دانش‌بنيان‌ها
معطل حمايت دولتي هستند
دكتر محمود اوليايي
كارشناس اقتصادي
كمتر از يك دهه است كه موضوع حمايت از شركت‌ها و موسسات دانش‌بنيان به صورت جدي در دستور كار قواي مقننه و مجريه كشور قرار گرفته و مقام معظم رهبري نيز به صورت مكرر بر حمايت از اين نوع نهادها تاكيد دارند. حمايت از اين نوع شركت‌ها به عنوان نهادهايي كه سرمايه اصلي آن دانش و فناوري تحت اختيارشان است، در قالب‌هاي متفاوتي امكان‌پذير است كه از جمله آن مي‌توان به تشكيل و رشد پارك‌هاي علم و فناوري، معافيت‌هاي گوناگون، عوارض گمركي و ماليات سالانه و تشكيل صندوق‌هايي براي شكوفايي و ميدان دادن به اين نوع شركت‌ها، اشاره كرد كه در زمره اقداماتي است كه در سال‌هاي اخير براي كمك به توسعه اين بخش و ايجاد انگيزه در مخترعين و مبتكرين و متخصصين كشور در راستاي تجاري‌سازي طرح‌هاي دانشي انجام شده است.
البته بسياري از اين حمايت‌ها پس از مطالعه اقدامات حمايتي اين بخش در ساير كشورهاي توسعه يافته يا در حال توسعه؛ طرح‌ريزي، مصوب و به مرحله اجرا گذاشته شده است. شكي نيست كه حمايت‌هاي ياد شده در اين سال‌ها نتايج و آثار مطلوبي براي كشور به ارمغان آورده است اما بر اساس اصول زيربنايي مديريت به نظر مي‌رسد وقت آن رسيده تا ميزان اثربخشي اقدامات حمايتي نظام حاكميتي از شركت‌ها و موسسات دانش بنيان و به طور كل توسعه اقتصاد دانش بنيان با چند سوال ساده اما اساسي مورد ارزيابي قرار گرفته و در صورت نياز اقدامات لازم در جهت بهبود آنها انجام شود. موضوعي كه نبايد از آن غافل بود ارزيابي ميزان موفقيت در تجاري‌سازي طرح‌هاي دانش بنيان است. از سوي ديگر بايد بررسي كرد كه تاثير شركت‌ها و موسسات حمايت شده در بهبود توليد ناخالص داخلي به چه ميزان بوده و آيا در يك دوره 5 ساله اهداف محقق شده است يا خير. از طرفي بايد در نظر داشت كه در ميان تخصيص سرمايه به توسعه اين دست از شركت‌ها چند درصد از منابع مالي اختصاص داده شده براي تسهيلات ارزان قيمت حمايتي به صورت مطمئن و مستقيم در فرآيند توسعه تجاري‌سازي و توسعه سازماني شركت‌هاي دانش بنيان صرف شده است.
به اين ترتيب مي‌توانيم برآوردي از ميزان رضايت طرف‌هاي ذي‌نفع از اقدامات حمايتي داشته باشيم. در چنين شرايطي بايد ديد آيا اگر نوع و شكل حمايت‌ها متفاوت بود به نتايج بهتري دست پيدا نمي‌كرديم؟ به اين ترتيب توصيه مي‌شود رييس‌جمهور محترم با تشكيل كميته‌اي موقت و مستقل كه از همه طرف‌هاي ذي‌نفع تشكيل شده و مشاوران متخصص مديريت نيز در آن حضور داشته باشند نسبت به ارزيابي بي‌طرفانه، علمي و به دور از فضاي سياسي، روي برنامه‌هاي حمايتي انجام شده اقدام كنند و در صورت نياز نسبت به اصلاح، بهبود يا جايگزيني برنامه‌هاي حمايتي اقدام شود. يادمان نرود هميشه مي‌توان با درس گرفتن از تجربيات اثربخشي برنامه‌ها و اقدامات اجرايي را بهبود داد.