آرتاشس تومانيان، سفير جمهوري ارمنستان در ايران در گفت‌وگو با «اعتماد»:
ايران در مناقشه قره باغ نقش بازدارنده دارد
محمد ابراهيم ترقي‌نژاد
گامي مهم براي توسعه مناسبات دوجانبه. روز گذشته، چهاردهمين اجلاس كميسيون مشترك همكاري‌هاي اقتصادي ايران و ارمنستان در تهران برگزار شد تا برگزاري آن، زمينه‌ساز رقم خوردن فصل جديدي از مناسبات جديد ميان تهران و ايروان باشد. اهميت اين نشست آنچنان بود كه اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهور ايران در ديداري با آشوت مانوكيان، وزير انرژي، امور زيربنايي و منابع طبيعي ارمنستان بر تلاش و پيگيري كميسيون مشترك دو كشور براي رفع موانع و ارتقاي مناسبات دوجانبه در بخش‌هاي مختلف به ويژه همكاري‌هاي اقتصادي تاكيد كرد. اينك به نظر مي‌رسد با روي كار آمدن دولت يازدهم و در آستانه نخستين سفر حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران به ارمنستان، گره‌هاي روابط تهران و ايروان يكي پس از ديگري در حال باز شدن هستند.
همكاري‌هاي ساليان گذشته رضايت‌بخش بوده است
ايران از نخستين كشورهايي بود كه استقلال ارمنستان را به رسميت شناخت. با وجود آنكه تهران و ايروان روابط خوب و سنتي‌اي با يكديگر دارند اما روابط در ديگر حوزه‌ها از جمله مناسبات اقتصادي به ميزان روابط سياسي رشد نيافته است. آرتاشس تومانيان، سفير جمهوري ارمنستان در تهران در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره روابط اقتصادي دو كشور روايت خاص خود را دارد. او در اين خصوص به «اعتماد» مي‌گويد: از نظر برنامه‌هاي مشترك زيرساختي، همكاري‌هاي ساليان گذشته را مي‌توان رضايت‌بخش ارزيابي كرد. خط لوله گاز، خطوط فشار قوي برق و غيره احداث شده است. در حال حاضر نيز چنين برنامه‌هايي در حال اجرا هستند يا در مرحله بررسي قرار دارد. اينجا لازم به اشاره است كه در يك بازه زماني، سالانه 2/2 ميلياردمترمكعب گاز دريافتي از ايران بايد پس از تبديل به انرژي برق از طريق سه خط انتقال فشار قوي به ايران برگردانده مي‌شد اما از خطوط تنها دو خط در حال فعاليت هستند و خط سوم هنوز احداث نشده است. تومانيان معتقد است كه حجم مبادلات تجاري دوجانبه هرگز بسيار بالا نبوده است. سفير ارمنستان البته بخشي از مشكلات عدم‌توسعه مناسبات دو كشور را از جانب طرف ايراني مي‌داند و مي‌گويد: در شرايطي كه كالاهاي ايراني به آساني وارد بازار ارمنستان مي‌شوند، جريان انتقال كالاها در مسير مقابل، با محدوديت‌هاي جدي مواجه هستند. مورد اخير به مجموعه قوانين مرتبط است (عوارض گمركي بالا و محدوديت‌هاي غيرتعرفه‌اي). اما در ارتباط با سرمايه‌گذاري‌هاي خصوصي متقابل، موفقيت‌هاي بزرگي را شاهد نيستيم. در حال حاضر در اين راستا فعاليت‌هاي مشخصي از قبيل اطلاع‌رساني منظم كارآفرينان، ديدارهاي متقابل، همايش كارآفرينان، برگزاري نمايشگاه‌ها و ارايه برنامه‌ها در حال انجام است. معاون اول رييس‌جمهور، راهكار ديگري براي توسعه حجم مناسبات دارد. جهانگيري ديروز در ديدار با وزير ارمني، توسعه همكاري‌هاي بانكي وگمركي براي افزايش حجم مبادلات دو كشور را ضروري دانست و گفت: جا دارد تا كميسيون مشترك دوجانبه در اين زمينه بيشتر فعال باشد.
خط سوم انتقال برق در سال 2018 به بهره‌داري مي‌رسد
بخش عمده‌اي از روابط تجاري تهران و ايروان مربوط به صادرات گاز ايران به ارمنستان، تبديل آن به برق و انتقال اين برق به ايران است. با آنكه لوله‌هاي انتقال گاز ايران به ارمنستان سال‌هاست كه اين كار را انجام مي‌دهند اما تنها 15 درصد از ظرفيت آن استفاده مي‌شود. سفير ارمنستان در تهران درباره اين مساله مي‌گويد: علت آن، عدم وجود خط‌سوم انتقال برق فشار قوي پيش‌بيني شده براي تحقق تمام و كمال برنامه مبادله گاز - انرژي برق است. وي از احداث خط سوم انتقال برق به ايران خبر مي‌دهد و مي‌گويد: اين خط در سال 2018 به بهره‌برداري خواهد رسيد. به جز اين مورد، امضاي قرارداد جديدي بين ارگان‌هاي ذيربط ايران و ارمنستان جهت خريد و فروش گاز پيش‌بيني شده است كه امكان خريد گاز و در صورت ضرورت ترانزيت آن از طريق خاك خود به ساير كشورها را براي طرف ارمنستاني فراهم مي‌سازد.
