گامي سنجيده براي مقابله
با يك جريان افراطي
علي شكوهي
وزير آموزش و پرورش در گفت‌وگويي اعلام كرد در اتاق فكر اين وزارتخانه براي شناخت موضوع «سلفي‌گري» و بررسي تاثيرات اين طرز تفكر در قشر جوان، مطالعاتي صورت گرفته و از مسائل داراي اولويت وزارت آموزش و پرورش، همين موضوع است. به نظر مي‌رسد توجه به اين مساله با در نظر گرفتن رخدادهاي اطراف كشورمان از جمله رشد نسبي جريان سلفي تكفيري در كشورهاي پيرامون، از نكات مثبت و قابل دفاع در آموزش و پرورش است. در عين حال توجه به برخي نكات در اين باره مي‌تواند گام‌ها را سنجيده‌تر كند و نتيجه بهتر و بيشتري به همراه آورد.
1- اين روزها در منطقه خاورميانه شاهد ظهور جرياني هستيم كه مدعي احياي خلافت و برپايي حكومتي به سبك سلف صالح است ولي تصويري كه از اسلام عرضه كرده، بسيار متفاوت با روح دين و پيامي است كه از قرآن، سنت پيامبر و اصحاب ايشان استنباط مي‌شود. با قاطعيت مي‌توان گفت فهم غالب مسلمين از اسلام اعم از شيعه و سني، در تعارض با برداشتي است كه اين جريان از دين دارد و به همين دليل، عملكرد آنان در عراق و سوريه و برخي كشورها، مورد تاييد مسلماناني نيست كه اسلام را دين اعتدال و انصاف و اخلاق و عقلانيت مي‌دانند و با توسل بر وحدت اسلامي، با هرگونه تفرقه و شقاق در ميان مسلمانان مقابله مي‌كنند.
2- در عين حال نبايد چشم بر رشد نسبي اين جريان بست و با نسبت دادن آن به طراحي دشمنان، تحليل اين پديده پيچيده را ساده كرد و پيشينه فكري و مباني نظري آن را ناديده گرفت. براي درك عميق‌تر و همه‌جانبه‌تر اين جريان در كنار مباني فكري، بايد زمينه‌ها و بسترهايي را كه منجر به رشد و موفقيت نسبي آن در برخي كشورها شد، مورد بررسي قرار داد و بدون تعصب و تنگ‌نظري به تحليل اين مقوله نشست كه چرا در كشورهاي اسلامي و حتي در ميان مسلمانان ديگر كشورهاي جهان، انديشه خلافت رشد كرده است و جريان‌هاي تكفيري از جمله «داعش» از اين امر چگونه براي بسط نفوذ خود بهره مي‌گيرند.
3- جريان «اسلام سلفي تكفيري» قرائتي انحرافي از اسلام است كه به حربه تكفير متوسل شده و همه شيعيان را كافر معرفي مي‌كند و دارد تمامي تلاش‌هاي يك قرن گذشته علماي شيعه و سني براي ايجاد وحدت ميان فرق مسلمان را بر باد مي‌دهد. مقابله با اين جريان هم نبايد به ايجاد منازعه ميان شيعي و سني و تفرقه ميان مسلمانان بينجامد. بنابراين اقداماتي از اين دست بايد با رويكرد ايجاد وحدت صورت بگيرد. در واقع هم شيعيان و هم برادران اهل سنت با اين تفكر مخالفند و بايد براي جلوگيري از رشد آن در كشور تلاش كنند.
4- بايد زمينه احتمالي ايجاد اين گرايش در داخل كشور را بررسي و شناسايي كرد و با از ميان بردن زمينه‌هاي عيني و ذهني رشد اين جريان، مانع از گرفتار آمدن برادران اهل سنت كشورمان در دام سلفيون تكفيري شد.
5-يكي از راهكارهاي مهمي كه در اين زمينه بايد مورد توجه قرار بگيرد، بررسي پرسش‌هاي ذهني مخاطبان خاص و تلاش براي يافتن پاسخ‌هاي درخور و مستدل و مستند براي اقناع ذهني مخاطبان است. طبيعي است كه انسان در واقع با «سر» خود راه مي‌رود و اگر براي سوالات ذهني خود پاسخ‌هاي قانع‌كننده بيابد، رفتار عقلاني و منطقي بروز خواهد داد. در اين مقوله هم بايد به سراغ پرسش‌هاي متنوع مطروحه پيرامون انديشه و تفكر اسلام سلفي تكفيري رفت و با ارايه مباحث نظري مناسب، زمينه ذهني جذب شدن احتمالي برخي از هموطنان به اين جريان را از ميان برداشت.
6- نكته آخر اينكه براي روشنگري در زمينه اسلام سلفي تكفيري، بيش از كارشناسان و مدرسان و معلمان اهل تشيع، بايد از برادران معتقد و دلسوز و مطلع اهل سنت بهره گرفت و از آنان خواست كه با روشنگري فكري و اعتقادي، مانع از نفوذ اين جريان در مناطق سني‌نشين شوند. آنان با مسائل اين مناطق آشناترند و تاثير كلام و منطق آنان بيشتر است.