ديد مردم را نسبت به تنوع زيستي تغيير دهيم
اصغر مباركي
مديركل دفتر موزه تاريخ طبيعي
شعار روز جهاني تنوع زيستي امسال كه از سوي دبيرخانه كنوانسيون تنوع زيستي اعلام شده، «تعميم و جريان‌سازي تنوع زيستي پايدار مردم و معيشت آنها» است. بحث اصلي اين روز، بالا بردن آگاهي مردم نسبت به اين موضوع و در عين حال تغيير اين آگاهي است. ما با يك گروه مواجهيم كه اطلاعي از تنوع زيستي ندارند، همين‌طور با گروهي هم مواجهيم كه اطلاع دارند، اما نوع نگرش‌شان نسبت به اين قضيه درست نيست. تنوع زيستي شامل همه اشكال حياتي، از ژن گرفته تا بالاترين سطح گونه‌ها مي‌شود. در واقع اكوسيستم‌ها و زيستگاه‌ها هم جزو تنوع زيستي به شمار مي‌آيند. هدف اصلي اين است كه تنوع زيستي در سطح جامعه جريان‌سازي شود تا همه افراد جامعه، واقعا به درك درستي از تنوع زيستي برسند. اين شعار برمي‌گردد به اهميت تنوع زيستي كه از نظر اقتصادي و تامين معيشت مردم بايد مورد توجه قرار گيرد. شايد در ظاهر به نظر برسد كه در جوامع شهري اتكايي به طبيعت نداريم، چون برداشت مستقيم اتفاق نمي‌افتد، اما واقعيت اين است كه همه منابع غذايي ما به طبيعت برمي‌گردد. در عين حال، برداشت مستقيم هم داريم. مثال بارزش صيد ماهي يا فعاليت شيلاتي در دريا، برداشت گياهان دارويي، برداشت از جنگل، فعاليت‌هاي طبيعت‌گردي، اكوتوريسم و گردشگري طبيعي همه اينها نوعي برداشت از طبيعت محسوب مي‌شوند.
ما بايد به تنوع زيستي نگاه جديدي داشته باشيم. متاسفانه به خاطر برخوردهاي غلط ما كه همان عوامل تهديد‌كننده محسوب مي‌شود، كل سطح تنوع زيستي با تخريب يا تهديد ويران‌كننده مواجه است. در اين مباحث، بحث ورود گونه‌هاي غيربومي، آن‌طور كه بايد، توجه‌ها را جلب نكرده است. مثلا وقتي افراد لاك پشت‌هاي كوچكي كه وارداتي و قاچاق هستند را خريداري مي‌كنند، مدتي نگه‌داري مي‌كنند و بعد از مدتي خسته مي‌شوند، سرراه‌شان هرجا رودخانه مي‌بينند، رها مي‌كنند. اين‌گونه‌ها آنجا رشد و توليد مثل مي‌كنند و در نهايت باعث حذف گونه‌هاي بومي مي‌شوند. يا گونه‌هايي كه عمدا وارد اكوسيستم شده‌اند مثل تيلاپيا باعث مي‌شود گونه‌هاي بومي از بين مي‌روند. بايد تاكيد كنم همه اين عوامل، از تغيير كاربري زيستگاه‌ها تا ورود گونه‌هاي غيربومي، همه و همه در از بين رفتن زيستگاه‌ها، گونه‌ها و ذخاير ژنتيكي‌مان موثرند. زيستگاه‌هايي كه مامن و خانه گونه‌هاي در معرض تهديدند و با نابودي آنها، محيط زيست خود را به نوعي از بين برده‌ايم.