به دعوت «ژان مارك آيرو»، وزير امور خارجه فرانسه به پاريس رفته بود. اقامتي دوروزه در پايتخت كشوري كه هرچند در جريان مذاكرات هسته‌اي خاطره خوبي از خود در ذهن ايراني‌ها به جا نگذاشت اما درصدد جبران مافات برآمده است. فرش‌هاي قرمز پيش پاي وزير امور خارجه ايران انداخته شد تا تهران و پاريس پس از چندسال فراز و فرودهاي بي‌امان در تاريخ رابطه دوجانبه روزهاي تازه‌اي را در بهار ديپلماسي ايران تجربه كنند. اختلاف‌ها كم نيست اما نقطه اشتراك‌ها براي اتخاذ گام‌هايي كه تامين‌كننده امنيت و منافع دو كشور و دو منطقه خاورميانه و قاره سبز باشد، مكفي است. دو طرف به بازي برد – برد مي‌انديشند. استراتژي‌اي كه هم در قراردادهاي اقتصادي كلان ميان دو كشور لحاظ شده است و هم در رفت و آمدهاي سياسي. ايران رابطه برابر در سايه فرصت‌هاي برابر را جست‌وجو مي‌كند و همين مساله به محور تلاش‌هاي محمد‌جواد ظريف در روزهاي پسابرجام تبديل شده است. 48 ساعت اقامت براي برنامه فشرده‌اي كه وزارتخانه‌هاي دو كشور مهمان و ميزبان براي محمد‌جواد ظريف در نظر گرفته‌اند، كفايت نمي‌كند. حضور در جمع‌هاي صميمانه تا سخنراني و استماع نظرات در جلسات رسمي دو برنامه سكاندار دستگاه ديپلماسي ايران بود كه از نخستين ساعات حضور در پاريس آغاز شد. وزير امور خارجه ايران در نخستين گام در جمع محققان ايران شناس، جمعي از خبرنگاران و اصحاب رسانه در آكادمي ديپلماتيك بين‌الملل حاضر شد. نشست فوق پشت درهاي بسته انجام شد و بر اساس توافق انجام گرفته نه كسي از آنچه گفته بود سخني در اختيار اصحاب رسانه قرار داد و نه كسي از آنچه شنيده بود، گزارشي منتشر كرد. پس از اين ديدار رسمي، وزير امور خارجه ايران راهي مراسم ضيافت افطاري شد كه در محل رزيدانس سفير جمهوري اسلامي ايران برگزار شده بود. علاوه بر مهمان ارشد آمده از ايران، تعدادي از نمايندگان كشورهاي اسلامي و سازمان‌هاي مسلمان در پاريس نيز حضور داشتند. صبح چهارشنبه وزير امور خارجه با ديدارهاي دوجانبه با عاليرتبه‌ترين مقام‌هاي فرانسوي آغاز شد. ديدار با رييس مجلس سناي فرانسه، رييس و اعضاي كميسيون امور خارجه، دفاع و نيروهاي مسلح سنا، حضور در جلسه استماع اين كميسيون و سخنراني و پاسخ به سوالات نمايندگان، ديدار با بارتلون، رييس مجلس ملي، سخنراني در موسسه ملي كشورداري و ديدار با همتاي فرانسوي و فرانسوا اولاند، رييس‌جمهور فرانسه برنامه‌هاي وزير امور خارجه ايران در آخرين روز حضور در پاريس بود.
