سفر به شرق
اندونزي، سنگاپور، تايلند، برونئي، نيوزيلند و استراليا ميزبان وزير امور خارجه ايران خواهند بود
سارا معصومي/ 11 روز در جنوب شرقي آسيا و اقيانوسيه؛ اين تازه‌ترين برنامه وزير امور خارجه ايران در واپسين روزهاي سال 94 است. اگر اسفند ماه 93 به رايزني‌هاي فشرده هسته‌اي و حتي نخستين روزهاي سال 94 هم به ماراتن هسته‌اي نفسگير در لوزان سوييس براي رسيدن به توافق هسته‌اي گذشت، اين روزهاي دستگاه ديپلماسي ايران رنگ و بوي پسابرجام مي‌دهد. روزهاي لغو تحريم‌ها و تورهاي رنگارنگ بين‌المللي براي سخن گفتن از ايراني كه پس از 13 سال مذاكره هسته‌اي با حفظ شادابي برنامه هسته‌اي خود از كابوس تحريم‌هاي ناعادلانه نجات يافته و البته سوژه‌اي براي سرمايه‌گذاري بزرگ‌ترين كشورهاي بلوك غرب و شرق شده است. محمد جواد ظريف از فشار پرونده هسته‌اي و اما و اگرهاي برجام تا حدودي خلاصي يافته است و اكنون در تمام سفرهاي خود چه در اروپا و چه در آسيا از ايراني مي‌گويد كه به دنبال توازن در روابط در حوزه سياست خارجي است و ديگر دليلي و اجباري براي آنكه تمام تخم مرغ‌هاي خود را در يك سبد بگذارد، ندارد. تور آسيايي و اقيانوسيه وزير امور خارجه ايران اين‌بار اندونزي، سنگاپور، تايلند، برونئي، نيوزيلند و استراليا را شامل خواهد شد.
سرانجام يك نشست براي قدس
جاكارتا در هفتمين روز از ماه مارس ميزبان پنجمين نشست فوق‌العاده سازمان همكاريهاي اسلامي با محوريت پرونده فلسطين و قدس‌شريف خواهد بود. گردهما‌يي مسلمانان به درخواست محمود عباس، رييس‌جمهور فلسطين كه مدت‌هاست زنگ‌هاي خطر را از اوضاع فلسطين به صدا در آورده است. سازمان همكاريهاي اسلامي در حالي سرانجام براي رسيدگي به پرونده همواره روي ميز فلسطين تشكيل جلسه داده است كه همين سازمان تحت فشار عربستان سعودي قريب به يك ماه پيش براي رسيدگي به مساله حمله به نمايندگي‌هاي عربستان در مشهد و تهران در جده تشكيل جلسه داد. در همان جلسه هم هيات ايراني اعزام شده به جده به رياست سيدعباس عراقچي، معاون امور حقوقي و بين‌الملل وزارت امور خارجه اعلام كرد در حالي كه جهان اسلام به اتحاد براي حل مساله فلسطين نياز دارد آل سعود براي اختلافي كه قابل حل و فصل ميان دو كشور همسايه و
هم دين است وزراي امور خارجه كشورهاي عضو سازمان همكاريهاي اسلامي را به رياض فراخوانده است. در نشست فوق‌العاده در جاكارتا، مقام‌هاي ارشد و وزراي امور خارجه كشورهاي عضو سازمان همكاريهاي اسلامي شركت خواهند كرد. نشست وزراي امور خارجه امروز در جاكارتا برگزار خواهد شد. سازمان همكاري هاي اسلامي در وب سايت خود با اعلام خبر برگزاري اين نشست فوق‌العاده نوشت: شعار اين جلسه «اتحاد براي راهكاري عادلانه» است و اين جلسه براي پاسخ و رسيدگي به اوضاع نگران‌كننده فلسطين و قدس شريف برگزار خواهد شد. مساله فلسطين نه فقط مردم فلسطين كه جهان اسلام را تحت تاثير قرار داده است. مقام‌هاي عالي و وزراي امور خارجه كشورهاي اسلامي و برخي كشورهاي مهمان در اين نشست در خصوص رويكردها و استراتژي‌هايي كه بتواند به مقابله با شهرك‌سازي‌هاي غيرقانوني و سياست‌هاي آپارتايد گونه اسراييل در فلسطين بپردازد، گفت‌وگو خواهند كرد. علاوه بر اين وزراي امور خارجه كشورهاي اسلامي در اين نشست بر پيشبرد پروسه صلح در حل و فصل مناقشه قدس شريف تاكيد خواهند كرد. پيش بيني مي‌شود در پايان نشست سازمان همكاريهاي اسلامي در جاكارتا، قطعنامه‌اي كه در آن بر اصول ثابت رويكرد اعضاي سازمان همكاريهاي اسلامي در قبال فلسطين و قدس شريف تاكيد خواهد شد و همچنين بيانيه‌اي با عنوان «بيانيه جاكارتا» هم منتشر خواهد شد كه در آن اعضاي حاضر بر لزوم برداشتن گام‌هاي جدي براي حمايت از فلسطين و قدس شريف تاكيد خواهند كرد.
