حسن وحداني، مسوول انجمن سينماي جوانان استان آذربايجان‌شرقي و عضو هيات‌مديره انجمن سينماگران استان است. وي سال 74 دوره فيلمسازي را در انجمن سينماي جوانان كشور گذرانده و داراي مدرك كارشناسي ارتباطات با گرايش سينما از دانشگاه اژه ازمير تركيه و مدرك كارشناسي ارشد ارتباطات با گرايش فيلمسازي از دانشگاه پونا هند است. در يكي از روزهاي سرد و برفي تبريز در دفتر انجمن سينماي جوانان آذربايجان‌شرقي به گفت‌وگو با وي نشستيم. حسن وحداني معتقد است انجمن، پاتوقي است تا علاقه‌مندان سينما دور هم جمع شوند و از امكانات استفاده كنند و به نقد و بررسي و تمرين‌هاي لازم دست زنند. او مشكلات مالي و نبود بودجه را علت عدم برگزاري نشست‌هاي تخصصي با حضور اساتيد و هنرمندان كشور در تبريز مي‌داند. به گفته او، يكي از بزرگ‌ترين ضعف‌ها و مشكلات سينماي ايران، عدم اكران فيلم‌هاي خارجي و نبود فضاي رقابتي است. تجربه به وي نشان داده فضاي نامناسب بيروني در جامعه ايران مردم را به تماشاي فيلم در ال‌سي‌دي‌هاي خانگي كشانده و كسي رغبت ديدن فيلم در سينما را ندارد.
شما خود براي تماشاي فيلم به سينما مي‌رويد؟
به هيچ‌وجه! من مدت‌هاست كه به سينما نرفته‌ام. علاوه بر مشكلات سخت افزاري موجود در سينما ما با يك فرهنگ نادرست سينماروها در كشور مواجهيم. گويي افراد به پيك‌نيك رفته‌اند نه براي تماشاي فيلم؛ صداي صحبت مردم و صداي گوشخراش مواد خوراكي صورت مساله تماشاي فيلم در سينما را به‌كلي پاك مي‌كند. در حالي كه وقتي در خارج به سالن سينما مي‌رويد گويي كسي در سالن حضور ندارد و سكوت مطلق حكمفرماست.
مردم ما مردم شفاهي هستند تا كتبي و بيشتر علاقه دارند كه چيزي را ببينند تا بخوانند. با اين حال ما شاهد هستيم كه سينما، پاتوق سربازها و برخي افراد خاص است تا خانواده‌ها.
درست است. در همه جاي دنيا يكي از سالم‌ترين اوقات فراغت رفتن خانواده‌ها به سينماست. ولي به دليل فرهنگ و شرايط خاص حاكم بر جامعه ما شاهديم كه از گذشته داخل خانه‌هاي ايرانيان بسيار زيبا و مجهز است. چراكه به دليل نبود فضاها و زيرساخت‌هاي مناسب در فضاي بيروني سعي كرده‌ايم تمام تفريحات خود را در داخل خانه انجام دهيم و وسايل آن را در خانه ترتيب دهيم. ولي در كشورهاي خارجي، خانه خوابگاه است. آنها در خانه حتي غذا هم درست نمي‌كنند بلكه تمام امور خود را در بيرون خانه انجام مي‌دهند. اما در ايران فضاي بيروني شامل نوع شهرسازي، و معماري و رفتارهاي افراد جامعه و فرهنگ ترافيك به نحوي است كه همه منتظرند ساعت كاري‌شان به پايان برسد و خود را سريع از محيط بيروني به خانه پرت كنند. در تركيه كسي فوتبال را هم در خانه نگاه نمي‌كند بلكه همه در فضاهاي بيروني و به‌طور جمعي تماشا مي‌كنند.
در گذشته شاهد اجرا و برگزاري نشست‌هاي تخصصي با حضور بازيگران و كارگردانان بزرگي چون عباس كيارستمي، جعفر پناهي و امين تارخ در تبريز بوديم. اما چندين سال است جاي خالي چنين نشست‌هايي به‌شدت احساس مي‌شود. علت عدم برگزاري چنين نشست‌هايي چيست؟
چنين نشست‌هايي بسيار مهم و تاثيرگذار است و قصد داريم بسترهاي آن را فراهم كنيم ولي به دليل مشكلات مالي و نبود بودجه قادر به آوردن اساتيد و هنرمندان از تهران به تبريز نيستيم.