اسلام مي‌گويد كشتن يك انسان، كشتن همه انسان‌ها است
ديدار با نمايندگان سازمان‌هاي اسلامي در محل رزيدانس سفير ايران در پاريس يكي از ابتكارهاي جالب و اقدامي قابل توجه با توجه به بحران‌هاي موجود در جهان اسلام بود. پاريس در دو سال گذشته بارها هدف حملات گروه‌هاي تروريستي از جمله داعش شده است و جو اسلام ستيزي كه پس از اين حوادث پاريس، بروكسل و ساير كشورهاي اروپايي را در برگرفته بود به زنگ خطري براي تشديد جريان‌هاي افراطي در قاره سبز بدل شده است. در چنين شرايطي محمد‌جواد ظريف در جمع هم آيين‌هاي خود در حاشيه مراسم افطار از اتحاد جهان اسلام سخن گفت كه مسلمانان مسوول به تصوير كشيدن و اجراي آن هستند. ظريف سخنان خود در اين جمع را اينگونه آغاز كرد: در جهان اسلام نياز داريم نشان دهيم چگونه مي‌توانيم خودمان با تروريسم كه اسلام و جهان اسلام را در برگرفته مبارزه كنيم. ما بايد جهاني فكر كنيم. بايد فكر كنيم چگونه بايد با بي‌عدالتي‌ها، براي پيدا كردن پيروان جديد دين اسلام تلاش كنيم. ما بايد در مقابل حملات و خشونت‌ها، اختلافات‌مان را به حداقل برسانيم. اسلام دين منحصر به يك جغرافيا و يك منطقه نيست بلكه ما به ديني تعلق داريم كه اعتقاد دارد هر انسان مثل همه بشر است و كشتن يك انسان مثل كشتن همه انسان‌هاست. ما به ديني تعلق داريم كه همه دنيا را به عنوان يك كل متحد در نظر مي‌گيرد. براي مسلمان سخت نيست كه به دنيا بفهماند دينش يك دين جهانشمول است. نبودن ما در كنار هم يعني باختن همه ما با هم.
اخيرا يكديگر را زياد مي‌بينيم آقاي ظريف!
صبح روز چهارشنبه خودرو حامل وزير امور خارجه ايران به محوطه مجلس سنا فرانسه رسيد. فلاش دوربين خبرنگاران پشت سر هم زده شد. سكاندار دستگاه ديپلماسي ايران با لبخند هميشگي در حالي كه دكمه بالايي كت خود را به رسم ديدارهاي ديپلماتيك مي‌بست از خودرو ضدگلوله پياده شده و مورد استقبال رييس سناي فرانسه ژرارد لرشه قرار بگيرد. لرشه در بدو ديدار خطاب به ظريف مي‌گويد: «اخيرا ما تقريبا هر سه ماه يك بار با هم ملاقات مي‌كنيم.» دو مقام ايراني و فرانسوي مقابل خبرنگاران براي ثبت عكس‌هاي خبري مي‌ايستند و ظريف به سنت ديدارهاي رسمي دست خود را براي ثبت لحظه دست دادن با مهمان فرانسوي به سمت او دراز مي‌كند. در پايان ديدار رسمي رييس سناي فرانسه با ظريف كه در آن هيات‌هاي دو كشور هم حضور داشتند، مهمان فرانسوي ظريف را به اتاق ديگري دعوت مي‌كند تا دو طرف دقايقي بدون حضور همراهان با هم خصوصي گفت‌وگو كنند. پس از اين ديدار دوجانبه و پشت درهاي بسته ظريف به محل برگزاري جلسه استماع كميسيون امور خارجه و دفاع مجلس سناي رفت. اتاقي مستطيل شكل با ميزي وسيع كه صندلي‌هاي اطراف آن بيضي شكل چيده شده بود. ظريف به همراه چند نفر از هيات همراه در راس بيضي نشسته و سخنراني وي آغاز مي‌شود. در اين جلسه موضوعات بي‌شماري از سوي نمايندگان فرانسوي مطرح شد و محمد‌جواد ظريف به تمام آنها پاسخ داد. هرچند كه به گفته برخي خبرنگاران حاضر در جلسه، پاره‌اي از پاسخ‌هاي ظريف به سوال‌هايي در خصوص حقوق بشر بيشتر تكراري بود. فرانسوي‌ها در اين جلسه در خصوص نفوذ ايران در لبنان و سوريه، گفت‌وگوهاي حقوق بشري ايران و اروپا، قرارداد ايرباس ميان ايران و فرانسه و مشكلات به وجود‌آمده در مسير اجراي آن، مساله حجاب در ايران و برخي پرونده‌هاي منطقه‌اي با وزير امور خارجه ايران گفت‌وگو كردند.
