رايزني پنج ساعته
ظريف و چاووش اوغلو
گروه ديپلماسي| «حل و فصل بحران سوريه و دستيابي به ثبات مطمئن و پايدار در اين كشور بدون روسيه و ايران امكانپذير نيست.» مولود چاووش اوغلو، وزير امور خارجه تركيه در تازه‌ترين اظهارنظر خود در خصوص بحران سوريه اين جمله را بر زبان رانده است و البته به نظر مي‌رسد كه با سفر روز پنجشنبه خود به تهران نيز به آن جامه عمل پوشانده است. سفري از پيش تعيين نشده كه حتي اعلام هم نشد تا زماني كه وي ديگر خاك ايران را ترك كرده بود. در حالي كه رسانه‌هاي ترك از جمله سي‌ان‌ان تركيه نخستين رسانه‌هايي بودند كه خبر حضور چاووش اوغلو در ايران را تاييد كردند شخص وي نيز در گفت‌وگو با خبرگزاري دولتي آناتولي تركيه گزارش‌ها درباره سفر به تهران در روز پنجشنبه را تاييد كرد. سفري كه وي مي‌گويد هدف از انجام آن تسريع تلاش‌ها درباره سوريه بوده است.
وزير امور خارجه تركيه در حالي به ايران آمد كه برخي گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي حاكي از سفر هفته آينده رييس‌جمهور تركيه به ايران است.«رايزني ظريف و چاووش‌اوغلو پنج ساعت طول كشيد.» اين عبارت روايت بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امور خارجه از حضور از پيش اعلام نشده وزير امور خارجه تركيه در تهران است. بهرام قاسمي سخنگوي وزارت امور خارجه در اين خصوص گفت: آقاي مولود چاووش‌اوغلو وزير امور خارجه تركيه براي پيگيري تفاهمات و رايزني‌هاي به عمل آمده ميان دو كشور در سفر هفته گذشته دكتر محمدجواد ظريف به آنكارا، ديروز سفر كوتاهي به تهران داشت و با وزير امور خارجه كشورمان رايزني و در مورد آخرين تحولات منطقه و روابط دو جانبه بحث و گفت‌وگو كرد. مذاكرات دو وزير امور خارجه در تهران به مدت پنج ساعت به طول انجاميد.
سخنگوي وزارت امور خارجه با بيان اينكه در سفر هفته گذشته دكتر ظريف به آنكارا و مذاكرات چندساعته او با رييس‌جمهوري تركيه و ساير مقامات عاليرتبه آن كشور تفاهم شد دو كشور به‌طور مستمر چه به صورت رسمي و حتي غير رسمي گفت‌وگوهاي فشرده و مستمري را در اشكال و سطوح مختلف بين مقامات دو كشور داشته باشند. قاسمي گفت: در همين راستا قرار است در آينده نزديك نيز ديدارهاي متعددي به صورت فشرده در سطوح متفاوت بين مقامات عالي دو كشور به عمل آيد.
