گفت‌وگو با علي فرامرزي درباره آثارش با موضوع محيط‌زيست
محيط‌زيست مختص يك شاخه هنري و هنرمندان آن نيست
علي مطلب‌زاده
مروري بر برنامه‌ها و جشنواره‌هاي مختلفي كه در طول اين سال‌ها با موضوع محيط‌زيست و توجه به آن برگزار شده نشان مي‌دهد كه اين موضوع در نگاه كلان و دولتي اهميت ويژهاي پيدا كرده و ماحصل آن برنامه‌هايي است كه از امكان حضور چهره‌هاي هنري براي تشويق و دعوت از مردم در توجه به اين مسائل برگزار مي‌شود. اما چندي پيش و در روزهاي اول ارديبهشت‌ماه نمايشگاهي با عنوان «طلاي آبي» در گالري اعتماد برگزار شد. اين نمايشگاه گروهي بر اساس ايده‌اي شكل گرفته بود كه ناشي از توجه به موضوعات زيست محيطي و يكي از مهم‌ترين سرفصل‌هاي آن يعني ضرورت توجه به بحران آب در كشور ما مي‌شد. علي فرامرزي يكي از نقاشاني بود كه در اين نمايشگاه گروهي با يكي از آثارش با عنوان «هجوم كويري» حاضر بود. در همان زمان معصومه ابتكار، رييس سازمان حفاظت محيط‌زيست در بازديد از نمايشگاه به فرامرزي پيشنهاد داد كه آثار خود را با موضوع آب و كوير با همكاري محيط زيست در سراسر ايران به نمايش بگذارد. اين روزها كه صحبت از برگزاري پنجمين دوره جشنواره فيلم سبز است بار ديگر موضوع حضور و حمايت چهره‌هاي هنري از چنين فعاليت‌ها و برنامه‌هايي كه در راستاي حفاظت از محيط‌زيست صورت مي‌گيرد دوباره مطرح شده است. پنجمين جشنواره فيلم سبز در بخشي مجزا قرار است آثار تجسمي مرتبط با موضوع محيط‌زيست را هم به نمايش بگذارد. همين موضوع باعث شد تا در گفت‌وگويي با علي فرامرزي با مروري كوتاه بر آثارش، در مورد حضور هنرمندان در اين برنامه‌هاي حمايتي و همچنين قابليت‌هاي رسانه‌اي مثل نقاشي در پرداختن به موضوع محيط‌زيست صحبت كنيم.
در نمايشگاه گروهي «طلاي آبي» اثري هم از شما حضور داشت كه در روزهاي برگزاري نمايشگاه خبرهاي زيادي در مورد آن منتشر شد. در مورد اين دوره آثارتان توضيح بيشتري مي‌دهيد؟
اين اثر يكي از كارهاي من از دوره‌اي به نام «هجوم» بود كه كار روي آنها را از چند سال پيش با توجه به اهميتي كه در بحث محيط‌زيست وجود داشت شروع كردم. ايده من پرداختن به تهاجمي بود كه در اين سال‌ها نسبت به محيط و طبيعت اطراف‌مان شاهد آن هستيم. اين موضوع البته مختص به ايران نيست و در كل دنيا شاهد اين مسائل هستيم، اما به نظر مي‌رسد در كشور ما روي اين موضوع خصوصا از طرف هنرمندان فعاليت ويژهاي صورت نگرفته است. احساس مي‌كردم سلامت و زندگي همه ما به‌نوعي توسط خشونت‌هاي انساني نسبت به طبيعت به خطر افتاده و با همين ذهنيت كار روي اين مجموعه را شروع كردم. من مي‌خواستم در اين آثار به تضادي در مورد كوير اشاره كنم. كوير همواره يك بُعد زيباشناسانه و آرامش‌بخش دارد كه در بيشتر آثار نقاشان همواره از اين ديد به آن نگريسته شده است. اما بعد ديگر آن ابعاد زيست‌محيطي است كه در شرايط امروز مي‌تواند حاصل تهاجم و تخريبي باشد كه ما انسان‌ها نسبت به آن داشته‌ايم. اين مسائل از نابودي كشاورزي و روستاهاي ما را شامل مي‌شود تا مهاجرت از مناطق خشك و كويري به شهرها و به همين دليل هم اين دوره از آثار را دوره هجوم نام‌گذاري كردم.
هرچند مي‌توان اين آثار را با توجه به موضوعات روز محيط‌زيست در نظر گرفت، اما نگاهي به مجموعه آثار شما در طول سال‌هاي گذشته نشان مي‌دهد كه موضوع طبيعت و توجه به آن در اين آثار سابقه بيشتري از چند سال داشته باشد.
مجموعه «هجوم» در حقيقت نتيجه كار روي دوره‌اي به نام «كوير» در سال‌ها پيش است. در آن زمان طبيعت ايران دستخوش تغيير زيادي نشده بود و حتي فضاي شهر تهران هم اينقدر كه در اين سال‌ها ديده‌ايم تغيير نكرده بود. آن زمان با همين ايده كار روي موضوعات طبيعت را شروع كردم. آثار مجموعه‌هاي قبلي در نمايشگاه‌هاي مختلفي به نمايش درآمده‌اند و حتي يكي از آنها هم در حراج سال گذشته تهران به فروش رسيد. اما از دوره هجوم تنها يك اثر به نمايش درآمده كه آن هم مربوط به همين نمايشگاه گروهي است.
