نخست وزير تركيه مهمان بغداد مي‌شود
سفري براي عقب‌نشيني
گروه جهان| يك عقب‌نشيني ديگر. تركيه در حال جبران است. پس از ناگزيري از عقب‌نشيني در پرونده سوريه اكنون نوبت به مرمت رابطه با عراق رسيده است. پس از چندماه اصرار بر حضور نظامي در عمليات موصل، لفاظي‌هاي خارج از عرف ديپلماتيك و فراز و فرود در رابطه با بغداد در سايه بهبود رابطه با اقليم كردستان عراق، اكنون دو كشور در آستانه تنش‌زدايي قرار گرفته‌اند. بنعلي ييلدريم، نخست‌وزير تركيه طبق برنامه‌هاي اعلام شده تا لحظه تنظيم اين گزارش بايد روز 7 ژانويه (18 دي) به بغداد و اربيل سفر كند. نقطه اختلاف‌ها ميان آنكارا و بغداد كم نيست اما به نظر مي‌رسد كه اين‌بار تركيه تصميم گرفته بر نقطه اشتراك‌ها تمركز كند و از تنش‌هاي رو به صعود در رابطه با همسايه‌اش بكاهد. انجمن دوستي تركيه و عراق در پارلمان كشور ميزبان از سفر ييلدريم به بغداد و اربيل استقبال و ابراز اميدواري كرده كه اين سفر در حقيقت فرصتي براي بازگشت رابطه دوجانبه به وضعيت معمولي باشد. انديشكده استراتفور در اين باره مي‌نويسد: براي عراق و تركيه رابطه معمولي و نرمال به همكاري‌هاي عملي گفته مي‌شود كه در اين مدت تحت تاثير آب و هواي نامساعد حاكم بر روابط قرار گرفته بود.
آنچه در چندماه اخير منجر به تنش بي‌حد و حصر و بعضا در لبه جنگ قرار گرفتن دو كشور شده است در حقيقت حضور نظامي تركيه در خاك عراق است. از سال 1981، تركيه حضور نظامي محدودي در شمال عراق داشته است. در دهه هشتاد همزمان با جنگ ايران و عراق، تركيه در مرزهاي جنوب شرقي خود پايگاه‌هاي نظامي تاسيس كرد تا به نوعي امنيت مرزهاي خود را تامين كند. در دهه 90، تركيه با بالا گرفتن درگيري‌هاي كردي بر حضور نظامي خود در شمال عراق افزود و اصلي‌ترين دليل آن هم مبارزه با فعاليت‌هاي شبه‌نظاميان پ‌ك‌ك بود. بنعلي ييلدريم در آستانه سفر به عراق بار ديگر تاكيد كرده است كه حضور نظامي تركيه در بعشيقه به معناي تهديدي براي تماميت ارضي عراق نيست. با اين همه در دسامبر 2015 بود كه تركيه بر حضور نظامي در پايگاه بعشيقه افزود؛ پايگاهي كه در شرق موصل قرار دارد. اين اقدام تركيه با واكنش تند بغداد روبه رو شد. تركيه دليل افزايش نيروي خود در بعشيقه را آموزش نيروهاي محلي كرد و سني براي مبارزه با داعش اعلام كرده بود و اين در حالي بود كه اين نيروها از بودجه و تجهيزات تركيه نيز بهره‌مند مي‌شدند. زماني كه عمليات موصل آغاز شد تنش‌ها ميان بغداد و آنكارا هم بالا گرفت. براي دولت مركزي نشسته در بغداد اقدام‌هاي تركيه مي‌توانست قدرت عراق بر مناطق آزاد شده را كاهش داده و علاوه بر اين به افزايش تنش‌هاي قومي در داخل تركيه منتهي شود. در حال حاضر نيز با توجه به اينكه نبرد در موصل ادامه دارد و نيروهاي ارتش عراق نيز در حال تضعيف كردن جايگاه داعش در اين شهر هستند همچنان هم مساله حضور نيروهاي تركيه در عراق و نقشي كه اين كشور مي‌خواهد ايفا كند در هاله‌اي از ابهام قرار دارد. تركيه در حال حاضر هم به شكل مستقيم تهديد به ايفاي نقش در مساله تلعفر، سنجار و كركوك كرده است. نقشي كه تركيه به دنبال آن است قدرت بخشي به اهل تسنن است كه به‌شدت مورد مخالفت دولت مركزي عراق است. بغداد، آنكارا و اربيل در حال حاضر مسائل مورد توافقي دارند كه مي‌توانند با تكيه بر آنها كار خود را پيش ببرند. يكي از اين منافع مشترك، خارج كردن پ‌ك‌ك از سنجار است. اينكه حجم همكاري‌ها ميان دو كشور تا چه اندازه شكل بگيرد و بتواند به مقابله با تهديدهاي مشترك منتهي شود را بايد در نتيجه ديدارهاي امروز و فردا در بغداد و اربيل جست‌وجو كرد.
