خلج: قول دادند تغيير يا سانسوري در كار نباشد

در آستانه تولد 69 سالگي اسماعيل خلج، چاپ تازه‌اي از نمايشنامه‌هاي اين هنرمند در قفسه كتابفروشي‌ها جاي گرفت و آقاي نمايشنامه‌نويس وقتي مطمئن شد «قمر در عقرب» هم در اين مجموعه هست، خاطرش آسوده شد.
سال‌ها پيش نشر «قطره» مجموعه‌اي از آثار اسماعيل خلج را منتشر كرد اما مدتي بعد چاپ اين مجموعه به پايان رسيد و هيچ خبري هم از تجديد چاپ آن نبود ولي اسماعيل خلج در گفت‌وگويي كوتاه با «اعتماد» خبر داد كه مجموعه آثارش تجديد چاپ شده است.
اين كتاب دربردارنده 23 نمايشنامه از آثار خلج است و به گفته او بدون هيچ تغييري نسبت به چاپ اول، منتشر شده است.
خلج كه علاقه چنداني نداشت تا خيلي مفصل درباره اين كتاب صحبت كند، درباره احتمال سانسورهاي تازه در اين كتاب به «اعتماد» گفت: «از همان اول قول دادند هيچ تغيير يا سانسوري نداشته باشد. نخستين چيزي كه پرسيدم اين بود كه آيا
«قمر در عقرب» هم در اين مجموعه هست و وقتي اطمينان دادند كه هست، خيالم راحت شد. »
اين كتاب نيز همچون نسخه پيشين مجموعه نمايشنامه است و شايد تهيه آن براي دانشجويان يا هنرجويان جوان تئاتر دشوار باشد و شايد بد نبود در كنار آن، نمايشنامه‌هاي اين نويسنده به صورت تكي هم منتشر شوند اما خلج مي‌گويد خودش به تنهايي نمي‌تواند آثارش را به صورت مجزا منتشر كند و اين موضوع را به ناشر سپرده تا طبق صلاحديد خودش عمل كند.
نسل جديد تماشاگران تئاتر شايد كمتر اسماعيل خلج را بشناسند اما تماشاگران دهه‌هاي گذشته او را به عنوان يكي از طلايه‌داران تئاتر اجتماعي ايران مي‌شناسند. نويسنده‌اي كه آدم‌هاي نمايشنامه‌هايش روشنفكر نيستند بلكه از همين مردم كوچه و بازار لايه‌هاي پايين جامعه‌اند.
خلج متولد 22 آذر سال 1324 نمايشنامه‌نويس صاحب سبك ايراني است كه آثارش عموما در قهوه‌خانه‌ها و مكان‌هاي پست ته شهر، ميان ولگردان، روسپيان، قاپ بازان و مطرودان مي‌گذرد. او با زباني به‌غايت عاميانه، گزنده و در عين حال پالوده به پلشتي زندگي مردمان تيره روز طبقه فرودست مي‌پردازد، تا حدي كه مي‌توان گفت خلج نمايشنامه‌نويسي ناتورياليست است اما درعين حال روحي شاعرانه بر كارهايش حكمفرماست. يكي از مشهورترين نمايشنامه‌هاي او «گلدونه خانوم» است كه آن را در زمره بهترين نمايشنامه‌هاي ايراني مي‌شناسند.
«پاتوق»، «پاانداز»، «صغري دلاك»، «جمعه كشي»، «حالت چطوره مش رحيم»، «باجه» و... از جمله آثار اين نويسنده هستند كه همگي در دهه 50 نوشته شده‌اند.
در سال‌هاي اخير كمتر نمايشنامه‌اي از خلج روي صحنه رفته است. او در كنار نويسندگي، در زمينه بازيگري و كارگرداني نيز فعاليت داشته است. در دهه شصت نيز سريال «سايه همسايه» نوشته محمود استادمحمد را كارگرداني كرد كه در آن دوره سريال پر مخاطبي بود.
خلج در سال‌هاي اخير «هفت نمايش كوتاه» را در جشنواره تئاتر شهر اجرا كرد اما بيشترين فعاليت‌هاي او به بازي در فيلم‌هاي سينمايي همچون «يك تكه نان»، «هميشه پاي يك زن در ميان است»، «پذيرايي ساده»، «پابرهنه در بهشت»، «بيداري روياها» و... مربوط مي‌شود.
اما 22 آذر امسال، اسماعيل خلج بعد از گذشت سه دهه فعاليت در عرصه هنر، 69 ساله مي‌شود.