ايران امروز پارلمان متعادلي دارد
محمد‌جواد ظريف سخنان خود در كميسيون امور خارجه و دفاع مجلس اينگونه آغاز كرد: ما اين فرصت را در پايان سال گذشته داشتيم كه ميزبان رييس سناي فرانسه در ايران باشيم. در هفته‌هاي آينده هم ميزبان رييس مجلس ملي هستيم و اعتقاد ما اين است كه روابط پارلماني درك مشترك بين دو كشور را تقويت مي‌كند. ما در سه ماه گذشته انتخابات پارلماني خوبي را پشت سرگذاشتيم و با مشاركت خوبي از مردم ايران مواجه بوديم. همان‌طور كه مي‌دانيد در ايران راي دادن اجباري نيست با اين حال حضور 62 درصد مردم پاي صندوق‌هاي راي بسيار قابل توجه است. در اين انتخابات برخلاف تصورات مطرح شده، پارلمان متعادلي انتخاب شد و اين باعث خوشحالي است كه همه گروه‌هاي سياسي از انتخابات خوشحالند و همه گروه‌ها فكر مي‌كنند در انتخابات پيروز شدند و اين نشان‌دهنده يك سيستم زنده در حوزه سياست داخلي ايران است. پارلمان دهم ايران در هفته‌هاي گذشته تشكيل شد. رييس مجلس انتخاب شد و كميسيون‌ها و روساي كميسيون‌ها نيز اخيرا انتخاب شدند. لذا در آينده نزديك اعضاي كميسيون‌هاي دوستي هم انتخاب مي‌شوند و زمينه براي روابط نزديك پارلماني بين دو كشور فراهم مي‌شود. من در وزارت خارجه اينگونه روابط پارلماني را تشويق مي‌كنم و معتقدم براي دو كشور و براي فهم و درك مشترك بسيار مفيد است.
بايد مشكلات بانكي را رفع كنيم
ظريف با بيان اينكه بعد از سفر روحاني به فرانسه ما توافقات خوبي داشتيم و اين توافقات امروز در مرحله اجرايي قرار گرفته است، تصريح كرد: البته ما نياز داريم كه مشكلات بانكي را براي اجرايي شدن توافقات رفع كنيم. در برخي موارد مشكلات بانكي قابل حل است در برخي موارد احتياج به تلاش مشترك دارد. لذا ما معتقديم روابط ايران و فرانسه مي‌تواند به عنوان مدل و نمونه‌اي پس از توافق هسته‌اي باشد.
راه‌حل مبارزه با تروريسم نه منطقه‌اي كه بين‌المللي است
ظريف در ادامه افزود: در حوزه مسائل منطقه‌اي و مشكلات منطقه ما اعتقاد داريم هيچ مشكلي امروز در دنيا در يك محل محدود نخواهد شد. فجايع و جنايات در پاريس به صورت دردناكي به دوستان ما در فرانسه نشان داده ما در دنياي كنوني مشكل محلي نداريم و مشكلات از منطقه‌اي به منطقه ديگر حركت مي‌كند. به همين دليل هيچ راه‌حل منطقه‌اي نداريم و بايد به دنبال راه‌حلي جهاني باشيم. اعتقاد داريم مشكل مشكلي نيست كه از راه نظامي حل شود. همه مشكلات سياسي نيازمند راه‌حل سياسي است كه من تمايل دارم وارد گفت‌وگو با دوستان در سوال و جواب شوم به جاي اينكه در ابتدا نكات را مطرح كنم اما مهم‌تر از آن مشكلات مبنايي است كه به گسترش افراط‌گرايي انجاميده است. احساس به حاشيه رانده شدن و بي‌احترامي، ناكامي اقتصادي، بي‌عدالتي، اينها در جوانان و جوامع مختلف شرايطي را ايجاد مي‌كند كه به جذب افراد به گروه‌هاي تروريستي مي‌انجامد و همزمان با مبارزه با گروه‌هاي افراطي بايد آنها را از منابع مالي و انساني‌شان محروم كنيم و اين به تلاش جهاني نياز دارد. ما به عنوان يك كشور قرباني تروريسم آماده همكاري براي رفع مشكل هستيم و معتقديم همه ما بايد با ديد باز و آمادگي براي پذيرش مشكلات و پيدا كردن راه‌حل مشترك حركت كنيم.