سفر ييلدريم به بغداد در حقيقت عاليرتبه‌ترين مقام تركيه در چندماه اخير را به پايتخت كشور همسايه مي‌رساند. گفته مي‌شود كه برنامه اين سفر در جريان تماس تلفني رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه و حيدرالعبادي، نخست‌وزير عراق صورت گرفته است. اردوغان در ان تماس تلفني هم بار ديگر پيشنهاد تركيه براي كمك به دولت مركزي عراق در مبارزه با داعش در موصل را تكرار كرده بود. با وجود اينكه به نظر مي‌رسد دولت تركيه قصد دارد فضاي رابطه دو جانبه را پس از چندماه تنش با اين سفر تعديل كند اما اردوغان روز گذشته نيز و در آستانه سفر نخست‌وزير خود به بغداد اعلام كرد كه عمليات آزادسازي «موصل» از سوي دولت عراق براي شرمسار كردن تركيه اجرا شد و به بهانه حفظ تماميت ارضي، آنكارا را از اين عمليات كنار گذاشتند.
با توجه به بحران‌هاي امنيتي فراواني كه تركيه در حال دست و پنجه نرم كردن با آن است و گره‌هاي منطقه‌اي كه هر روز بر تعداد آنها افزوده مي‌شود، به نظر مي‌رسد كه تركيه به دنبال بهبود رابطه با بغداد است تا در سايه آن بتواند بر حاشيه امن خود نيز بيفزايد. اخيرا ييلدريم در يك سخنراني در حزب عدالت و توسعه تاكيد كرده بود كه امنيت در تركيه به دست نمي‌آيد مگر آنكه دولت‌هاي قدرتمندي در سوريه و عراق روي كار بيايند. همزمان با اين سخنان، حيدرالعبادي نيز تاكيد كرده بود كه احترام گذاشتن به تماميت ارضي عراق اصلي‌ترين محور و شعار سفر نخست‌وزير تركيه به بغداد و اربيل خواهد بود. برخي از تحليلگران مي‌گويند كه احتمالا در نتيجه گفت‌وگوهاي جاري در پايتخت عراق ميان مقام‌هاي كشور ميزبان و ييلدريم تصميم‌گيري‌هايي در خصوص حضور نظامي تركيه در بعشيقه صورت خواهد گرفت. اين در حالي است كه طيف ديگري اعتقاد دارند كه رسيدن به راهكار درباره حضور نظامي تركيه در عراق كار يك دور مذاكره مقام‌هاي دو كشور نيست.
همزمان با سفر ييلدريم به بغداد، نعمان كورتولموش، معاون نخست وزير و سخنگوي دولت آنكارا درباره اين سفر گفت: در اين سفر درباره موضوع حضور نيروهاي نظامي تركيه در بعشيقه گفت‌وگو خواهد شد. ييلدريم با پيشنهادي كه مي‌تواند با استقبال بغداد رو‌به‌رو شود، به عراق مي‌رود. آنكارا پيش‌تر به دنبال واكنش بسيار تند عراق به تقويت حضور نيروهاي نظامي تركيه در بعشيقه، طرحي را به بغداد داد كه به موجب آن با منتفي شدن موضوع داعش در موصل و عدم حضور نيروهاي پ. ك. ك در شنگال در منطقه ايزدي‌ها در شمال عراق، نيروهاي خود را از عراق خارج كند. ولي با اين حال فعلا عقب‌نشيني نيروهاي تركيه از عراق مطرح نيست.