تلاش‌هاي منطقه‌اي براي حل بحران در سوريه بر روي سه نقطه جغرافيايي متمركز شده است: تهران، مسكو، آنكارا. فاصله ديدارهاي مقام‌هاي سه كشور نيز به كمتر از يك هفته رسيده است: رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه در روسيه مهمان ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه مي‌شود. محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران در قالب سفري يك روزه به آنكارا رفت و مورد ميزباني اردوغان قرار گرفت. ميخاييل باگدانف، معاون وزير امور خارجه روسيه و نماينده ويژه رييس‌جمهور تركيه در تهران با مقام‌هاي ايراني ازجمله محمد جواد ظريف ديدار مي‌كند. حسين جابري انصاري، معاون عربي و افريقاي وزارت امور خارجه پس از ديدار با باگدانف مي‌گويد به زودي به آنكارا و مسكو مي‌رود اما پيش از آنكه اين آينده نزديك از راه برسد، وزير امور خارجه تركيه چندساعتي را مهمان ايراني‌ها مي‌شود و در سكوت خبري بازمي‌گردد. به تمام اين دومينوي حوادث بايد استفاده روسيه از پايگاه هوايي نوژه در همدان را هم اضافه كرد. همكاري‌هاي ايران، روسيه و تركيه زماني زنگ‌هاي خطر را به شكل جدي‌تر در واشنگتن به صدا درآورد كه وزير امور خارجه تركيه در اظهاراتي بي‌سابقه اعلام كرد كه امكان دارد اين كشور با استفاده روسيه از پايگاه هوايي اينجرليك موافقت كند. موضع‌گيري‌اي كه انتقاد شديد اللحن امريكا را به دنبال داشت. «دبورا جيمز» رييس نيروي هوايي امريكا در اين خصوص مي‌گويد: شريك شدن پايگاه هوايي با روسيه اقدام درستي نيست. چنين كاري از ديد من به عنوان رييس نيروي هوايي درست نيست و با اين اقدام موافق نيستم. البته همه مي‌توانند درباره مسائل متفاوتي صحبت كنند، اما اين موضوع، با اينكه درباره مساله‌اي توافق صورت بگيرد، فرق دارد. پايگاه هوايي اينجرليك در جنوب تركيه در نزديكي مرز سوريه قرار دارد و هم‌‌اكنون ائتلاف امريكايي از آن براي حمله هوايي در سوريه استفاده مي‌كند.
مولود چاووش اوغلو كه روز گذشته در هند بود در خصوص سفر خود به ايران گفت: ما بايد تلاش‌هاي‌مان را افزايش دهيم. هرچه زمان مي‌گذرد، مساله سوريه عميق‌تر مي‌شود. به همين دليل هم روز پنجشنبه به تهران سفر كردم.
چاووش اوغلو با بيان اينكه در شب كودتا در تركيه، ايران به‌طور كامل از دولت قانوني اين كشور حمايت كرد، گفت: مسائل مختلفي از جمله سوريه، يمن، عراق و موضوعات منطقه‌اي ديگري وجود دارد كه تهران و آنكارا در حال بحث در مورد آنها هستند. مساله گروهك تروريستي پژاك و پ.ك.ك و لزوم برقراري آتش‌بس در سوريه از ديگر موارد مورد بحث ميان تهران و آنكارا بوده است. وزير خارجه تركيه افزود: «مساله سوريه، عراق، يمن و ديگر موضوعات منطقه‌اي و همچنين دشمن مشتركي كه ما را تهديد مي‌كند، يعني پ.ك.ك يا سازمان‌هاي تروريستي مانند پژاك وجود دارند. همچنين در مورد تلاش براي رسيدن به آتش‌بس در سوريه... همگام با ديگر سطوح مذاكره، با همتايان‌مان گفت‌وگو كرديم. در واقع، به‌طور كلي داريم در مورد اين موضوعات با جزيياتي بيشتر صحبت مي‌كنيم. ما همواره گفته‌ايم كه ايران و روسيه نقش مهمي در حل مسائل در سوريه و كشورهايي چون عراق دارند. اما بسيار مهم است كه اين كشورها، نقشي سازنده ايفا كنند. ما تمام تلاش خود را كرده‌ايم و آماده همكاري هستيم. بايد از حفظ تماميت ارضي سوريه اطمينان حاصل كرد. تصور مي‌كنيم كه ايراني‌ها هم قبلا همين موضع را اعلام كرده‌اند. روسيه نيز پيام مشابهي داشته است.»
با توجه به سيل اتفاقات در منطقه شايد به كارگيري عبارت ائتلاف سه گانه ميان ايران، روسيه و تركيه چندان منطقي نباشد اما به صراحت مي‌توان گفت كه اين حجم رفت و آمدها ميان مقام‌هاي سه كشور آن‌هم در شرايطي كه تركيه سياستي كاملا مخالف با روسيه و ايران در تركيه را دنبال مي‌كرد، چندان طبيعي نيست.