طالبان جانشين ملامنصور را تعيين كرد
كرسي رهبري در اختيار يك مبلغ مذهبي
سارا معصومي
رونمايي از رهبر جديد طالبان. مولوي هيبت‌الله آخوندزاده از روز گذشته به مرد شماره يك طالبان بدل شده است. حمله دقيق و حساب شده پهبادهاي امريكايي به خودروي ملا اختر محمدمنصور به مرگ وي منتهي شد و دوباره طالباني‌ها به تكاپوي تعيين رهبر افتاده‌اند. سي‌ان‌ان رهبر جديد طالبان را تحصيلكرده و عضو قابل احترامي در ميان طالباني‌ها مي‌خواند. مردي كه به گفته اين رسانه امريكايي مذاكره با وي آسان‌تر از رهبران پيشين طالبان خواهد بود. منابع خبري سن هيبت‌الله آخوندزاده را بيش از 50 سال اعلام كرده‌اند اما طالبان مي‌گويد كه رهبر جديد 47 ساله است. وي از اهالي ايالت قندهار افغانستان است. هرچند كه سابقه‌هاي موجود از هيبت‌الله مي‌گويد كه وي در صف مجاهدين هنگام مبارزه با اتحاد جماهير شوروي سابق در دهه 80 حضور داشته است اما به گفته يك منبع نزديك به طالبان به سي‌ان‌ان، رهبر جديد احتمالا در صف اول نبردها حضوري نداشته است. هيبت‌الله را بيشتر به عنوان چهره‌اي مذهبي و نخبه در ميان طالبان مي‌شناسند. هيبت‌الله در سال‌هاي 1996 تا 2001 كه حكومت طالبان در افغانستان در راس قدرت بود، برخي مناصب قضايي را در آن دولت بر عهده داشت. پس از سقوط دولت طالبان در سال 2001 هم وي به عنوان رييس دادگستري گروه طالبان به كار خود ادامه داد. تحليلگران مي‌گويند كه رويكردهاي مذهبي هيبت‌الله در انتخاب وي به عنوان رهبر جديد طالبان تاثيرگذار بوده است. مزيت ديگر وي هم اين بود كه خانواده‌اش از اهالي قلب طالبان در افغانستان بودند. زماني كه ملا اختر منصور با مرگ ملاعمر به رهبري طالبان رسيد، هيبت‌الله هم به عنوان معاون وي انتخاب شد. گفته مي‌شود كه هيبت‌الله خود را درگير فعاليت‌هاي روزانه طالبان هم كرده و نقش مهمي در برقراري آتش‌بس ميان طالبان و يك شاخه منشعب شده قديمي ايفا كرده است.
دو معاون جنجالي
رياست طالبان به هيبت‌الله آخوندزاده رسيد اما دو پست معاونت وي به دو چهره جنجالي كه در صورت مرگ هيبت‌الله روي كار آمدن هركدام از آنها مي‌تواند سناريوهاي نه‌چندان خوبي را براي روند مذاكرات صلح با طالبان به وجود بياورد. مولوي سراج‌الدين حقاني كه رياست گروه تروريستي حقاني را بر عهده دارد به عنوان يكي از معاون‌هاي هيبت‌الله و پسر ملاعمر مولوي محمد يعقوب هم به عنوان معاون دوم وي انتخاب شد. حقاني از سال‌ها پيش در ائتلاف‌هايي با القاعده و طالبان بوده است. وزارت امور خارجه امريكا براي سر حقاني رقم 10ميليون دلار را تعيين كرده است. مردي كه در شمال وزيرستان در پاكستان شبكه خانوادگي تروريستي را راه‌اندازي كرده است.
رهبري كه سياستمدار نيست
احمد رشيد، نويسنده 5 كتاب در خصوص طالبان و منطقه در گفت‌وگو با سي‌ان‌ان مي‌گويد كه رهبر جديد، بيش از آنكه يك نظامي يا يك سياستمدار باشد چهره‌اي مذهبي است. وي اميدوار است كه انتخاب هيبت‌الله بتواند به رويكرد منطقي‌تري از حكومتداري در داخل اين گروه شبه‌نظامي منتهي شود. رشيد در اين خصوص مي‌گويد: رهبر جديد طالبان نه چهره‌اي سياسي است و نه يك نظامي. همگان وي را به عنوان مردي كه مسوول تصميم‌گيرهاي حقوقي در شورا بوده مي‌شناسند. هيچ كس از موضع‌گيري‌هاي وي در قبال مذاكره با كابل خبر ندارد و البته از ساير نگاه‌هاي سياسي او هم اطلاعي در دست نيست و دليل آن هم اين است كه وي اصولا عمر خود را با بحث در خصوص شرعيات و احكام اسلامي گذرانده است. يكي از ديپلمات‌هاي سابق طالبان در گفت‌وگو با نيويورك‌تايمز مي‌گويد: مولوي هيبت‌الله معلم مذهبي بسياري از فرماندهان طالبان بوده است و همين مساله مي‌تواند به اتحاد دروني بيشتر طالبان منتهي شود. جايگاه مذهبي وي در ميان طالباني‌ها منجر به عدم شكاف‌هاي بيشتر داخل گروهي خواهد شد.