رابطه تهران و جاكارتا روي خط صعود
حضور ظريف در جاكارتا تنها به واسطه حضور در اجلاس سازمان همكاريهاي اسلامي نخواهد بود و در برنامه‌ريزي‌هاي انجام گرفته ظريف با «جوكو ويدودو» رييس‌جمهور و «رنتو مرسودي» وزير امور خارجه اين كشور نيز رايزني‌هايي خواهد داشت. وزير امور خارجه ايران يك بار در اواخر سال 92 هم به جاكارتا سفر كرده بود و همتاي اندونزيايي وي هم پس از بحران به وجود آمده در رابطه تهران- رياض به تهران آمد. پس از تنش به وجود آمده در رابطه عربستان و ايران، در بيست و سومين روز از دي ماه سال جاري بود كه «رتنو مرسودي» وزير خارجه اندونزي به تهران آمده و با همتاي ايراني خود رايزني‌هايي داشت. در شرايطي كه گفته مي‌شد دليل اين سفر ميانجيگري ميان تهران و رياض خواهد بود اما ظاهرا تلاش‌هاي جاكارتا براي حل و فصل اين موضوع ره به جايي نبرد و سوژه اصلي سفر خانم مرسودي به ايران هم به مناسبات دوجانبه ايران و اندونزي اختصاص يافت. اين سفر دومين سفر وزير امور خارجه اندونزي به تهران در شش ماهه دوم سال جاري و پس از حصول برجام بود. اندونزي در زمره نخستين كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد و سازمان همكاريهاي اسلامي است كه همواره بر لزوم برخورداري ايران از انرژي صلح‌آميز هسته‌اي تاكيد داشته و از توافق هسته‌اي به دست آمده ميان ايران و 1+5 هم استقبال كرد. پس از برداشته شدن تحريم‌هاي ايران و هموار شدن مسير صادرات نفت ايران، جاكارتا تلاش گسترده‌اي را براي رونق بخشيدن به رابطه اقتصادي خود با تهران آغاز كرده است. زمينه‌هاي همكاري اقتصادي ميان ايران و اندونزي با توجه به بازار از سايه تحريم در آمده ايران هر روز وسوسه آميز‌تر خواهد شد. ايرنا در گزارشي در اين خصوص مي‌نويسد: واردات نفت و گاز، ساخت كارخانه كود شيميايي در ايران و دريافت فناوري توليد برق‌آبي فرصت‌هايي هستند كه اندونزي از آنها به عنوان گزينه‌هايي جهت توسعه مناسبات با ايران استفاده كرده است. اين كشور 250 ميليون نفري در حال حاضر حدود 817 هزار بشكه نفت در روز توليد مي‌كند و نيازمند واردات همين ميزان نفت است. با توجه به كاهش توليد نفت اين كشور از ابتداي دهه فعلي كه ميزان توليد نفت آن در سال 2010 ميلادي حدود 942 هزار بشكه در روز بود و پيش بيني مي‌شود تا سال 2020 ميلادي اين ميزان تنها به 550 هزار بشكه برسد، مي‌توان از اندونزي به عنوان بازار مناسبي براي صادرات نفت ايران ياد كرد. در شرايطي كه هياتي اقتصادي در هفته جاري براي بحث در خصوص ساخت پالايشگاه و سرمايه‌گذاري در بخش گاز و پتروشيمي به ايران سفر خواهند كرد، سفر ظريف به جاكارتا مي‌تواند جرقه توسعه رابطه اقتصادي و سياسي ميان دو كشور عضو جهان اسلام را بزند. رابطه دوجانبه ايران و اندونزي هر سال نسبت به سال گذشته سير صعودي‌تري به خود گرفته است. در سال‌هاي تحريم ايران نيز حجم رابطه ميان ايران و اندونزي در حوزه‌هاي متفاوت گسترش پيدا كرده بود. در سال 2011 ميلادي حجم رابطه تجاري ميان دو كشور نزديك به دو ميليارد دلار رسيده بود كه به نسبت يك سال قبل آن يعني سال 2010 ميلادي افزايش فاحشي بود. در روزهاي پسابرجام، اندونزي به همكاري با ايران در زمينه توسعه انرژي در حوزه نفت و گاز و در زمينه توسعه انرژي‌هاي تجديدپذير مي‌انديشد. همكاري با ايران در حوزه گاز و نفت از اصلي‌ترين علايق جاكارتا براي برقراري رابطه اقتصادي همه‌جانبه با تهران است.