مشكل كمبود منابع
18 سال از عمر موافقتنامه كريدور حمل و نقل بين‌المللي شمال – جنوب ميان ايران، هند و روسيه مي‌گذرد و هنوز اين پروژه ناتمام باقي مانده است؛ پروژه‌اي كه به نظر مي‌آيد مي‌تواند مهم‌ترين حلقه تجارت بين آسيا و اروپا باشد. ارمنستان يكي از كشورهايي است كه مي‌تواند در اين پروژه نقش‌آفريني جدي باشد. آرتاشس تومانيان، سفير ارمنستان در تهران در خصوص مشاركت ايران و ارمنستان در اين پروژه به «اعتماد» اين گونه پاسخ مي‌دهد: كريدور بين‌المللي حمل و نقل شمال- جنوب، اهميت خاصي براي كشورهاي منطقه ما دارد. ايران يكي از شركت‌كنندگان فعال اين برنامه است كه با كشورهاي مختلف همكاري مي‌كند. ايران در اين زمينه در حال انجام فعاليت‌هاي بسياري است و برنامه‌هاي ديگري نيز هم‌اينك در مرحله اجرا قرار دارند. او درباره مشاركت ارمنستان در اين پروژه معتقد است: در رابطه با مشاركت ارمنستان، ذكر اين نكته ضروري است كه جمهوري ارمنستان براي احداث جاده شمال - جنوب فعاليت‌هايي در خاك خود انجام مي‌دهد. كمبود منابع و امكانات مالي مانع تحقق سريع اين برنامه‌ها است اما فعاليت‌هايي جهت دريافت كمك‌هاي خارجي به عمل مي‌آيد از جمله انتظار مي‌رود بتوان از امكانات مختلف همكاري با ايران استفاده كرد. جهانگيري هم ديروز، مرز مشترك و ايجاد زيرساخت‌هاي لازم براي اتصال درياي سياه به خليج فارس به عنوان فرصتي براي ارتقاي همكاري‌هاي ايران و ارمنستان ياد كرد و خواستار مساعي دو كشور براي احداث زيرساخت‌هاي حمل و نقل ريلي و جاده‌اي شد.
آخرين دور مذاكرات ايران و اتحاديه اوراسيا در ايروان انجام شد
يكي از مهم‌ترين سياست‌هاي ديپلماسي اقتصادي وزارت امور خارجه در دولت يازدهم، گسترش مناسبات ايران با كشورهاي مختلف و استفاده از ظرفيت‌هاي آنها براي افزايش مناسبات اقتصادي و تجاري بوده است. از مدتي پيش رايزني‌هاي ايران براي توسعه مناسبات با اتحاديه ارواسيا در حال انجام است. ارمنستان نيز يكي از اعضاي اين اتحاديه است. اكنون سفير ارمنستان درخصوص نقش كشورش در مذاكرات ميان ايران و اتحاديه اوراسيا به« اعتماد» مي‌گويد: از روز تاسيس اوراسيا، ارمنستان در روند برقراري روابط اقتصادي ايران - اوراسيا مشاركت داشته است و علاوه بر اين، ارمنستان يكي از مبتكرين اين برنامه است. او درباره آخرين رايزني‌ها در اين باره گفت: در حال حاضر مذاكراتي جهت پذيرش روش تجارت ترجيحي بين ايران و اوراسيا در جريان است. آخرين دور اين مذاكرات در ايروان انجام شده است. اميدواريم كه گفت‌وگوها نتايج مشخصي در برداشته باشد و ايران با اوراسيا روابط ويژه تجاري همانند روابطي كه با برخي كشورها دارد، برقرار كند كه اين امر كمك شاياني به توسعه روابط اقتصادي خواهد بود.
