چرا افغانستان برای ایران مهم است؟
پيرمحمد ملازهي٭
ایــــران و افغانســتان، دو کشـور با تاریخ، قدمـت و فرهنگ مشــترک و طولانـی و دینی واحـد هستند که از سال‌های بسیار دور تاکنون به دلایل متعدد و مختلف با یکدیگر همکاری داشته و دارند که سطح این همکاری‌ها را می‌توان بالا و در زمینه‌های گوناگون دانست. مرزهای طولانی به درازی 1400 کیلومتر، قاچاق مواد مخدر و وجود گروه‌های رادیکال و تروریستی نیز بر وجود این همکاری‌ها تاثیرگذار بوده است. عوامل فوق که در امنیت ملی افغانستان تاثیرگذاری بالایی دارد، موجب می‌شود تا امنیت و ثبات این کشور بر جمهوری اسلامی ایران نیز اثرگذار باشد و ایران، امنیت و ثبات این کشور را با حساسیت بالا و دقت فراوان دنبال کند. مناسبات تجاری و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری افغانستان نیز در سال‌های اخیر صرف نظر از اینکه چه دولتی در دو کشور بر سرکار باشد، روند رو به رشد چشمگیری داشته که این مساله، اهمیت روابط و مناسبات دو کشور را قابل‌توجه‌تر کرده است. راه‌های ترانزیتی و استفاده افغانستان از بنادر ایران نیز می‌تواند یکی از برنامه‌ها و طرح‌ها برای توسعه روابط بیشتر دو کشور باشد. طرح‌های بندر چابهار و توسعه خطوط راه‌آهن نیز کمک بسیاری در توسعه افغانستان و افزایش مناسبات دو کشور می‌تواند بکند. همچنین همان طور که در سطور بالا اشاره داشتم، تهران و کابل از مناسبات تاریخی و فرهنگی بلند بالایی برخوردارند و حتی می‌توان گفت مناسبات فرهنگی و تاریخی دو کشور فراتر از مناسبات و مرزهای سیاسی است و کل منطقه آسیای مرکزی را دربرمی‌گیرد. در مجموع، وجود ضرورت‌های گوناگون روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری افغانستان را اجتناب‌ناپذیر می‌کند. البته این مساله را نیز باید متذکر شوم که در برخی مسائل ممکن است اختلافاتی میان دو کشور وجود داشته باشد که به طور مثال می‌توان به اختلافات دو کشور درباره رودخانه هیرمند اشاره کرد که تهران معتقد است کابل باید به معاهدات قبلی دو کشور در خصوص این رودخانه پایبند باشد، اما افغانستان به دلایل متعدد در این باره شانه خالی می‌کند. موضوعاتی نیز وجود دارد که موجب شده تا اندکی نگرانی برای جمهوری اسلامی وجود داشته باشد. پایگاه‌های نظامی آمریکا از همین نگرانی‌هاست. احمد اشرف، یک روز پس از سوگند ریاست جمهوری توافقنامه امنیتی و نظامی را با امریکا امضا کرد. امریکا هم‌اکنون هشت پایگاه در خاک افغانستان دارد که سه تای آنها در نزدیک مرزهای ایران است ولی وجود این پایگاه به معنای آن نیست که افغان‌ها اجازه استفاده از خاک‌شان برای جنگ‌افروزی را به آمریکایی‌ها داده باشند، چراکه یک ماده در این توافقنامه وجود دارد و آن، این است که امریکا را از استفاده از خاک افغانستان برای استفاده علیه کشور ثالث برای آغاز جنگ منع می‌کند ولی همان طور که گفتم ایران موافق این معاهده نبوده و نیست و معتقد است که حضور نظامی هر قدرت برون‌منطقه‌يی، تشدیدکننده رقابت‌های منطقه‌يی و بین‌المللی است و این معاهده‌ها، تامین‌کننده امنیت افغانستان نیست. به نظر می‌رسد تحلیل ایران نیز درست است و حضور نظامی کشورهای غربی چیزی جز ناامنی نداشته و این ناامنی نیز می‌تواند به کشورهای همسایه اثر بگذارد. حضور 13 ساله نیروهای ناتو و امریکا نتوانسته بر تامین امنیت افغانستان تاثیری مثبت بگذارد.
٭كارشناس مسايل افغانستان