فاصله گرفتن جاكارتا از رياض
رابطه سياسي ايران و اندونزي با وجود اختلاف‌هايي كه در جهان اسلام به واسطه مسائلي مانند حمايت برخي كشورها از جريان‌هاي افراط گرا به وجود آمده است همچنان دست نخورده باقي مانده و جاكارتا رابطه خود را با تهران جدا از اما و اگرهاي رياض حفظ كرده است. پس از نشست سازمان همكاريهاي اسلامي در جده كه منجر به صدور بيانيه‌اي شديد‌اللحن عليه ايران شد، «آرماتانا نصير» سخنگوي وزارت امور خارجه اندونزي با انتقاد از عملكرد سازمان همكاريهاي اسلامي گفت: در ارتباط با ايران موضع اندونزي با موضع سازمان همكاريهاي اسلامي كاملا يكسان نيست. همان‌طور كه مشخص است سازمان همكاريهاي اسلامي بيشتر متمايل به عربستان سعودي است و ايران را متهم به دخالت در امور داخلي ساير كشورها به ويژه عربستان در ارتباط با اعدام شيخ نمر كرده است. اين مقام وزارت امور خارجه اندونزي با اشاره به اينكه اندونزي نقطه نظرات متفاوتي در خصوص تنش بين ايران و عربستان در اجلاس جده داشته و آن را ابراز هم كرده است، گفت: پيش‌نويس بيانيه جده توسط عربستان تنظيم شده بود و به اعتقاد اندونزي اين پيش‌نويس نگاه به گذشته داشت و از گفت‌وگوهاي سياسي حمايت نمي‌كرد و به همين دليل موجب ايجاد شور و اشتياق براي دوستي در منطقه نمي‌شد.
نگاه ويژه وزارت امور خارجه به شرق
برونئي، سنگاپور و تايلند هم در زمره كشورهايي از جنوب شرق آسيا هستند كه در تور 11 روزه وزير امور خارجه ايران به عنوان ميزبان قرار گرفته‌اند. ظريف در تور آسيايي خود هم به اندونزي كه پرجمعيت‌ترين كشور منطقه جنوب شرقي آسياست سفر خواهد كرد و هم به برونئي كه عنوان كم جمعيت‌ترين كشور اين منطقه را به خود اختصاص داده است. گسترش مناسبات اقتصادي و رايزني در مورد همكاريهاي سياسي، منطقه‌اي و بين‌المللي از اصلي‌ترين دستورالعمل‌هاي وزير امور خارجه ايران در اين تور است. محمود فرازنده، مديركل آسيا و اقيانوسيه وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با «اعتماد»، با اشاره به سفر محمدجواد ظريف به چهار كشور آسيايي مي‌گويد: وزارت امور خارجه نگاه ويژه‌اي به كشورهاي آسيايي و به ويژه شرق دارد. ما در سال‌هاي گذشته روابط‌مان با اين كشورها را گسترش داده‌ايم و هم‌اكنون نيز سعي داريم تا اين روابط را نه تنها حفظ كرده بلكه گسترش دهيم. وي با بيان اينكه نگاهي پايدار و منسجم نسبت به شرق آسيا در وزارت امور خارجه وجود دارد، اظهار كرد: ما فكر مي‌كنيم با دستيابي به توافق هسته‌اي و اجرايي شدن برجام كه منجر به لغو تحريم‌هاي ايران شده است، فرصت‌هاي همكاري ما با كشورهاي آسيايي بيش از پيش شده است و تجارب گذشته ما نيز نشان مي‌دهد كه منافع ملي ما در اين مجموعه بيشتر از هر منطقه و ناحيه ديگري حفظ شده است. فرازنده با بيان اينكه در ماه‌هاي گذشته رفت و آمدهاي بسياري از سوي هيات‌هاي ديپلماتيك صورت گرفته است، خاطرنشان كرد: تبادل هيات‌ها ميان ايران با مجموعه كشورهاي آسيايي به صورت مكرر ادامه دارد. آقاي دكتر ظريف نيز توجه ويژه‌اي براي همكاري و گسترش روابط با مجموعه كشورهاي آسيايي و به ويژه شرق آسيا داشته‌اند كه اين توجه در بيانات ايشان هم متبلور است. وي تاكيد كرد: سفر آقاي دكتر ظريف به مجموعه كشورهاي آسيايي هم در راستاي تحقق اين ديدگاه ايشان است و ما در اين سفر مي‌خواهيم نه تنها زمينه‌ها و فرصت‌هاي همكاري را تثبيت بلكه آنها را گسترش داده و فعال‌تر از پيش عمل كنيم.