عليه ايران با كشورهايي همصدا شديد كه شهروندان خود را گردن مي‌زنند
پس از سخنراني ظريف جلسه با پرسش‌هايي از سوي نمايندگان مجلس سنا و اعضاي كميسيون امور خارجه و دفاع سناي فرانسه ادامه پيدا كرد. وي در پاسخ به سوالي درباره حقوق بشر گفت: اگر به وضع حقوق بشر در منطقه نگاه كنيد شايد كمتر كشوري را پيدا كنيد كه 37 انتخابات برگزار كرده باشد. از كشورهايي كه شما رابطه راهبردي با آنها داريد، كدام يك حتي يك انتخابات برگزار كرده‌اند. در راي‌گيري اخير حقوق بشر، شما كشورهاي اروپايي به كشورهايي بر ضد ايران راي داديد كه در كشورشان گردن مي‌زنند و حتي يك قطعنامه هم بر ضد آنان صادر نشده است. استفاده سياسي با حقوق بشر بسيار خطرناك است و ما هيچگونه نگراني درباره گفت‌وگو در اين حوزه نداريم.
همه در ايران خواهان روابط منطقه‌اي خوب هستند
ظريف در پاسخ به سوالي درباره وجود صداهاي مختلفي كه در خصوص مسائل منطقه‌اي از ايران شنيده مي‌شود، گفت: من مي‌گويم ايران يك جامعه تك صدايي نيست، اما در اين مساله كه ما خواهان روابط منطقه‌اي هستيم همه اتفاق نظر دارند. اينكه حقوق مردم بحرين توسط يك گروهي خدشه‌دار و زير پا گذاشته شود و مردم از حق تابعيت خود محروم شوند، همه ما در جهان هم‌سو هستيم؛ اما در اينكه ما به دنبال حسن همجواري با همسايگان هستيم، اين سياست غيرقابل تغيير ايران است. ما يك ضرب‌المثلي در فارسي داريم كه مي‌گويد « كسي را كه خواب است مي‌توان بيدار كرد، اما كسي را كه خودش را به خواب زده است نمي‌توان بيدار كرد.» حال بايد ديد آيا بعضي كشورها در منطقه علاقه دارند مشكلات را حل كنند يا نه.
رابطه ايران با كشورهاي منطقه‌اي از موضوع هسته‌اي مهم‌تر است
وزير امور خارجه كشورمان در ادامه با اشاره به موضوعات منطقه‌اي و روابط با عربستان گفت: ايران به دنبال روابط خوب با همه همسايگانش است. اولويت ما روابط خوب منطقه‌اي است و روابط ما با كشورهاي منطقه، حتي از موضوع هسته‌اي هم مهم‌تر است.
