كودك بايد خاطرات گروگانگيري را بر زبان بياورد

واقعيت اين است كه اقدامات ناگهاني و خشن مانند گروگانگيري روي كودكان اثرات منفي بيشتري نسبت به بزرگسالان مي‌گذارد به اين دليل كه كودكان قدرت تحليل كمتري دارند و از اين رو حتي از حادثه‌هاي طبيعي مانند سيل و زلزله نيز آسيب مي‌بينند. نياز و وابستگي بالاي كودكان و نوجوانان به خانواده‌ها نيز باعث مي‌شود تا جرايم خشن، به مراتب آسيب بيشتري به آنها بزند.
يك كودك وقتي به گروگان گرفته مي‌شود، به محيطي دور از خانواده، جايي كه با خشونت همراه است برده مي‌شود و به اين شكل در تامين نيازهاي اوليه‌اش مانند محبت، امنيت، غذا، خواب و... كه پيش از اين بر عهده خانواده‌اش بود، خلل بزرگي پيش مي‌آيد. بنابراين ترديدي نيست كه اقدامي چون آدم‌ربايي به يك كودك آسيب مي‌زند و اثرات آن تا سال‌ها در ذهن او باقي مي‌ماند به نحوي كه تنها با مراجعه به مددكار اجتماعي و انجام فعاليت‌هاي مشخص است كه مي‌توان به تدريج از آسيب اين تجربه خشونت‌آميز كاست. البته بايد توجه داشت كه هيچ خاطره‌اي فراموش نمي‌شود بلكه كودك با رجوع به مشاور، اين خاطرات را بارها به شكل‌هاي مختلف اعم از كلامي، نوشتاري يا تصويري مرور مي‌كند تا به تدريج از استرس ناشي از آنها كاسته شود. براي مثال كودك آسيب ديده مي‌تواند در نقاشي‌هاي خود شكل آدم رباها را بكشد يا آنچه بر سرش آمده را روي كاغذ بياورد تا ترسش بريزد. البته بعضي اوقات آسيبي كه كودك خورده به حدي است كه حتي نمي‌تواند آن را به زبان بياورد و درباره‌اش حرف بزند. در اين شرايط هم تنها كسي كه مي‌تواند به او كمك كند، مشاور است. در واقع اصل بر اين است كه كودك با به زبان آوردن خاطراتش از حادثه، تخليه هيجاني شود. بعضا تصور اشتباهي در بين خانواده‌ها وجود دارد كه اگر حادثه را پس بزنيم و آنچه اتفاق افتاده را فراموش كنيم، بهتر است، در حالي كه اين تصميم شرايط را بدتر مي‌كند و باعث مي‌شود تا خاطرات زمان گروگانگيري در ضمير ناخودآگاه كودك باقي بماند و به تدريج به اضطراب، ترس، وسواس يا ترس شديد (فوبيا) تبديل شود. نكته مهم ديگر اين است كه آسيبي كه اين كودكان مي‌بيند در موارد بسياري به شكل انفعالي باقي نمي‌ماند، به اين معنا كه ممكن است خود كودك در آينده به يك آزارگر تبديل شود و آن خشونتي كه به او وارد شده را در بزرگسالي عليه كودكان ديگر اجرا كند. در واقع آسيب اقداماتي چون آدم ربايي در كودكان دو نوع است، اول رنجي است كه خود كودك متحمل مي‌شود و دوم احتمال آزارگر شدن او در آينده، كه با مراجعه به مشاور مي‌توان از بروز هر دوي اينها جلوگيري كرد. مساله‌اي كه نبايد فراموش شود اين است كه خانواده كودكان آسيب ديده نيز بايد تحت نظر مشاور يا مددكار اجتماعي باشند چون پدر و مادرها معمولا نمي‌دانند در مقابل رفتارهاي اين كودكان بايد چه واكنشي از خود نشان دهند. مشاور مي‌تواند به آنها راهنمايي كند كه مثلا زماني كه كودك كابوس مي‌بيند بايد فقط او را بغل كرد تا حس كند خانواده در كنارش هستند و به اين طريق آرامش بگيرد. نبايد در اين لحظه از او سوال شود كه چه در خواب ديده بلكه صبر شود تا در روز، طبق برنامه مشاور با او كار شود. خانواده‌ها بايد بدانند كه ترس و اضطراب كودك در روز به يك شكل و در شب به شكل ديگر مانند كابوس نمودار مي‌شود. همچنين والدين به هيچ‌وجه نبايد از بازگو شدن حادثه از طرف كودك‌شان بترسند و مانع آن شوند بلكه بايد از آن استقبال كرده و با ملايمت به حرف‌هايش گوش دهند. بي‌حوصله نباشند و بگذارند كودك با حرف زدن سبك شود. گاهي اوقات كه خيلي زمان تعريف كردن طولاني مي‌شود، يك وقفه‌اي بيندازند يا به كودك پيشنهاد كنند كه مثلا با نقاشي كردن از خاطراتش بگويد. در گروگانگيري اخير كه در خاش اتفاق افتاده، پسري 6 ساله در حالي ربوده شده كه خواهر 10 ساله‌اش شاهد ماجرا بوده. آنطور كه پدرش گفته، اين دختر ترس شديدي دارد به نحوي كه شب‌ها از خانواده مي‌خواهد پشت در اتاقش نگهباني دهند. اين واكنش نشان مي‌دهد كه اين كودك 10 ساله دچار ترس شديد شده بنابراين حتما بايد او را نيز نزد مشاور ببرند. متاسفانه استان سيستان و بلوچستان امكانات كمتري در اين خصوص دارد اما انجمن‌هاي خيريه غير دولتي حمايت از كودكان يا بهزيستي وجود دارد كه مي‌توانند به اين خانواده كمك كنند. ربودن يك كودك، نوعي از خشونت است در حالي كه اكنون شاهد اعمال خشونت‌هاي به مراتب بالاتر عليه اين قشر آسيب‌پذير هستيم. جنگ نمونه بارز آن است. كودكاني هستند كه به اجبار سلاح دست مي‌گيرند. آسيبي كه آنها مي‌بينند بسيار بالاست. فعالان حقوق كودك در تلاشند تا شرايط را تغيير دهند. پيمان نامه‌اي وجود دارد كه در جنگ‌هاي داخلي نبايد از افراد زير 18 سال استفاده كرد. اين سن پيش از اين 15 سال بود اما اكنون در تحقيقات روانشناسي به اين نتيجه رسيده‌اند كه حتي نوجوانان هم از آسيب خشونت‌هاي اينچنيني در امان نيستند. در واقع جنگ نوعي تجاوز به حقوق كودكان و نوجوانان است.