راه ناگزير اروپا براي همكاري با ايران
علي اكبر فرازي
مشاور ديپلماسي اقتصادي رييس اتاق بازرگاني ايران
به دنبال سفر هيات عاليرتبه اقتصادي اتحاديه اروپا به رياست اريك مامر، مديركل بخش اقتصادي و رقابت‌پذيري كميسيون اتحاديه اروپايي به تهران در اواخر خردادماه امسال، اتحاديه اروپايي با صدور بيانيه‌اي به تشريح دستاوردهاي آن سفر پرداخته و تصريح كرده است كه اين اتحاديه خواستار گسترش روابط اقتصادي با ايران است و به طور فعال از بازگشت ايران به مدار اقتصاد جهاني و عضويت در سازمان تجارت جهاني حمايت مي‌كند. از سوي ديگر، فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپايي طي سخناني در بنياد صلح جهاني كارنگي به لزوم توجه و همكاري جامعه جهاني با ايران اشاره كرده و گفته است همكاري‌هاي چندجانبه مي‌تواند گره‌گشاي مشكلات امروز ما باشد. دادن اين بيانيه و بيان آن سخنان در شرايط كنوني به معناي آن است كه اتحاديه اروپايي با واقع‌بيني بيشتري به نقش ايران در حل و فصل مسائل منطقه‌اي روبه‌رو شده است و مي‌خواهد از توانمندي‌هاي ايران براي حل و فصل بحران‌هاي كنوني استفاده كند. با اين حال، استفاده از ظرفيت‌هاي ايران نيازمند بهره‌مندي كشورمان از مزاياي توافق هسته‌اي است و چنانچه طرف مقابل بخواهد برجام به فرجام خوبي برسد و از توانمندي ايران استفاده كند، لازم است تا گام‌هاي عملي جدي‌تري را براي حل و فصل مشكلات و گره‌هاي فني، اقتصادي و سياسي موجود باقيمانده از دوران تحريم‌ها بردارد.
بانك‌هاي بزرگ اروپايي به دليل فضاي هراس‌آميزي كه امريكايي‌ها براي انجام معامله با ايران براي آنها درست كرده‌اند، در مقابل ايران هنوز رفتارهاي محتاطانه‌اي در پيش مي‌گيرند و به عبارتي، دست به عصا هستند. در واقع، امريكا پس از مشاهده هجوم هيات‌هاي مختلف اقتصادي، تجاري و سياسي به ايران براي آغاز همكاري با كشورمان و رقابت آنها با يكديگر، با انجام اقداماتي، ترمز حركت آنها را كشيد و مانع از بهره‌مندي چندان ايران از برجام شد. امريكايي‌ها معتقد هستند كه اين مساله ربطي به توافق هسته‌اي ندارد و نقض برجام محسوب نمي‌شود و عدم رغبت همكاري بانك‌هاي بزرگ با ايران به تحريم‌هاي غيراوليه و مسائل منطقه‌اي بازمي‌گردد. در برابر اين ادعا، بايد دانست هيچ بانكي فرصت ندارد براي انجام معامله‌اي همه قوانين را مرور كند. در چنين شرايطي، لازم است اتحاديه اروپايي در برابر دامي كه امريكايي‌ها براي آنها گشوده‌اند، هوشياري به خرج داده و مسائل پيش روي برجام را مطرح و درصدد گره‌گشايي از مشكلات باشند.
طرفين توافق هسته‌اي بايد متوجه اين نكته اساسي باشند كه هنگامي كه توافق برد – برد است كه تمامي طرفين از مزاياي آن بهره‌مند شوند. دنياي امروز، دنيايي است كه كسي نمي‌تواند مدعي شود به صورت يكجانبه برنده ميداني شده است زيرا در عرصه‌هاي امروز، يا همه باهم مي‌بريم يا همه باهم بازنده مي‌شويم و به همين خاطر ضروري است اتحاديه اروپايي براي محقق و عملي شدن حرف‌هايش فشارها بر امريكا را بيش از پيش كند تا دست از تفسيرهاي يكجانبه بردارد و راه همكاري بانك‌ها با ايران هموار شود وگرنه هم امريكا و هم اتحاديه اروپايي ضرر خواهند كرد. از طرفي، اتحاديه اروپا و امريكا بايد بداند كه اعمال تحريم‌هاي يكجانبه به بهانه‌هاي غيرهسته‌اي تنها به بي‌اعتمادي موجود دامن خواهد زد. ما در نشست شوراي امنيت براي بررسي گزارش شوراي امنيت مشاهده كرديم كه برخي از كشورها مانند فرانسه سخناني را بيان كردند كه گويي همچنان در همان فضاي قرن‌هاي گذشته هستند. البته فرانسوي‌ها در ايام مذاكرات هسته‌اي نقش پليس بد را بازي مي‌كردند و اينك نيز علاقه‌مند هستند تا با انجام اين بازي، امتيازات بيشتري را كسب كنند. اين جوسازي‌ها در حالي است كه ايران در برابر آنها تسليم نخواهد شد و فشارها نمي‌تواند موجب تغيير رفتار ايران شود. با اين حال، بيانيه اتحاديه اروپايي درباره ايران را - كه متاسفانه در هياهوي حادثه مونيخ آنچنان ديده نشد – گامي به جلو و نويددهنده گشايش‌هاي بيشتر قلمداد مي‌كنم. وضعيت كنوني جهان نيز به گونه‌اي است كه جز با اجماع جهاني و ائتلاف بين‌المللي و همكاري ميان كشورها راه ديگري براي خروج از آن متصور نيست. سخنان فدريكا موگريني نيز در اين چارچوب در اين راستاست. اروپايي‌ها بايد بدانند كه براي حل و فصل مسائل خاورميانه راهي جز تعامل با ايران ندارند. ايران هم البته علاقه‌مند است تا در اين رابطه با اروپا همكاري داشته باشد و نقش سازنده خود را به منصه ظهور برساند.