«يلدا» تداوم هويت جامعه است

در روزگار گذشته براي گروه‌هاي اجتماعي و مردمي كه كشاورزي و دامداري مي‌كردند، تقويم شمسي يا گردش خورشيدي بسيار داراي اهميت بود. آنها زندگي خود را منطبق بر اين حركت خورشيدي تطبيق مي‌دادند. يكي از مهم‌ترين روزهاي سال آغاز شب يلدا است.
اين شب به زمان بين غروب آفتاب از آخرين روز پاييز تا طلوع آفتاب در نخستين روز زمستان اطلاق مي‌شود.
 اين شب در نيم‌كره شمالي با انقلاب زمستاني مصادف است و به همين دليل از آن زمان به بعد طول روز بيشتر و طول شب كوتاه‌تر مي‌شود. پس به لحاظ وضعيت اقليمي اين روز از اهميت بسياري براي زندگي انسان ساكن در اين ناحيه جغرافيايي اهميت دارد.
ابتداي زمستان، آغاز روز‌هاي طولاني است و به عبارتي طولاني‌ترين شب سال در اين موقعيت زماني كه همان شب يلدا است، قرار دارد. يلدا، شب اول زمستان و شب آخر پاييز است كه اول جدي و آخر قوس باشد و آن درازترين شب‌هاست در تمام سال و در آن شب يا نزديك به آن شب، آفتاب به برج جدي تحويل مي‌كند و گويند آن شب به‌غايت شوم و نامبارك است و بعضي گفته‌اند شب يلدا يازدهم جدي است. تقويم ما هم به شكلي است كه از شب به روز مي‌رسد. مردمان گذشته مي‌ديدند كه در بعضي ايام و فصول روزها بسيار بلند مي‌شود و در نتيجه در آن روزها، از روشني و نور خورشيد بيشتر مي‌توانستند استفاده كنند.
اين اعتقاد پديد آمد كه نور و روشنايي و تابش خورشيد نماد نيك و موافق بوده و با تاريكي و ظلمت شب در نبرد و كشمكش‌اند. بنابراين آغاز روز در شب اول دي‌ماه اتفاق مي‌افتد.
«يلدا» به معناي ميلاد و تولد است. منظور از تولد، ولادت مهر و خورشيد است. خورشيد چه به معناي قدرت و گرما‌بخش زمين و هستي و چه در مفهوم عهد، پيمان، محبت و دوست است. اين طولاني‌ترين شب سال به همين جهت اهميت بسزايي در نزد مردم پيدا مي‌كند.
ديدن روشنايي روز و برآمدن آفتاب براي مردمان حايز‌اهميت و توجه بوده است و به همين خاطر خانواده‌ها سعي مي‌كردند اين شب را تا صبح بيدار بوده و طلوع آفتاب را ببينند. براي اينكه اين امر صورت بگيرد سعي در اين داشتند كه اين رسم را به صورت يك سنت آييني درآورند.
اين موقعيت زماني در گذر زمان هيچ‌وقت به دست فراموشي سپرده نشد و همواره مورد توجه مردم بوده است. چرا كه اصل آيين سنت يلدا فراتر از ديگر آيين‌ها بوده است. يلدا منطبق با اصول جغرافيايي و حياتي زندگي است كه ايران نيز جزو آن منطقه جغرافيايي است.
اهميت اين شب علاوه بر توضيحاتي كه داده شد را مي‌توان در قصه و داستان هم دانست.
به عبارت ديگر يلدا، شب قصه و داستان است. ايرانيان نسبت نزديكي با قصه، آيين و روايت داشته‌اند و به همين دليل پشتوانه مدني و فرهنگي بالايي دارند.
استمرار سنت قصه‌گويي، در واقع بقاي اين آيين در زندگي بشر امروز است و سنت يلدا را از گذشته به امروز پيوند داده است. همچنين يلدا بهانه‌اي است براي اينكه خانواده‌ها قصه خود، قصه خانواده، قصه اسطوره‌ها، خوشي‌ها، غم‌ها و شادي‌هاي خود را براي نسل‌هاي جوان خانواده بازگو كنند و آنها خود را با قصه و داستان به روز برسانند.
 در كنار اين سنت و آيين‌ها، در شب يلدا سفره‌اي انداخته مي‌شود كه افراد خانواده به گرد سفره جمع مي‌شوند و همين موضوع باعث مي‌شود كه وفاق و همگرايي در بين اعضاي خانواده ايجاد شود. به بيان ديگر سفره يلدا باعث ايجاد همدلي در بين اعضاي خانواده مي‌شود و ناراحتي‌ها و غصه‌ها از
بين مي‌رود.
روي سفره يلدا، محصولات و نوشيدني‌هايي گذاشته مي‌شودكه آنها شكرانه‌اي از چيزهايي است كه خداوند در طول سال به ما داده است. ايرانيان در اين شب باقي مانده ميوه‌هايي را كه انبار كرده بودند به همراه خشكبار و تنقلات مي‌خوردند. به عبارتي آن چه از ميوه و فرآورده‌هاي به دست آمده تا شب يلدا باقي مانده است، روي سفره گذاشته مي‌شود و آن چيزهايي هم كه از بين مي‌رود به صورت خشكبار و آجيل روي سفره قرار مي‌دادند. هر كدام از محصولاتي كه روي سفره يلدا قرار مي‌گرفت، شكر نعمتي است كه خداوند به مردم اعطا كرده است.
براي مثال ميوه‌هايي كه اغلب دانه‌هاي زيادي دارند، نوعي جادوي سرايتي محسوب مي‌شوند كه افرادي كه دور سفره يلدا جمع شده‌اند با توسل به بركت‌خيزي و پردانه بودن آنها، خودشان را نيز مانند آنها بركت آور مي‌كنند و نيروي باروري را در خويش افزايش مي‌دهند.
در قرن‌ها و روزگار مختلف و با گذر زمان، يلدا هم تغيير و تحول پيدا كرده و خود را منطبق با شرايط روز كرده است. چنانچه ما شاهد حضور ديوان حافظ و تفال مردم به ديوان حافظ هستيم كه اين، با گذر زمان به شب يلدا اضافه شده است.
سنت و آيين‌ها، سرمايه‌هاي مهم يك ملت است كه هويت آنها را مشخص مي‌كند و حفاظت از اين سنت‌ها و آيين‌ها و گردآمدن مردم در يك شب خاص دورهم باعث مي‌شود كه هم به نزديكي افراد به يكديگر كمك كند و هم مبناي زيرساخت مهمي را براي تداوم فرهنگ و هويت جامعه فراهم كند.