قرار دهد.
محافظه‌كاري بيش از حد بانك‌هاي اروپايي در برقراري ارتباط با بانك‌هاي ايراني
معاون وزير امور خارجه نيز در همايش بانكي و تجاري ايران و اروپا با اشاره به دستاوردهاي برجام، يكي از چالش‌ها در اين زمينه را احتياط بيش از حد بانك‌هاي اروپايي در برقراري در ارتباط با بانك‌هاي ايراني دانست. مجيد تخت‌روانچي با اشاره به اينكه برجام يك تفاهم برد ـ برد بود، اظهار داشت: ما هميشه اعلام كرده‌ايم هيچگاه دنبال سلاح هسته‌اي نيستيم و از طريق برجام اين اطمينان را داديم كه هيچگاه به سراغ سلاح هسته‌اي نخواهيم رفت. وي افزود: فتواي مقام معظم رهبري در اين زمينه وجود دارد و از طرف ديگر در دكترين دفاعي ايران، سلاح هسته‌اي جايي ندارد. به همين دليل مشكلي نداريم كه بگوييم به دنبال سلاح هسته‌اي نيستيم. معاون اروپا و امريكاي وزارت خارجه با اشاره به تحريم‌هاي ظالمانه عليه ايران، گفت: انجام مذاكرات به دليل تحريم‌ها نبود، زيرا ما در زمان اعمال تحريم‌هاي ظالمانه هم برنامه هسته‌اي را تعطيل نكرديم، به همين دليل اين ادعا كه تحريم، ايران را پاي ميز مذاكره نشاند، درست نيست.
نخستين دستاورد برجام مشروعيت بخشيدن به دستاورد هسته‌اي بود
تخت روانچي تصريح كرد: به دليل اينكه ما تحريم‌ها را غيرقانوني و ظالمانه مي‌دانستيم و مي‌خواستيم از حقوق هسته‌اي بر اساس مفاد NPT برخوردار شويم، در وضعيت بازي برد ـ برد قرار گرفتيم تا هم تحريم‌ها لغو شود و هم ضمن به رسميت شناختن برنامه هسته‌اي ايران، اين اطمينان را بدهيم كه به دنبال سلاح هسته‌اي نخواهيم رفت. وي با اشاره به آثار اقتصادي برجام اظهار داشت: طي تحريم‌ها شركت‌هاي اروپايي سطح روابط خود را با ايران كمرنگ كرده بودند، اما هم‌اكنون اين علاقه بين شركت‌هاي اروپايي وجود دارد كه روابط تجاري را از سر بگيرند به همين دليل شاهد افزايش سطح رفت‌وآمدهاي هيات‌هاي تجاري به ايران هستيم. تخت‌روانچي افزود: نخستين دستاورد برجام مشروعيت بخشيدن به دستاورد هسته‌اي بود؛ قطعنامه‌هاي فصل هفتم منشور بين‌الملل كه ايران را تحريم مي‌كرد، بعد از برجام با تصويب قطعنامه 2231 همه تحريم‌هاي در اين حوزه را لغو كرد و اعلام شد اين يك تغيير بنيادي و رويكرد شوراي امنيت در خصوص برنامه هسته‌اي ايران است.
پروژه ايران‌هراسي به تاريخ پيوست
معاون اروپا و امريكاي وزارت خارجه با اشاره به ضمائم برجام، گفت: برجام از كشورها مي‌خواهد كه با ايران براي توسعه فعاليت‌هاي هسته‌اي همكاري كنند و هم‌اكنون در سفرهايي كه به كشورهاي اروپايي داريم يكي از بحث‌ها نحوه همكاري براي توسعه فعاليت‌هاي هسته‌اي است. او با تاكيد بر اينكه هم‌اكنون شاهد فروپاشي ساختار تحريم‌ها و ايران‌هراسي هستيم، گفت: بعد از اجراي برجام، پروژه ايران‌هراسي و تحريم‌ها شكست خورد و به عبارت ديگر به تاريخ پيوست. تخت‌روانچي با بيان اينكه دروازه اروپا طبق برجام نقل و انتقال مالي در فعاليت‌هاي بانكي شامل برقراري روابط كارگزاري و رفع تحريم سوييفت، شامل بانك مركزي و موسسات مالي ايران، پرداخت تسهيلات بلاعوض و ترجيحي به دولت ايران، بخشي از مواردي بود كه لغو تحريم شده است.
