يلدا، شب ايراني
سيدمحمدعلي ابطحي
يلدا نويسي حرف تو حرف طبيعي اين هفته است. در همين اول كاري از باب اينكه شؤونات رعايت شود، فكر كنم به جاي يلدا، بايد بنويسم شب چله! شب چله‌تان مبارك. دختر خانم‌ها در همه جاي دنيا هرچه اسم گل و طبيعت قشنگ هست براي خودشان برمي‌دارند. البته نوش‌جان‌شان. دختر است و روح لطيف و زيبايي‌هاي خداداد. اسم‌هاي قشنگ هم سهم آنها مي‌شود. يلدا هم يكي از مناسبت‌هاي قشنگ است كه دختران آن را نام خود كرده‌اند. چه شبي قشنگ‌تر از يلدا؟. اصلا يلداتون مبارك. يلدا شبِ خيلي چيزهاست. شب عارفان و عاشقان است. تاريكي و سرما وقتي كنار هم قرار مي‌گيرد، عشق توليد مي‌كند. آغوش و محبت مي‌آفريند. در ادبيات عرفاني شب وقت رمز و راز است. تجلي عرفان در تاريكي و شب شكل مي‌گيرد. سيمين ساقي و بودن و زندگي با شب پيوند دارد. برخيز كه عاشقان به شب راز كنند. طولاني‌ترين شبي كه مي‌شود تاريكي اسرارآلود را در آن ديد شب چله است و به اين دليل است جشن شب يلدا، جشن عشق مي‌شود و جشن عرفان و جشن رمز و راز و جشن نياز. ايراني‌ها واقعا ملت خوش‌ذوقي بوده‌اند. سال‌شان را با بهار آغاز مي‌كنند. فصل گل و لبخند و غنچه و زنده شدن. در ميان شب و روزهاي سال، يلدا را انتخاب كرده‌اند و جشن مي‌گيرند. سمبليك‌ترين نگاه عاشقانه و پر مهر. اين ملت در شادي و عرفان غوطه‌‌ور بايد باشند.
شب يلدا، شب خانواده است. توجه به اين بخش شب يلدا خيلي براي جامعه امروزين ما ضروري است. واقعا خانواده‌ها كمتر هم را مي‌بينند. يا كمتر به هم دل مي‌دهند. از وقتي اسمارت فون‌ها آمده‌اند، معنا و مفهوم خانواده محو شده است. كنار يكديگر مي‌نشينند اما يكديگر را نمي‌بينند. لبخندشان، شادي‌شان، غصه شان، اضطراب و آرامش‌شان حتي واقعا وقتي كنار هم نشسته‌اند، با مخاطب‌شان در درون تلفن شكل مي‌گيرد. شب يلدا را واقعا شب خانواده كنيم. دروغ چرا؟ كار راحتي نيست. مي‌دانم از شكنجه‌هاي سخت است. اما چند ساعتي به صورت خود خواسته اين شكنجه را بپذيريد كه موبايل رو خاموش كنيد يا توي اتاق بگذاريد و بيرونش نياوريد. حرف بزنيد. خواهر و برادران‌تان را بشناسيد و آنها كه دارند، پدر و مادرشان را. اين لذت كمتر چشيده را جوانان و نوجوانان امتحان كنيد. پدر و مادر‌ها هم حرف و خاطره‌هاي شيرين بزنند. بي‌سانسور و نه به قصد ادب كردن فرزندان. همه آنچه كه مي‌تواند اركان خانواده را نگه دارد. پدر و مادر‌ها هم خيلي از نياز فرزندان‌شان دور شده‌اند. اشكال ما پدر و مادر‌ها اين است كه فكر مي‌كنيم هميشه بايد بزرگ‌تري كنيم و نصيحت. اين يك شب را بايد فقط به گرمابخشي خانواده اختصاص داد. البته به قول قديمي‌ها اگر بچه خوبي بوديد، گاهي بريد تو اتاق تلگرام‌تان را چك كنيد و ضروري‌هاشو جواب بدهيد. جوك و خبر را بگذاريد براي تختخواب و شب، كه تنها مي‌شويد.
شب يلدا شب سنتي ايران هم هست. توجه به سنت‌هاي ايراني، ايران را ايران نگه داشته است. مردم پر جنبه‌اي كه هيچ اتفاقي نتوانست آنان را ازسنت‌هاي ايراني جدا كند، بيشتر به يلدا توجه كنند. اگر ايرانيان در همه ادوار تاريخي سنت‌هاشان را حفظ نمي‌كردند، ايراني يكپارچه نداشتيم. همه اقوام و زبان‌ها و لهجه‌ها اول ايراني هستند بعدترك و لر و عرب و گيلك و تركمن. شب يلدا يكي از آن سنت‌هاست. خوشبختانه سنت‌هاي ايراني شب يلدا تا حدود زيادي در بين مردم، چنان كه بوده، باقي مانده است. چهارشنبه‌سوري را نگاه كنيد. آن همه سنت‌هاي فولكلوريك قشنگش در حال فراموشي است. از آن سنت‌ها فقط صداي انفجار در شهر باقي مانده است. اما شب يلدا هنوز خانواده‌ها دور هم جمع مي‌شوند. خيابان‌ها پر مي‌شود از هندوانه و انار. آجيل‌فروشي‌ها شلوغ مي‌شود و آجيل شب يلدا رواج پياد مي‌كند. واقعا اگر شب يلدا را شب ايران بناميم گزاف نگفته‌ايم.
شب يلدا شب ادبيات ايراني هم هست. حافظ در همه خانه‌ها شمع محفل‌مان مي‌شود. چقدر اين حافظ خواني يلدايي شيرين است. روح مراسم يلداست. نيت كردن و فال گرفتن و از حافظ راه زندگي جستن از مختصات جامعه ايراني است. چه فرهنگي در دنيا شعر حافظ دارد؟. خودِ مراجعه به حافظ يعني احياي ادبيات كهن و پر از عشق ايراني است. به شعرها و مفاهيمش توجه كنيد و به آن دل بدهيد. توصيه مي‌كنم كه حافظ را بدهيد جوانترها بخوانند. بلد نبودن شعر خواني حافظ در بين جوانان، غصه دردناكي است. بلبشوي زباني در ادبيات فارسي فاجعه است. شعرها و متون اصيل فارسي به انزوا مي‌روند. بعد از خواندن شعر توسط جوانترها، بزرگ‌ترها تفسير كنند و توضيح بدهند. شب يلدا اين خوبي را دارد كه احياي ادبيات است.
قديم‌تر‌ها، قبل از سال ۸۸ جشن معروفي مجله چلچراغ در شب يلدا برگزار مي‌كرد. بنا به مثل معروفي كه مي‌گويند گربه دستش به گوشت نمي‌رسد مي‌گويد پيف پيف. چه خوب شد آن جشن تمام شد. بي‌خود و بي‌دليل شب يلدا جشن مي‌گرفتند. انار و عباي شكلاتي تقسيم مي‌كردند. گرچه دلم براي آن جشن‌ها تنگ شده، اما. شب يلدا به خانواده مي‌رسيم. والله به مولا.