چه كمبودهايي مانع كار فيلمسازان جوان آذربايجان شرقي مي‌شود؟
در گذشته امكانات سخت‌افزاري ساخت فيلم كم و محدود بود؛ يك جوان و هنرمند علاقه‌مند براي ساخت فيلم نياز داشت تا از امكانات دولتي يا انجمن سينماي جوانان استفاده كند. ولي امروز با توجه به پيشرفت و در دسترس بودن تجهيزات فيلمسازي، هر كس خود مي‌تواند بسترهاي توليد و حتي تدوين فيلم را در خانه فراهم كند. در نتيجه رسالت امروز انجمن بيشتر در بخش نرم‌افزاري است و ما سعي داريم با ارائه مشاوره‌ها و تشكيل اتاق‌هاي فكر جوانان را از خانه‌ها بيرون كشيده و با ايجاد انگيزه و تفكر حرفه‌اي آنها را به مسيرهاي درست هدايت كنيم.
فيلمسازان استان در حوزه‌هاي فيلم كوتاه از چه وضعيتي برخوردار هستند؟
يكي از اهداف انجمن سينماي جوانان دادن انگيزه به فيلمسازان براي ساخت و حضور در جشنواره‌هاي رسمي كشوري است تا از ساخت فيلم‌هاي زيرزميني نيز جلوگيري و آثار در مجراي قانوني توليد شود. ساخت فيلم كوتاه سهل‌تر و قابل عرضه‌تر است. متاسفانه به دليل عملكرد ضعيف صداوسيما، بسياري از مخاطبان اين رسانه ريزش كرده ولي ما سعي داريم هدفمندانه جوانان را جذب كنيم و در شوراي بازبيني فيلمنامه كه من هم عضو هستم آنها را مايوس نكنيم بلكه مشكلات ساختاري را مرتفع، و ضعف‌ها را گوشزد كنيم. لذا در حوزه فيلم كوتاه وضعيت آذربايجان‌شرقي خوب است و در آخرين جشنواره فيلم كوتاه تهران كه آبان ماه برگزار شد از لحاظ حضور در رده سوم استان‌ها جاي داشتيم و كارگرداناني چون برادران ارك، عليرضا سلمانپور، كمال پرناك و دلكاري فيلم‌هاي قابل اعتنا و برتري ساخته و جوايز متعدد داخلي و خارجي نيز كسب كرده‌اند.
انجمن سينماي جوانان استان چه فرقي با انجمن سينماگران از لحاظ ساختاري دارد و از چه زماني در تبريز شروع به كار كرده است؟
انجمن سينماي جوانان زيرنظر سازمان سينمايي كشور با گستره ملي است و نزديك به 59 شعبه در كشور دارد. در استان ما نيز دفاتر تبريز و مراغه فعال هستند. اين انجمن با نام انجمن سينماي آزاد از سال 50 شروع به كار كرده و بعدها نامش به انجمن سينماي جوانان تغيير يافته است. در گذشته آقايان نوعصري، نظرعليان، نجفي، فاطمي و شب‌خيز مسوول انجمن بودند و دو سال و نيم است كه مسووليت انجمن برعهده من است. اما انجمن سينماگران سازمان مردم‌نهادي است كه زيرنظر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي استان بوده و گستره فعاليتش نيز استاني است.
انجمن سينماي جوانان استان چند عضو دارد و چه فعاليت‌هايي در آن صورت مي‌گيرد؟
نزديك به 400 نفر شامل عكاس، فيلمساز، انيميشن‌ساز و تعدادي افراد علاقه‌مند به اين حوزه در دفتر تبريز عضو هستند. يكي از فعاليت‌هاي اصلي انجمن، برگزاري دوره‌هاي آموزشي بلندمدت است كه هر سال يك بار و به‌طور سراسري و همزمان با ديگر دفاتر برگزار مي‌شود. نزديك به 25 نفراز اين افراد برگزيده پس از يك مصاحبه ديگر براي حضور در دوره‌هاي بلندمدت فيلمسازي 4 تا 6 ماهه انتخاب مي‌شوند. هنرجويان طي اين دوره دروسي چون صدا، تصوير، مباني سينما، تاريخ سينما، سينماي تجربي، مستند و داستاني را فرا مي‌گيرند. اين كلاس‌ها بعداز ظهر روزهاي زوج برگزار مي‌شود. در پايان نيز امتحاني گرفته شده و مدرك از تهران صادر مي‌شود. دوره‌هاي كوتاه‌مدت و تكدرس نيز ويژه كساني كه علاقه‌مند به برخي حوزه‌هاي خاص هستند طراحي شده و در روزهاي فرد برگزار مي‌شود.