در همان زمان نمايشگاه خبري منتشر شد مبني بر حضور معصومه ابتكار، رييس سازمان محيط‌زيست در نمايشگاه و اين پيشنهاد مطرح شد كه آثار شما در شهرهاي ديگر ايران نيز به نمايش گذاشته شود. گويا سال قبل هم چنين پيشنهادي مطرح شده بود و به نتيجه‌اي نرسيد؟
سال گذشته اين پيشنهاد از طرف خودم به مركز هنرهاي تجسمي وزارت ارشاد و همچنين سازمان محيط‌زيست مطرح شد. هدف من اين بود تنها امكاني فراهم كنند تا شرايطي براي به نمايش گذاشتن اين آثار در شهرهاي ديگر ايران فراهم شود. من دلم مي‌خواست مردم مناطقي كه اين كارها مربوط به آنجاست هم بتوانند آثار را ببينند و اهميت موضوع را درك كنند. مركز هنرهاي تجسمي وزارت ارشاد و سازمان محيط‌زيست در ابتدا قول همكاري دادند اما بعدتر اعلام شد كه براي اين كار بودجه‌اي ندارند. در حالي كه من انتظار دريافت بودجه‌اي براي اين نمايشگاه نداشتم و از آنها خواسته بودم امكاناتي براي حمل‌ونقل آثار و يا اختصاص فضايي براي نمايشگاه در نظر بگيرند. با نزديك شدن به ايام انتخابات در سال گذشته اين پيشنهاد مطرح شد كه بحث در مورد اين موضوع و امكان برگزاري نمايشگاه به سال آينده موكول شود. خانم ابتكار در بازديدي كه از نمايشگاه داشتند دوباره اين پيشنهاد را مطرح كردند و قرار شد در ادامه درباره مسائلي مثل اختصاص فضاي نمايشگاهي و حمل‌ونقل آثار همكاري‌هايي داشته باشند.
اميدوار هستيد كه امسال اين اتفاق بيفتد و نمايشگاهي از آثارتان در شهرهاي ديگر ايران برگزار شود؟
من سعي مي‌كنم خوش‌بين باشم. در كنار اين دليلي نمي‌بينم كه اين اتفاق نيفتد. اين كار به بودجه‌اي احتياج ندارد و كافي است امكانات محدودي براي نمايش آثار در شهرستان‌ها فراهم كنند. محيط‌زيست مساله‌اي است كه در حال حاضر براي كشور ما اهميت ويژهاي دارد و در طول اين مدت شاهد برنامه‌هاي مختلفي در مورد اين موضوع بوده‌ايم.
موضوعي كه در اين روزها زياد مطرح مي‌شود توجه و حضور هنرمندان در چنين برنامه‌هايي در راستاي حمايت از اين فعاليت‌هاست. در اين بين چهره‌هاي سينمايي هميشه در اولويت هستند. فكر مي‌كنيد هنرهاي تجسمي و مخصوصا نقاشي اين امكان را داشته باشند تا در اين بين مورد توجه قرار بگيرد؟
موضوع محيط‌زيست، خشكسالي و پرداختن به آن در ايران مختص يك شاخه هنري و هنرمندان آن نيست. ما حتي در ادبيات خودمان هم نمونه‌هاي زيادي از توجه به اين موضوع را شاهد هستيم. در اين بين موضوع كوير و خشكسالي را در تاريخ نقاشي ايران هم مي‌بينيم و سال‌هاست در نقاشي‌هاي ايراني به شيوه‌هاي مختلفي به آن پرداخته شده است. از زمان ماركو كريگوريان كه يكي از نقاشان نوگراي ايراني بود اين توجه وجود داشته و در ادامه هم هنرمندان زيادي در آثارشان به اشكال مختلف به اين موضوع پرداخته‌اند. اينها نشان مي‌دهد كه در ايران چقدر طبقه فرهنگي و هنرمند به اين مساله توجه داشته‌اند و نسبت به آن واكنش نشان داده‌اند. اما مساله مهم‌تر در اين بين توجه ارگان‌ها و سازمان‌هاي مرتبط و حمايت آنها از چنين فعاليت‌هايي است. اين توجه و حمايت هيچ‌وقت دايمي نبوده است. در اين روزها صحبت از ديپلماسي فرهنگي است چه اشكالي دارد كه طبيعت و نگاه هنرمندان به آن هم به عنوان يكي از سرفصل‌هاي اين مساله تعريف شود؟ اين شكل پرداختن به موضوع باعث مي‌شود تا مردم ما برخلاف تصور رايجي كه دارند متوجه شوند هنرمندان‌شان از چنين مسائلي بي‌خبر نيستند و در كارهاي‌شان آن را دنبال مي‌كنند. خود من بيش از بيست سال است كه در اين فضا كار مي‌كنم و اين‌طور نبوده كه با توجه به داغ شدن بحث محيط‌زيست تصميم بگيرم در مورد اين موضوع كار كنم. از نظر من حتي مي‌توانيم موضوع كوير و خشكسالي را با توجه به سابقه‌اي كه از آن در نقاشي ما موجود است به عنوان يك مكتب معرفي كنيم. مگر امپرسيونيست‌ها در نقاشي‌هاي‌شان طبيعت سبز اروپا را به‌تصوير نكشيدند؟ محيط‌زيست ما هم موضوعي است كه مي‌توان در نقاشي بيشتر به آن پرداخت و آثار قابل‌قبول و متفاوتي هم ارايه كرد.
غير از پيشنهادي كه مطرح شده برنامه‌اي براي نمايش آثار دوره هجوم نداريد؟
اواخر سال گذشته با گالري اعتماد در مورد نمايش اين آثار صحبت كرديم و قرار است تعدادي از اين آثار در پاييز در اين گالري به نمايش گذاشته شود. ضمن اينكه همچنان اميدوارم شرايطي فراهم شود تا بتوانم اين آثار را در شهرهاي ديگر ايران هم كه با اين موضوعات درگير هستند به نمايش بگذارم.