بازي ترامپ با گزينه‌هاي روي ميز
رويترز از تصميم‌هاي جديد نوشت و متيس گزينه اعزام نيرو را منتفي دانست
گروه ديپلماسي
اظهارنظرهاي تند و تيز درباره ايران از سوي مقام‌هاي متفاوت كاخ سفيد ادامه دارد. همزمان عده‌اي در داخل امريكا براي سياست‌هاي اعلامي جديد ترامپ كف مي‌زنند و عده‌اي دهان به انتقاد از بي‌سياستي رييس‌جمهور منتخب در برابر ايران گشوده‌اند. شان اسپايسر، سخنگوي كاخ سفيد به صراحت سياست ترامپ در قبال ايران را مهار اين كشور مي‌داند و مي‌گويد هيچ گزينه‌اي در مواجهه با تهران از روي ميز خارج نيست. تشديد تحريم‌هاي ايران با چنان تعجيلي صورت گرفته است كه سوال واحد خبرنگاران از سخنگوي كاخ سفيد اين است كه اين تحريم‌هاي جديد بر اثر چه مكانيسمي صورت گرفته است. اسپايسر ادعا مي‌كند كه طراحي تحريم‌ها به سرعت صورت نگرفته است و اين جمله گوياي اين واقعيت است كه احتمالا وزارت خزانه‌داري امريكا ليست تحريمي را كه در زمان باراك اوباما تنظيم شده بود به‌روزرساني كرده و زمان‌بندي آن را به گونه‌اي تنظيم كرده است كه پاسخي به آزمايش موشكي اخير ايران باشد. در حالي كه وزارت امور خارجه ايران مي‌گويد در مقابل اين رفتار امريكا برخورد متناسب و متقابلي را انجام خواهد داد، كاخ سفيد مي‌گويد كه كماكان به اقدام‌هاي ايران پاسخ مي‌دهد. در حالي كه به نظر مي‌رسد ترامپ براي زيرپاگذاشتن برجام با محدوديت‌هاي بسياري روبه رو است، به نظر مي‌رسد كه دولت وي در حال سنجش عكس‌العمل‌هاي ايران و جامعه جهاني در برابر تشديد تحريم‌هاي غيرهسته‌اي است. سخنگوي كاخ سفيد كه در چند روز گذشته هر روز با سوال‌هاي بي‌شمار خبرنگاران درباره برجام و جنس رابطه ايران و امريكا در دولت جديد روبه‌رو شده است همچنان از پشت تريبون اعلام مي‌كند كه توافق منعقد شده ميان ايران و 1+5 از نظر وي توافق بسيار بدي است كه در سايه آن ايران امتيازهاي بسياري گرفته و آنچه به دست آورده بسيار اندك بوده است. اسپايسر در پايان نشست خبري خود تاكيد كرد كه دولت ترامپ به نحوي كه در هشت سال گذشته سابقه ندارد، سختگير خواهد بود.
تحريم‌هاي چندجانبه از ميان رفته‌اند
تحريم، كليدواژه مانوسي براي رابطه ايران و امريكا در چهار دهه گذشته بوده است و امريكا از نخستين روز شكل‌گيري انقلاب اسلامي تحريم را به بخشي از سياست‌هاي واحد خود در قبال ايران بدل كرد. با اين‌همه آنچه اين روزها در داخل ايران و امريكا و حتي كشورهاي اروپايي نگراني مضاعفي به وجود آورده است، سرنوشت برنامه جامع اقدام مشترك است كه به نخستين توافق ميان ايران و امريكا در قالب مذاكراتي چندجانبه بدل شده است. آيا تشديد تحريم‌هاي غيرهسته‌اي مي‌تواند به پايان يافتن برجام منتهي شود؟ آيا آنچه كه همه از آن با عنوان ناقض روح برجام ياد مي‌كنند، مي‌تواند ايران را به واكنش جدي در حوزه توافق هسته‌اي وادارد؟ شان اسپايسر شب گذشته در گفت‌وگويي تلويزيوني تاكيد كرد كه آزمايش موشكي توسط ايران نقض توافق هسته‌اي نيست، اما ناقض روح توافق است.
با وجود آنكه اين توافق هسته‌اي در داخل امريكا دشمنان زيادي را به خود اختصاص داده است اما امروز همين مخالفان هم متفق‌القول ادعا مي‌كنند كه برهم زدن مستقيم برجام ممكن نيست. از اين جمله «پال رايان» رييس مجلس نمايندگان امريكا است كه مي‌گويد براي بر هم زدن توافق هسته‌اي دير شده و اكنون بايد بر اعمال تحريم‌هايي با بهانه‌هاي غيرهسته‌اي متمركز شد.