ايده ايران تشكيل مجمع گفت‌وگو در خليج‌فارس بود
ظريف در پاسخ به سوالي در خصوص سلب تابعيت شيخ عيسي قاسم، رهبر شيعيان بحرين گفت: حقوق مردم بحرين توسط گروهي خدشه‌دار شده و مردم از حق تابعيت خود محروم شده‌اند. همه دنيا با چنين اقدامي مخالف است و آن را نمي‌پذيرند. وي درباره روابط ايران با همسايگان هم عنوان كرد: ايران به دنبال بهترين روابط خود با همسايگان بوده و اولويت ما روابط خوب منطقه‌اي است. ايران يك چارچوب گفت‌وگوي منطقه‌اي با نام مجمع گفت‌وگو در خليج فارس را پيشنهاد كرده اما متاسفانه بيش از چند سال است كه روي ميز مانده است. احساس مي‌كنيم برخي نگراني‌ها در منطقه اين است كه گفته مي‌شود از طريق ايجاد تنش با ايران مشكل‌ها پنهان مي‌ماند. وي با بيان اينكه بايد بدانيد مشكل برخي كشورهاي منطقه زمامداري و ناتواني براي پاسخگويي به نيازهاي سياسي و اجتماعي مردم است، تصريح كرد: حال اگر اين را با عنوان اختلاف شيعه - سني نشان دهيد اين تلاشي براي تغيير جهت دادن به موضوع است چرا كه شما تلاش مي‌كنيد موضوع را تغيير دهيد و اين نشان مي‌دهد دنبال راه‌حل نيستيد و خودتان را به خواب زده‌ايد.
رييس دولت اصلاحات بيشترين فاصله را با احمدي‌نژاد داشت
ظريف در پاسخ به سوالي در مورد حقوق بشر در ايران و انتخابات‌هاي ايران گفت: هميشه فردي كه رييس‌جمهور بوده كاملا مخالف نفر قبلي بوده است. آقاي رييس دولت اصلاحات بيشترين فاصله را با احمدي‌نژاد داشت و آقاي احمدي‌نژاد بيشترين فاصله را با آقاي روحاني داشت.
توريست‌ها به قوانين ما احترام مي‌گذارند
وي در پاسخ به سوالي در خصوص صنعت توريسم در ايران گفت: من احساس كردم ايران مستعد پذيرش توريست‌هاي خارجي است. اما احترام به قوانين داخلي ايران به تبادل فرهنگي كمك مي‌كند. تا به حال ما كسي را نديديم كه مشكلي داشته باشد. توريست‌هايي كه به ايران مي‌آيند آمادگي احترام به قوانين ما را دارند و ما تشكر مي‌كنيم. ظريف ادامه داد: امكان زيادي براي سرمايه‌گذاري در اين حوزه هست. صنعت توريسم در ايران نياز به سرمايه‌گذاري دارد و فرانسه هم در اين حوزه اين امكان را دارد. در مورد زمينه‌هاي همكاري‌هاي پارلماني ما به زودي كميته گروه دوستي ايران و فرانسه را در پارلمان كشورمان تشكيل مي‌دهيم.
با حضور در ايران از امكانات وسيع استفاده مي‌كنيد
ظريف با بيان اينكه در دو روز گذشته هيات رييسه كميسيون‌هاي مجلس ايران تشكيل شد، عنوان كرد: مرحله بعدي گروه‌هاي دوستي است كه در چند هفته آينده تشكيل خواهد شد كه همزمان با سفر رييس مجلس ملي به ايران گروه دوستي هم شكل خواهد گرفت. در مورد همكاري‌هاي اقتصادي و تجاري بين دو كشور ما هم سابقه خوبي در اين دست همكاري‌ها داريم از اين رو زمينه‌هاي خوبي براي همكاري فراهم شده است. در ايران نيروي انساني نخبه و توانمندي داريم. ايران پنجمين كشور از لحاظ فارغ‌التحصيلان مهندسي است. در بايو و نانو جزو 10 كشور اول است و شما با حضور در ايران از اين امكانات وسيع براي توليد و صادرات به منطقه مي‌توانيد استفاده كنيد. به ويژه در حوزه خودروسازي كه دو كشور زمينه طولاني دارند مي‌شود همكاري داشت، اما اينجا مشكل موانع بانكي هست.