اجازه فروش هواپيماي بويينگ به ايران داده شد
وي با بيان اينكه در مذاكرات با مقامات اروپايي، آنها اعلام مي‌كنند كه مشتاق به برقراري روابط اقتصادي با ايران هستند و مي‌خواهند روابط روي ريل طبيعي قرار بگيرد، گفت: تحريم‌ها دو نوع است، نوع اول آن شامل تحريم‌هايي مي‌شود كه از سال‌ها پيش اعمال مي‌شد، به‌طوري‌كه شهروندان امريكايي از همكاري اقتصادي با ايران منع مي‌شوند مگر اينكه از دولت امريكا مجوز بگيرند، ولي براساس برجام تحريم‌هاي ثانويه كه كشورهاي غير امريكايي را از ايجاد روابط با ايران منع مي‌كرد، لغو شد. معاون اروپا و امريكاي وزارت خارجه تصريح كرد: تنها چند مورد استثنا وجود دارد كه بر اساس وزارت خزانه‌داري امريكا امكان صادرات و خريدوفروش و انتقال هواپيما، تجهيزات و قطعات به ايران را از شمول تحريم خارج كرد و شركت‌هايي كه 50 درصد مالكيت آنها در اختيار شهروند امريكايي باشد، امكان همكاري اقتصادي با ايران را خواهد داشت. به گفته وي به‌تازگي بحث اجازه فروش هواپيماي بويينگ به ايران داده شده است كه البته پيش از اين ما با ايرباس مذاكره كرده بوديم. تخت‌روانچي با بيان اينكه بحث‌هاي حقوقي غرب با ايران برداشته شده است، گفت: به طور طبيعي همكاري‌هاي اقتصادي نيازمند صادرات و واردات بين دو كشور است، اما ما تاكيد كرديم نمي‌خواهيم بازار مصرف براي كالاهاي اروپايي باشيم و به دنبال جذب سرمايه‌گذاري خارجي در ايران هستيم كه انتقال فناوري هم انجام شود، اين مسائل در قرارداد پژو كه اخيرا امضا شده، وجود دارد به‌طوري كه مقرر شد 30 درصد از توليد براي صادرات باشد. وي تاكيد كرد: به دليل تحريم‌ها سطح روابط با برخي از كشورها افزايش يافت و ما در دوره جديد همكاري آن كشورها با ايران را فراموش نخواهيم كرد و اين همكاري‌ها ادامه خواهد داشت.
هيچ مانعي براي توسعه همكاري وجود ندارد
معاون اروپا و امريكاي وزارت خارجه با اشاره به چالش‌هاي اجراي برجام، گفت: يكي از چالش‌هاي ما احتياط بيش از حد بانك‌هاي اروپايي در برقراري با بانك‌هاي ايراني است. در حالي كه قانون و قطعنامه سازمان ملل اجازه همكاري با بانك‌هاي ايراني را صادر كرده، اما بانك‌هاي اروپايي به‌شدت نگران هستند و براي برقراري با بانك‌هاي ايران، احتياط مي‌كنند. تخت‌روانچي ادامه داد: يكي از دلايل اين احتياط كم‌اطلاعي بانك‌هاي اروپايي از جزييات برجام است و البته برخي از كشورها تلاش مي‌كنند در اين ميان اخلال ايجاد كنند، اما به‌تدريج اين چالش كمرنگ خواهد شد. وي چالش ديگر را FATF عنوان كرد و افزود: اين نهاد ايران را يك كشور پرخطر دانسته و در ارزشيابي خود رتبه پاييني در حوزه پولشويي براي ايران قائل شده است كه اين منصفانه نيست. معاون اروپا و امريكاي وزارت خارجه با بيان اينكه تلاش‌هاي زيادي در جهت مذاكره با FATF و اقدامات جانبي انجام شده است، تصريح كرد: قانون مبارزه با تامين مالي تروريسم، اصلاح قانون پولشويي (درحال انجام) و الحاق به كنوانسيون بين‌المللي مبارزه با تامين مالي تروريسم از جمله اقدامات ايران در حوزه مبارزه با پولشويي و تامين مالي تروريسم است. تخت‌روانچي تاكيد كرد: اطمينان مي‌دهيم هيچ مانعي براي توسعه همكاري با ايران وجود ندارد كه كشورهاي مختلف براي توسعه همكاري با ايران اعلام آمادگي كرده‌اند. وي اضافه كرد: محافظه‌كاري بيش از حد اروپايي‌ها به‌گونه‌اي نشود كه در نهايت آنها از توسعه روابط با ايران عقب بمانند.
ايران‌هراسي در بانك‌هاي خارجي ادامه دارد
در اين همايش معاون نظارتي بانك مركزي نيز با اشاره به اينكه پديده ايران‌هراسي در بانك‌هاي خارجي ادامه دارد، گفت: مقررات مبارزه با پولشويي ايران بازنگري و اصلاح مي‌شود. حميد تهرانفر با اشاره به اظهارات تخت‌روانچي درباره ايران‌هراسي اظهار داشت: در حوزه بانكي اين پديده همچنان ادامه دارد و ما در حال رفع آن هستيم. وي در خصوص مبارزه با پولشويي گفت: براي مبارزه با پولشويي روابط قانوني را در كشور طراحي كرده‌ايم و به نظر مي‌رسد منطبق با استاندارد و قوانين بين‌المللي است و از صندوق بين‌المللي پول درخواست كرديم مقررات ما را بازخواني كرده و نظر خود را اعلام كنند.