ايران در چندسال گذشته از تحريم‌هاي چندگانه شوراي امنيت، دولت و كنگره امريكا، اتحاديه اروپا رنج مي‌برده و باراك اوباما، رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده در نخستين سال‌هاي حضور در كاخ سفيد توانسته بود اجماعي را عليه ايران در حوزه تحريم‌هاي هسته‌اي جلب كند. با توافق هسته‌اي شاكله آن تحريم‌ها از هم پاشيده شد و اكنون در حالي كه امريكا ادعا مي‌كند هر لحظه اراده كند تحريم‌ها را باز مي‌گرداند اما به گفته پال رايان تحريم‌هاي چندجانبه از بين رفته‌اند و ديگر امكان بازگرداندن آنها وجود ندارد. رييس مجلس نمايندگان امريكا مي‌گويد كه دولت ترامپ بايد برخلاف دولت سلف خود ايران را پاسخگو نگاه دارد.
از سوي ديگر روز گذشته «دايان فينستين» سناتور ايالت كاليفرنيا در كنگره امريكا اعلام كرد كه واشنگتن بايد درباره تحريم‌هاي جديد عليه ايران بسيار محتاطانه عمل كند. وي در اين باره گفت: هر گونه اقدام نسنجيده در رابطه با اعمال تحريم‌هاي جديد عليه ايران مي‌تواند نتيجه معكوس داشته باشد.
ترامپ نگران 10 سال ديگر است ؟
ايران فعلا در راس اولويت‌هاي كاخ سفيد قرار گرفته است چه اين در راس ايستادن موقتي و مقطعي باشد و چه رييس‌جمهور تازه‌نفس به جاي شعار انتخاباتي مبارزه با داعش، سياست مهار ايران را دنبال كند. به نظر مي‌رسد كه رياست‌جمهوري وي فرصتي براي طرح‌هاي ضدايراني فراهم كرده است.
خبرگزاري رويترز روز گذشته به نقل از دو منبع آگاه كه خواسته‌اند نام‌شان فاش نشود، نوشت: گزينه‌هايي كه دولت در حال بررسي آنهاست، شامل فشار به آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است تا سياستي سختگيرانه‌تر در قبال پايبندي ايران [به توافق] اتخاذ كند، از جمله اينكه درخواست دسترسي به اماكن نظامي را مطرح كند. با اين وجود، يكي از اين منابع گفته است كه جلب رضايت تمام 34 عضو ديگر شوراي حكام براي چنين درخواستي از ايران، دشوار به نظر مي‌رسد. يكي ديگر از موارد مورد نظر هم رفع بند «تاريخ انقضا» محدوديت‌هاي توافق است. در توافق هسته‌اي، بخش اعظم محدوديت‌ها ظرف 10 تا 15 سال رفع مي‌شوند و برخي نهايتا تا 25 سال ادامه دارند. «دونالد ترامپ» همواره منتقد اصل منقضي شدن محدوديت‌هاي مندرج در برجام بوده است. يكي ديگر از منابع آگاه مورد استناد رويترز هم گفته است كه دولت ترامپ همچنين تلاش خواهد كرد تا آژانس را به انتشار گزارش‌هايي با جزييات بيشتر وادار كند. منتقدان آژانس مدعي‌اند كه در دوران پس از برجام، مديركل بخشي از اطلاعات از جمله جزييات ذخاير اورانيوم غني‌شده ايران را منتشر نمي‌كند. سختگيرانه‌تر كردن قواعد و رفتار كانال خريد پيش‌بيني شده در برجام از ديگر موارد مد نظر ترامپ است. در توافق هسته‌اي، ايران براي خريد برخي اقلام با كاربري دوگانه، بايد مجوز كميته مشترك را دريافت كند. ترامپ به دنبال سخت‌تر كردن اين روند است.
خبري از اعزام نيرو نيست
همه گزينه‌ها روي ميز است. اين عبارتي است كه هم باراك اوباما در مواجهه با ايران از آن استفاده مي‌كرد و هم دونالد ترامپ آن را به كار مي‌گيرد. برخي از تحليلگران مي‌گويند كه اوباما با زنده نگاه داشتن فرض حمله نظامي، مذاكرات سياسي را پيش برد. اما اكنون به نظر مي‌رسد كه تيم ترامپ با تاكيد بر بقاي گزينه نظامي روي ميز به دنبال تخريب روند مذاكراتي است كه به حصول توافق هسته‌اي منتهي شده بود. در حالي كه مساله ادعايي رابطه ايران با حوثي‌هاي يمن به يكي از بهانه‌هاي دولت جديد امريكا بدل شده است و واشنگتن مي‌گويد تهران متحدان منطقه‌اي‌اش را تهديد مي‌كند اما «جيمز متيس» وزير دفاع امريكا روز شنبه اعلام كرد كه قصد ندارد در حال حاضر براي رويارويي با آنچه كه سوء رفتار ايران در منطقه خواند، موضوع افزايش شمار نيروهاي امريكايي در خاورميانه را بررسي كند.
متيس در خصوص افزايش نيروهاي نظامي امريكا در خاورميانه گفت: من در حال حاضر، نيازي به افزايش شمار نيروهايي نظامي در خاورميانه نمي‌بينم. فعلاً اين مساله در برنامه‌ها قرار ندارد. ما هميشه قابليت انجام چنين كاري را داريم اما در حال حاضر فكر نمي‌كنم ضرورتي داشته باشد. امريكا پيش‌تر يك ناوشكن نيروي دريايي را براي گشت‌زني در امتداد ساحل يمن اعزام كرده است.