ماجراي دستمزد بالاي بازيگران و ورود پول‌هاي مشكوك به سينما
فساد در سينما مخرب‌تر از
ديگر حوزه‌هاست
الهام نداف
ابهام در تامين بودجه برخي فيلم‌هاي سينمايي، شوراي عالي تهيه‌كنندگان سينماي ايران را بر آن داشت تا امنيت حرفه‌اي صنف خود را بر هر چيز مقدم بدانند و پرونده‌هايي را در شوراي پروانه فيلمسازي بررسي كنند كه تهيه‌كنندگان آنها توسط شوراي عالي كتبا معرفي شده باشند.
شوراي عالي تهيه‌كنندگان سينماي ايران براي تصويب اين مصوبه به اندازه كافي بهانه داشت. بازداشت محمد امامي، تهيه‌كننده مجموعه «شهرزاد» و بحث پولشويي در سينماي ايران، به اندازه‌اي حساسيت‌برانگيز بود تا اهالي اين حرفه در جلسه‌اي وضعيت موجود در سينماي ايران را بازنگري كنند. جلسه‌اي كه با حضور رييس و نمايندگان كانون كارگردانان و اعضاي شوراي عالي تهيه‌كنندگان برگزار شد و دستمزد بالاي بازيگران سينما يكي از عوامل دامن زدن به ورود پول‌هاي كثيف به سينما معرفي شد. مساله‌اي كه در سال‌هاي اخير بيش از پيش در سينماي ايران ديده مي‌شود و تهيه‌كننده چاره‌اي جز كسب سرمايه براي تامين دستمزد بازيگران ندارد. با اين همه در اين جلسه از پژوهشي پرده‌برداري شد كه نتايج جالبي دارد. مجتبي فرآورده در مقابل سينماگراني چون محمد بزرگ‌نيا، مازيار ميري، محمد علي سجادي، منوچهر شاهسواري، سيدضياء هاشمي، مهرداد فريد، علي آشتياني پور، عبداله اسفندياري، سيدمسعود اطيابي، كامران قدكچيان، عليرضا داودنژاد، محمد بانكي و سيد غلامرضا موسوي، نتايج پژوهش خود را درباره تاثيرگذاري بازيگران در فروش و موفقيت فيلم‌ها در گيشه سينماها، ارايه كرد. پژوهشي كه از كمرنگ شدن نقش بازيگران در فروش بالاي فيلم‌ها خبر مي‌دهد و با اين روند دستمزد غيرمتعارف آنها، بي‌معني است. در اين پژوهش درآمد حاصل از نمايش فيلم‌ها از سال 90 تا 94 مورد بررسي قرار گرفت. بر اساس بند ج اين پژوهش «به شهادت فروش فيلم‌هاي پنج سال اخير گران‌ترين بازيگران» در رده كم‌فروش‌ترين فيلم‌ها قرار دارند. براساس همين گزارش پژوهشي از بيست و پنج فيلم پرفروش در پنج سال مورد اشاره، بالغ بر پنجاه درصد از فيلم‌هاي پرفروش، فيلم‌هايي هستند كه به التهابات سياسي– اجتماعي پرداخته‌اند و حضور بازيگران مطرح، كمترين سهم را در موفقيت نسبي فيلم‌ها داشته است.
از همين روز مجتبي فرآورده با اطمينان اعلام كرد بيش از نود درصد تهيه‌كنندگان در پنج سال اخير حتي نتوانسته‌اند، هزينه‌هايي را كه بابت دستمزد به بازيگران خود پرداخت كرده‌اند، از گيشه سينماهاي شهر تهران دريافت كنند. اين گزارش بيانگر عدم تاثيرگذاري بازيگران سينماي ايران در جذب مخاطب است. بازيگران مطرح در بهترين حالت، تنها مي‌توانند در هفته اول اكران معرف خوبي براي فيلم باشند و پس از هفته اول اكران، جذابيت‌هاي ديگر فيلم همچون سوژه، داستان و به ويژه حواشي پيرامون فيلم باعث استمرار اكران فيلم مي‌شود. با اين همه برخي تهيه‌كنندگان سينماي ايران معتقدند، مصوبه اخير شوراي عالي تهيه‌كنندگان براي جلوگيري از ورود پول‌هاي مشكوك به سينما كافي نيست. منوچهر محمدي يكي از اين تهيه‌كننده‌هاست كه نگراني خود را با ايسنا مطرح كرد. به نظر او بررسي پرونده‌هاي فيلمسازي‌اي كه تهيه‌كنندگان آنها توسط شوراي عالي تهيه‌كنندگان به صورت كتبي معرفي شده باشند كافي نيست: «مدت‌هاست كه كشور و به ويژه اقتصاد آن گرفتار پديده‌اي شده كه به نظر مي‌رسد از تهديد خارجي هم خطرناك‌تر است و آن هم پديده فساد سيستمي در اقتصاد است. ارقام اختلاس‌هاي نجومي، حقوق‌هاي نجومي، املاك نجومي و بسياري چيزهايي از اين دست جدا از ضربه و لطمه‌هاي اقتصادي، اثرات مخرب‌تري بر ارزش‌ها و فرهنگ اين كشور دارد. طبيعي است كه بدانيم اقتصاد لاغر و نحيف سينما تاب تحمل ضربه و لطمات پول‌هاي كثيف را بسيار كمتر از ساير بخش‌ها دارد.»
به گفته محمدي آنچه باعث نگراني تهيه‌كنندگان داراي سابقه و حرفه‌اي شده اين است كه اين پول‌هاي مشكوك كه تمامي ضوابط و قواعد حرفه‌اي بخش اقتصادي سينما را به هم مي‌ريزند، مي‌توانند مناسبات عادي و طبيعي اين حرفه را دچار مشكل كنند: «كسي كه قصد دارد پول مشكوك و كثيف يا پولشويي به وسيله سينما انجام دهد، واضح است كه از تمامي روزنه‌ها و منافذ عبور مي‌كند؛ در نتيجه اگر بخواهيم به يك راه چاره جدي در اين زمينه فكر كنيم به نظر مي‌آيد اول بايد در كلان كشور به سمت يك شفافيت اقتصادي حركت كنيم كه متاسفانه اينجانب تاكنون نشانه و شواهد يك عزم جدي براي مقابله با فساد را نديده‌ام.»
اما محمدي براي برون‌رفت از اين مشكل چند راه‌حل ارايه مي‌كند؛ به عقيده او وزارت ارشاد مي‌تواند نسبت به پاره‌اي تحركات غيرعادي در زمينه توليد فيلم يا سرمايه‌گذاري در سينما حداقل با دقت بيشتري عمل كند و چنانچه شواهد غيرطبيعي مشاهده كرد از طريق نهادهاي ذيربط نسبت به ماهيت اين سرمايه‌ها بررسي لازم را به عمل آورد. همچنين ساز و كار محكم‌تر صنف تهيه‌كنندگان مساله ديگري است كه محمدي به آن اشاره مي‌كند: «صنف تهيه‌كنندگان چنانچه مشاهده كرد كه تحركات غيرطبيعي در ورود سرمايه به سينما وجود دارد در تعامل با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و ايجاد يك كميته صيانت در بخش سرمايه‌گذاري در توليد سينماي ايران نسبت به جلوگيري از ورود اين سرمايه‌ها اقدام و راهكار عملي پيدا كند.»