هيچ‌كس نمي‌تواند توافق را پاره كند
وي با اشاره به توافق هسته‌اي اظهار داشت: ايران در اجراي توافق هسته‌اي به تمام تعهداتش پايبند بوده است و آژانس هم اين موضوع را تصديق كرده است اما فضاي رواني دوران تحريم كه بانك‌ها را از ارتباط با ايران منع مي‌كرد در بانك‌هاي اروپايي و غرب هنوز وجود دارد به نظر ما هيچ خطري براي همكاري با ايران بانك‌ها را تهديد نمي‌كند. يكي از بانك‌هاي فرانسوي 9 ميليارد دلار به واسطه تعامل با ايران جريمه شده و نگران است. در گذشته فرانسه براي اينكه اجازه ندهد تحريم‌هاي فرامرزي امريكا موفق باشد، نقش مهمي ايفا كرد. من فكر مي‌كنم بانك‌هاي فرانسوي و اروپايي بايد اين فضاي رواني را بشكنند، چرا كه به نفع همه حتي امريكا است. شركت‌ها و بانك‌هاي فرانسوي نبايد از شعارهاي انتخاباتي يكي از كانديداها در امريكا نگران باشند زيرا هيچ كس نمي‌تواند توافق را پاره يا مذاكره را تكرار كند.
بيكار نبوديم براي توافقي كه مي‌خواهيم بشكنيم، مذاكره كنيم
رييس دستگاه ديپلماسي با بيان اينكه ما معتقديم امريكا هم براي توافقي كه دو سال پاي رسيدن به آن تلاش كرده، نمي‌خواهد با اجرا نكردن آن را بشكند، تصريح كرد: ما هم آدم‌هاي بيكاري نبوديم كه دو سال براي توافقي زحمت بكشيم كه مي‌خواستيم آن را بشكنيم. الان ايران وظايفش را براي توافق انجام داده و اين براي كشورها منافع زيادي به همراه داشته است.
ديپلماتيك مي‌گويم توافق با بويينگ به خريد ايرباس كمك مي‌كند
وزير امور خارجه با بيان اينكه توافق با ايرباس بسيار مهم است، گفت: ما احساس كرديم براي تسريع روابط با ايرباس بايد توافقي با بويينگ داشته باشيم اگر منظور من را درك مي‌كنيد. ظريف با بيان اينكه توافق با پژو بيش از يك توافق تجاري است چرا كه توليد است كه حتما براي پژو هم مفيد خواهد بود، ادامه داد: در مورد سيتروئن هم همين‌طور. همچنين توافق با شركت‌هاي فرودگاهي فرانسه براي تقويت امكانات فرودگاهي‌مان به نفع هر دو كشور است. همه اين توافقات در راستاي اين است كه همه به اجراي توافق هسته‌اي پايبند هستند و فرانسه در اين خصوص نقش مهمي دارد.
چين جاي اروپا را در رابطه تجاري با ايران گرفت
وزير امور خارجه در پاسخ به سوالي در خصوص رابطه با چين گفت: يك زمان بزرگ‌ترين شريك تجاري ما اروپا بود، اما به دليل تحريم‌ها امروز چين بزرگ‌ترين شريك تجاري ما است و ما تمايل به ادامه آن داريم. امكانات در چين وسيع است و امروز حدود سي ميليارد دلار خط اعتبار طرف چيني است.
ظريف، مهمان اليزه
عصر چهارشنبه به وقت پاريس، محمد‌جواد ظريف به اليزه رسيد. در هواي ابري پايتخت فرانسه، فرانسوا اولاند، رييس‌جمهور دقايقي پيش از رسيدن وزير امور خارجه ايران به محوطه كاخ، بالاي پله‌هاي دروازه‌هاي ورودي داخلي ايستاده بود و منتظر مهمان خود بود. با پياده شدن ظريف از خودرو، رييس‌جمهور فرانسه به رسم ادب چهار پله پايين آمد و با ظريف دست داد. آخرين بار اولاند در اوايل بهمن ماه سال گذشته ميزبان حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران در اليزه بود. رايزني در خصوص توافق‌هاي دوجانبه ايران و فرانسه، مسائل اقتصادي و تجاري، بررسي پرونده‌هاي منطقه‌اي و از جمله سوريه از اهم موضوعات گفت‌وگوهاي ظريف و اولاند بودند. ظريف پيش از ترك پاريس نيز با همتاي فرانسوي خود ديدار كوتاهي داشت.