قوانين مبارزه با پولشويي ايران سال 2018 بازبيني مي‌شود
معاون نظارتي بانك مركزي تصريح كرد: صندوق بين‌المللي پول به ما اعلام كرد نظرش را در خصوص قوانين پولشويي در ايران در سال 2018 منتشر خواهد كرد. تهرانفر افزود: از صندوق بين‌المللي پول درخواست كرديم نظرش را در اين باره اعلام كند تا نگراني ساير كشورها در اين باره از بين برود، كميته‌هاي ويژه‌اي در بانك مركزي و مجلس زيرنظر مديران ارشد تشكيل شده و در حال بررسي قوانين مبارزه با پولشويي و اصلاح آن هستند. او در خصوص CFD (قانون مبارزه با تامين مالي تروريسم) اظهار داشت: قانون مربوطه در مجلس به تصويب رسيد و به شوراي نگهبان ارجاع شد اما برخي نظرات باعث شد اين لايحه دوباره به مجلس بازگردد. تهرانفر ادامه داد: در چند سال اخير بانك‌هاي ايراني در فهرست تحريم‌ها بودند اما با اجراي برجام اين مشكل برطرف شد و به همين خاطر بانك‌هاي ايراني خودشان علاقه‌مند به تطبيق دادن خود با استانداردهاي بين‌المللي هستند و ما در بانك مركزي براي تحقق آن به بانك‌ها كمك مي‌كنيم.
پرونده 9 بانك متخلف در هيات انتظامي
بانك مركزي
او درباره برنامه بانك مركزي براي موسسه‌هاي مالي غيرمجاز در سال 95 هم گفت: اكنون مفهومي كه در گذشته از اين موسسه‌ها داشتيم وجود ندارد زيرا اين موسسه‌ها پيش از اين در اقتصاد ما اثرگذاري داشتند اما با اقدامات انجام شده از سوي بانك مركزي، اين اثرگذاري از بين رفته است. او با يادآوري هماهنگي‌هاي مناسب در حاكميت براي برخورد با موسسه‌هاي مالي غيرمجاز گفت: هم‌اكنون تسلط خوبي بر اين موسسه‌ها داريم، بنابراين موسسه‌هاي غيرمجاز با فشار حاكميت براي بهبود رفتارها اقدام كرده‌اند.
قرارداد زيمنس و مپنا منعقد شد
سفير ايران در آلمان با بيان اينكه با گذشت ۴۵ روز از برجام، هنوز فعاليت بانكي آن طور كه بايد و شايد شروع نشده است، گفت: تعلل بانك‌هاي اروپايي از برقراري روابط با ايران به خاطر ترس از تنبيهات امريكا است. علي ماجدي با بيان اينكه باور اين است كه بعد از اجراي برجام، ايران بايد در شبكه بين‌المللي توليد، تجارت، بانكداري و بيمه قرار بگيرد، اظهار داشت: اگر ما در اين شبكه قرار نگيريم، جايگاه واقعي را پيدا نخواهيم كرد و به توسعه واقعي نمي‌رسيم. او افزود: در دو روز گذشته قرارداد انتقال تكنولوژي بين زيمنس آلمان و مپنا منعقد شد و با بسياري از شركت‌هاي آلماني وارد فاز جديدي از همكاري شديم. سفير ايران در آلمان با اشاره به تجربه خوب روابط ايران و آلمان گفت: با گذشت 45 روز از اجراي برجام، ما هنوز آن طور كه بايد و شايد فعاليت بانكي را شروع نكرده‌ايم و دولت آلمان تمام تلاش خود را به كار گرفته تا اين فعاليت‌ها آغاز شود. او با اشاره به نامه دو روز پيش رييس كل بانك مركزي ايران به معاون بانك مركزي آلمان گفت: در اين نامه، دريافت و پرداخت بين بانك‌هاي ايران و بانك‌هاي آلماني اعلام شد و مقرر شد تا 15 مارس بانك ملي هم به اين شبكه بپيوندد. ماجدي علت كندي برقراري روابط بانكي را ترس از تنبيهات امريكا دانست و گفت: در حالي كه از نظر مقررات بين‌المللي چنين مساله‌اي وجود ندارد، اما همچنان اين نگراني‌ها ديده مي‌شود؛ البته مشكلات نرم‌افزاري و تكنيكي وجود دارد كه به راحتي مي‌توان آن را حل كرد.