آموزش و پرورشي مشاركت‌‌محور
شهين دخت ميان‌دشتي
مسوول گروه مدرسه اعتماد
آموزش امري عمومي و مردمي است چرا كه مشتريان خدمات آموزشي عموم مردم يك جامعه هستند اما متاسفانه همواره دولت‌ها و حكومت‌ها آن را در مسير دولتي و حكومتي قرار مي‌دهند و از آنجا كه در بيشتر دولت‌ها و حكومت‌ها خواست‌ها و انتظارات مردم و حاكميت در تضاد و تناقض قرار مي‌گيرد بين مردم و حاكمان فاصله مي‌افتد و اين شكاف و فاصله و تضاد و تقابل نظام آموزشي را از مسير ذاتي و طبيعي خود خارج مي‌سازد.
خوشبختانه در نظام آموزشي ما براي جلوگيري از اين فاصله و شكاف در ساختار سازماني «نهاد مدني و مردمي انجمن اوليا و مربيان» قرار دارد كه در واقع رسالت اصلي اين نهاد تلاش براي مردمي ماندن نهاد آموزش در كشور است به اين معنا كه در رويكردهاي كلان و اسناد بالادستي به ويژه قانون اساسي «آموزش» يك حق براي «مردم» و يك «وظيفه» براي دولت و حاكميت دانسته شده و حتي تاكيد شده است كه دولت بايد خدمات آموزشي را در تمام نقاط رايگان در اختيار مردم قرار دهد.
اين فراز از قانون اساسي در واقع سيستم آموزشي را مبتني بر خواست و نياز مردم و متكي بر مشاركت آنها در تمام سطوح مد نظر قرار مي‌دهد كه به تبع آن در بالاترين سطح، معاون وزير رييس سازمان انجمن اوليا و مربيان كشور است تا از اين حق به نمايندگي از مردم در سطوح مختلف دفاع كند و مردم را به مشاركت فرا خواند و نظرات آنها را در ابعاد مختلف فرآيند آموزشي به كار گيرد.
هر سال در نخستين ماه سال تحصيلي و در هفته آخر مهرماه و به مناسبت هفته پيوند اوليا و مربيان همه مدراس موظف هستند انجمن اوليا و مربيان مدارس را تشكيل دهند و طي يك فرآيند دموكراتيك و با تشكيل مجمع عمومي هر مدرسه، متشكل از اولياي دانش‌آموزان، چند نفر از اولياي مدرسه را به انتخاب خود اوليا برگزينند تا اين انجمن شكل بگيرد.
تركيب انجمن علاوه بر نمايندگان منتخب اوليا متشكل از مدير مدرسه، يكي از معاونان و يكي از مربيان و نماينده منتخب دبيران است كه آن هم با راي معلمان هر مدرسه و به صورت دموكراتيك بايد انتخاب شود و رييس انجمن اوليا و مربيان يكي از صاحبان امضاي اسناد مدرسه است، لذا اين جايگاه نشان مي‌دهد كه نقش حقوقي و قانوني محكمي براي نماينده منتخب مردم در اداره يك مدرسه تعريف شده است.
تجربه ساير كشورها نشان مي‌دهد نظام‌هاي آموزشي كارآمد از نقش اوليا در سطح بالا و وسيعي بهره مي‌برند البته ساختار اكثر نظام آموزشي كارآمد برخلاف ساختار نظام آموزشي ما غير متمركز و مدرسه‌محور است به همين دليل رضايت اوليا و دانش‌آموزان بيش از هر چيزي مد نظر مدارس است.
متاسفانه در كشور ما به دليل متمركز بودن ساختار فقط در برخي از مدارس رويكرد مشاركتي در عمل جدي گرفته مي‌شود و اوليا نقش موثر و كارآمدي در مديريت مدارس دارند و در اكثر مدارس به صورت صوري و در پاسخ به بخشنامه‌ها، انجمن اوليا و مربيان تشكيل مي‌شود اما همه چيز در اختيار مدير است كه او هم براساس دستورالعمل‌ها به صورت متمركز عمل مي‌كند و در واقع نقش اوليا فقط تقليل يافته است به امضاي اسناد مدرسه كه آن هم رييس انجمن اوليا و مربيان هر از چندگاهي مي‌آيد و انبوهي از اسناد را امضا مي‌كند بدون اينكه نظارت و دقتي صورت گيرد. متاسفانه مشاركت در آموزش‌وپرورش هم مانند ساير نهادها و دستگاه‌ها بيشتر تشريفاتي است تا واقعي.
براي قرار گرفتن انجمن‌هاي اوليا و مربيان در مسير نقش واقعي خود لازم است كه نخست نگرش‌هاي غيرمشاركتي تغيير يابد و اين نگرش‌ها در سياست‌‌گذاري‌ها و برنامه‌ريزي‌ها و اجرا نهادينه گردد تا همسو با دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها بتواند اين نهاد مدني را در مسير ايفاي نقش مشاركتي در مدارس قرار دهد.