رهبري كه منتخب همگان نيست
ملاعبدالمنان نيازي كه سخنگوي شاخه جدا شده طالبان است روز گذشته در گفت‌وگو با نيويورك تايمز اعلام كرد كه انتخاب مولوي هيبت‌الله از نظر اين شاخه مورد قبول نيست. وي با بيان اينكه از تمام شاخه‌ها و چهره‌هاي شاخص طالبان در خصوص رياست هيبت‌الله نظرخواهي نشده است، افزود: شيخ هيبت‌الله گزينه خوبي نبود. وي نيز مانند منصور بدون هيچ گونه اجماعي انتخاب شده است. تمام مجاهدين در خصوص وي نظر نداده‌اند و به همين دليل ما وي را به عنوان رهبر طالبان نمي‌پذيريم. حداقل 300 نفر از چهره‌هاي مذهبي و خوشنام طالبان بايد در مراسم انتخاب رهبر جديد حضور داشته باشند و اين در حالي است كه هيبت‌الله منتخب گعده كوچك و محدودي از طالبان است.
تنش در رابطه واشنگتن- اسلام‌آباد
سكوت طالبان در خصوص مرگ ملامنصور سرانجام روز گذشته شكسته شد و همزمان با تاييد خبر مرگ رهبر طالبان، مرد شماره يك جديد هم معرفي شد. هرچند كه طالبان پاكستان در چند روز گذشته ترجيح داده بود نه مرگ ملامنصور را تاييد و نه با ادبيات قوي تكذيب كند؛ اما مرگ اين رهبر طالبان بر التهاب رابطه نابسامان اسلام‌آباد و واشنگتن هم افزود. در حالي كه دو كشور در خصوص قرارداد فروش جنگنده‌هاي اف-16 به پاكستان با هم اختلاف دارند و برخي منابع خبري هم مي‌گويند كه احتمالا سناي امريكا كمك‌هاي چندصد ميليون دلاري به اسلام‌آباد را متوقف خواهد كرد، كشته شدن ملا منصور در خاك پاكستان در حملات هوايي امريكايي‌ها، خشم اسلام‌آباد را برانگيخته است. تندترين موضع‌گيري‌ها را روز گذشته وزير كشور پاكستان در يك كنفرانس خبري نشان داد. وي با انتقاد از واشنگتن گفت: بعد از كشتن رهبر طالبان، پيشنهاد مذاكره به طالبان اقدام درستي نيست. امريكا با اين اقدام خود مذاكرات صلح‌طالبان با دولت افغانستان را به چالش كشيد. ملا منصور مخالف مذاكرات صلح نبود زيرا در مذاكرات سري شركت كرد و نقش مهمي در پيشبرد اهداف صلح داشت.
اين اظهارات وزير كشور پاكستان در شرايطي صورت گرفت كه باراك اوباما، رييس‌جمهور امريكا دو روز پيش با تاييد خبر كشته شدن ملامنصور تاكيد كرده بود كه نيروهاي امريكايي به عمليات ضد تروريسم در داخل خاك اين كشور ادامه مي‌دهند. با اين وجود، دولت پاكستان با احضار سفير واشنگتن به نقض حريم هوايي اين كشور توسط پهپادهاي امريكايي اعتراض كرده است.
پيشنهاد ائتلاف حكمتيار به طالبان
مرگ ملامنصور برخلاف آنچه كه شايد امريكايي‌ها تصور مي‌كردند، نتوانست به بدنه طالبان خسارت جدي وارد كند. پيشنهادها براي يارگيري‌هاي بيشتر با طالبان از 24 ساعت گذشته آغاز شده است. در همين راستا، گلبدين حكمتيار، رهبر «حزب اسلامي» افغانستان هم به خانواده و طرفداران ملا اختر منصور كه روز شنبه در جريان حمله پهپادي امريكا در پاكستان كشته شد، تسليت گفت و هم در بحبوحه تلاش‌هاي صلح‌آميز كنوني ميان حزبش و دولت كابل بيانيه‌اي غيرمعمول منتشر كرده و از طالبان خواست تا با حزب وي ائتلافي تشكيل دهد. حكمتيار در اين بيانيه از طالبان خواست تا با وي در تلاش‌هاي صلح آميز كنوني، مقاومت، اقدامات شبه‌نظامي و براي آينده افغانستان همكاري كند. شبه‌نظاميان طالبان پيشتر تشكيل ائتلافي با حزب «اسلامي» را رد كرده و در چندين موقعيت مختلف درگيري‌هاي ميان شبه‌نظاميان اين دو گروه در گرفته است.
هشدارها به رهبر تازه‌نفس طالبان
عبدالله عبدالله، رييس اجرايي دولت افغانستان پس از انتشار اخبار مبني بر انتخاب رهبر جديد طالبان از وي خواست كه يا به مذاكرات صلح با دولت بپيوندد يا منتظر عاقبتي مانند ملامنصور باشد. وي در اين بيانيه گفت: از هيبت‌الله مي‌خواهيم كه به روند صلح بپيوندد. راهكار سياسي تنها گزينه پيش روي طالبان است و در غير اين صورت وي نيز به سرنوشت منصور مبتلا خواهد شد. علاوه بر دولت افغانستان، پاكستان و چين هم تلاش مي‌كنند طالبان را به سر ميز مذاكره بياورند. انتخاب رهبر جديد طالبان با انفجارهايي در كابل همراه بود. سخنگوي طالبان مي‌گويد كه اين حمله به انتقام اعدام شش عضو طالبان بوده كه اوايل ماه جاري صورت گرفته است. اين مقام طالبان همچنين بر تداوم اين رويه از سوي اين گروه شبه‌نظامي در آينده هم تاكيد كرده است.