آيا افراد عادي و غيرمتخصص نيز مي‌توانند در انجمن عضو شوند؟
بله، افراد عادي و علاقه‌مند نيز با پركردن فرم و پرداخت شهريه سالانه مي‌توانند عضو شوند.
اين اعضا از چه تسهيلاتي بهره‌مند مي‌شوند؟
اين افراد مي‌توانند از كتابخانه انجمن استفاده كنند و در اتاق‌هاي فكر و ايده‌ها و نشست‌هاي عكاسي حضور يابند. مهم‌تر اينكه انجمن آمادگي دارد تا به اين افراد در حوزه فيلمسازي و عكاسي مشاوره‌هاي لازم را ارائه كند. ضمن اينكه علاوه بر دوره‌هاي كوتاه و بلندمدت روزهاي يكشنبه در سينماتك فيلم‌هاي كوتاه ساخته اعضا يا فيلمي برگزيده را با حضور فيلمساز يا اساتيد نمايش داده و نقد و بررسي مي‌كنيم.
همچنين تجهيزات فيلمسازي و اتاق‌هاي تدوين را براي هنرجويان با تخفيف و حتي رايگان ارائه مي‌دهيم. در كل اينجا پاتوقي است تا علاقه‌مندان سينما دور هم جمع شوند و از امكانات استفاده كنند و به نقد و بررسي و تمرين‌هاي لازم دست زنند.
فيلم مستند در استان از چه جايگاهي برخوردار است؟
در مورد فيلم مستند با اقبال كمي در استان مواجهيم. البته فيلمسازان مطرحي چون آقاي سعيدپور را داريم ولي بايد توجه بيشتري در اين حوزه در سطح استان صورت گيرد.
وضعيت ساخت فيلم بلند و مستقل به چه نحوي است؟
معمولا فيلم‌هاي بلند مربوط به مركز است و اين در تمامي دنيا رواج دارد. مثلا در امريكا، نيويورك مركز فيلم‌هاي مستقل است. در تركيه همه‌چيز در استانبول خلاصه مي‌شود. در اين ميان وضعيت هند متفاوت است. صنعت فيلمسازي هند از نظر كمّي بزرگ‌ترين صنعت است. سينماي باليوود نزديك به 200 فيلم در سال توليد مي‌كند ولي جالب است بدانيد كه نزديك به 800 فيلم در ايالت‌هاي هند توليد مي‌شود. فيلم‌هاي ساخته شده در اين ايالت‌ها از نظر سير حوادث بسيار غلوآميز هستند درحالي كه سينماي باليوود در مقايسه با آنها از منطق بيشتري برخوردار است.
به عنوان يك فعال حوزه فيلم، وضعيت سينماهاي كشور و تبريز را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
با توجه به تجارب جهاني، وضعيت سينماها اسفناك است. سينماهاي تبريز به جز سينما ناجي همگي متعلق به پيش از انقلاب بوده و از لحاظ ساختمان، سخت‌افزار، پرده، صندلي، محيط و سيستم صوتي بسيار عقب مانده هستند. يكي از بزرگ‌ترين ضعف‌ها و مشكلات در حوزه سينماي ايران، عدم اكران فيلم‌هاي خارجي و نبود فضاي رقابتي است. اين عامل مهم موجب كاهش فروش و عدم استقبال سينمادوستان حرفه‌اي و نزول سطح كيفي فيلم‌هاي توليد داخلي شده است. در اينجا فيلم ايراني نه در حال رقابت با صنعت فيلمسازي جهان بلكه در حال رقابت با فلان فيلم سفارشي داخلي است.
از طرفي شاهد پيشرفت وسايل توليد و فيلمبرداري و صدابرداري هستيم ولي همين فيلم‌ها وقتي در سالن‌هاي داغون سينما پخش مي‌شود به مانند كيفيت فيلم‌هاي توليدي 40 سال پيش است و مخاطب هيچ لذتي از آن نمي‌برد.