حل مناقشه قره باغ بايد از پشت ميز مذاكرات تحقق يابد
ابتداي امسال بود كه زخم ناسوز بيست و چند ساله قره‌باغ بار ديگر سر باز كرد و شعله‌هاي درگيري ميان باكو و ايروان بالا گرفت. با آنكه اين درگيري فقط چند روز طول كشيد اما زبانه كشيدن اين درگيري پس از مدت‌ها نشان داد كه هنوز اين مساله همچنان خطرناك است. صلح اوليه درخصوص ماجراي قره‌باغ با كوشش تهران در سال 1994 صورت گرفت. با وجود آن ابتكار ديپلماتيك از سوي تهران و آن صلح، ايران امروز مانند ديروز نمي‌خواهد نقش‌آفريني چنداني داشته باشد. در اين خصوص، آرتاشس تومانيان به «اعتماد» درباره روند حل مناقشه قره باغ و نقش ايران در اين زمينه مي‌گويد: گروه مينسك، سازمان همكاري و امنيت كشورهاي اروپايي به رياست مشترك فرانسه، روسيه و ايالات متحده در روند حل و فصل مساله قره باغ مشاركت دارد. او مدعي است: آنچه مشخص است عمليات جنگي افسارگسيخته از سوي آذربايجان در آوريل سال جاري، موجب افزايش تنش در خط مقدم درگيري‌ها شد. توافقات به دست آمده در روزهاي پس از آن و در مذاكرات ميانجيگران سازمان همكاري و امنيت كشورهاي اروپايي در وين و سن‌‌پترزبورگ، به علت موضع‌گيري منفي آذربايجان به مرحله اجرا درنيامد. سفير ارمنستان معتقد است كه هرچند اوضاع آبستن پيامدهاي خطرناك است، ولي ارمنستان امروز هم معتقد است كه حل مناقشه قره‌باغ بايد از طريق صلح و پشت ميز مذاكرات تحقق‌يابد. تومانيان در ادامه درباره نقش ايران مي‌گويد: در رابطه با ايران لازم به يادآوري است كه هر چند ايران عضو گروه مينسك، سازمان همكاري و امنيت كشورهاي اروپايي نبوده و مستقيما مشاركتي در روند حل و فصل ندارد، اما حضور در منطقه و امكان تاثير جدي سياسي آن همواره نقش بازدارندگي و ايجاد توازن داشته است.
روابط ارمنستان با ايران مبتني بر همكاري است
آرتاشس تومانيان، سفير ارمنستان در گفت‌وگويي كه با «اعتماد» داشت به جنبه‌هاي ديگر روابط ارمنستان با ديگر همسايگانش هم مي‌پردازد. او درباره سياست خارجي كشورش در منطقه معتقد است: سياست خارجي ارمنستان حفظ روابط دوستانه با كشورهاي منطقه است. او تاكيد مي‌كند: روابط ارمنستان با ايران و گرجستان، دوستانه و براساس همكاري بوده و همواره در حال توسعه است. وجود روابط سياسي سطح بالا، همكاري‌هاي تنگاتنگ اقتصادي و روابط گرم اجتماعي و فرهنگي با اين كشورها نمي‌تواند اتفاقي باشد. تومانيان به شق ديگري از سياست خارجي ارمنستان در منطقه هم اشاره مي‌كند. او با بيان اينكه ارمنستان با دو همسايه ديگر يعني تركيه و آذربايجان، روابط ديپلماتيك ندارد، گفت: تركيه به صورت يكجانبه اقدام به بستن مرز ارمنستان – تركيه كرده، در مقطعي از پذيرش پيشنهاد جمهوري ارمنستان مبني بر بازگشايي بدون پيش‌شرط مرزها امتناع كرده است. آنكارا همچنين عادي‌سازي روابط خود با ايروان را به حل مناقشه قره‌باغ مرتبط ساخته است. سفير ارمنستان اضافه كرد: در مورد آذربايجان اوضاع بسيار پيچيده‌تر است و دو كشور در حالت نيمه‌جنگي قرار دارند. بدون وارد شدن به جزييات، بايد اشاره كنم كه تحقق حق تعيين سرنوشت، براساس فاكتورهاي بين‌المللي، از سوي مردم قره‌باغ، كوهستاني كه مورد حمايت و دفاع ارمنستان قرار دارد، براي آذربايجان به دستاويز و بهانه‌اي براي يورش و هجوم تبديل شده است.
آتش‌بس در مرزها رعايت مي‌شود
سابقه خط تماس مستقيم براي رسيدگي موضوعات فوري، به دوران جنگ سرد و تنش‌هاي ميان مسكو و واشنگتن برمي‌گردد. آن خط در آن زمان كارساز شد و در مواقعي، از بروز جنگ ميان طرفين ممانعت به عمل آورد. اكنون آن تجربه موجب شده است تا سرژ سركيسيان، رييس‌جمهور ارمنستان چندي پيش پيشنهاد بدهد خط تماس مستقيم hotline ميان ايروان و باكو براي پاسخگويي در خصوص نقض آتش‌بس در مناقشه قره‌باغ داير شود. برخي نيز اين مساله را نشانه‌اي هرچند مثبت براي خروج وضعيت از بن‌بست قلمداد مي‌كنند. در اين باره آرتاشس تومانيان، سفير ارمنستان تاكيد مي‌كند: عمليات نظامي آغاز شده از سوي آذربايجان در آوريل سال جاري، باعث وقوع تنش جديدي در مناقشه شد و با تلاش ارتش ارامنه و آحاد مردم، يورش نظامي متوقف شد. در حال حاضر هر چند در طول مرز شاهد وجود برخي تنش‌ها هستيم اما در مجموع آتش‌بس رعايت مي‌شود. هم در ارمنستان و هم در قره‌باغ اقداماتي در راستاي حفظ آمادگي رزمي و تامين تسليحات كافي براي نيروهاي مسلح به انجام مي‌رسد.