نيوزويك سفر وزيرخارجه امريكا به روسيه را تحليل كرد
بازي حرفه اي تيلرسون در مسكو
گروه جهان| دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده اميدوار بود كه بتواند با روسيه كنار بيايد اما چهار ماه پس از آغاز رياست‌جمهوري وي هم مسكو و هم واشنگتن به اين نتيجه رسيده‌اند كه اعتماد ميان دو قدرت جهاني هر روز تحليل بيشتري رفته است به خصوص پس از آنكه ايالات متحده با موشك‌هاي كروز خود حمله 7 آوريل به سوريه كه از حمايت روسيه برخوردار است را كليد زد. از همان روز تاكنون، گفت‌وگوهاي پرتنشي درباره دمشق در سازمان ملل مطرح شده است. همزمان با آغاز اين مشاجره‌ها ركس تيلرسون، وزير امور خارجه ايالات متحده نخستين سفر رسمي خود به مسكو را در سايه اين شك و ترديد كه آيا ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه با وي ديدار خواهد كرد يا خير، كليد زد. نيوزويك در تازه‌ترين تحليل خود به چهار استنباط از سفر ركس تيلرسون به روسيه پرداخته است؛ استنباط‌هايي كه مي‌تواند اندكي از فضاي غيرمعمول حاكم بر ديپلماسي امريكا - روسيه را نشان دهد.
تيلرسون رويكرد سختي را اتخاذ كرد
درحالي كه تيلرسون تنها فردي نبود كه در تيم دونالد ترامپ از رابطه خوبي با روسيه برخوردار است اما او تنها كسي بود كه از جانب روس‌ها نشان دوستي را دريافت كرده بود. همين يك مساله و نشانه كافي بود تا برآورد شود كه وي قرار است سكان وزارت امور خارجه‌اي را برعهده داشته باشد كه نزديك به روس‌ها است. اما چهار ماه بيشتر از حضور وي در وزارت امور خارجه نگذشته بود كه تيلرسون با شور و اشتياق اندكي از جانب كرملين پا به مسكو گذاشت. درست روزي كه رييس دستگاه ديپلماسي امريكا به روسيه رسيد، ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه ادعا كرد كه اعتماد ميان دو كشور در دوره ترامپ كاهش يافته است. سفير سابق بريتانيا در روسيه در اين خصوص به نيوزويك مي‌گويد: سفر تيلرسون به مسكو يك دستاورد اصلي داشت و آنهم اين بود كه اميدها درباره اينكه دولت جديد امريكا به آنچه روسيه در مسير مبارزه با داعش انجام مي‌دهد با رافت بيشتري نگاه خواهد كرد، اغراق شده بود و با واقعيت‌هاي ميداني فاصله داشت. در مسكو، تيلرسون به صراحت اعلام كرد كه جنگ در اوكراين كه در نتيجه آن كريمه به روسيه اضافه شده است همچنان اين پتانسيل را دارد كه مانعي در مسير بهبود رابطه امريكا و روسيه باشد. تيلرسون درخصوص تشديد تحريم‌هاي روسيه نيز هشدار داد هرچند تلاش كرد، تاكيد كند تحريم‌هاي احتمالي به دليل رفتارهايي خواهد بود كه مسكو در اوكراين مرتكب شده است. روس‌ها اميدوار بودند كه تيلرسون با دسته گل سرخ به سراغ آنها بيايد اما اتفاق‌هايي كه در دو ماه گذشته رخ داد اين انتظار را به يأس بدل كرد.
پوتين به دنبال خروج از سوريه است
موشك‌هاي امريكايي كه به پايگاه الشعيرات برخورد كردند، پوتين را در شرايط نامناسبي قرار دادند. در حقيقت رييس‌جمهور روسيه يك راه بيشتر نداشت و آن هم اين بود كه بايد تعهد خود به دولت بشار اسد را به تصوير مي‌كشيد. اصلي‌ترين و مهم‌ترين عكس‌العمل روسيه اين بود كه از توافق هوايي با امريكا كه در سايه آن دو كشور عمليات‌هاي نظامي خود بر فراز سوريه را با هم هماهنگ مي‌كردند، عقب كشيد. با اينهمه سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه پس از ديدار با همتاي امريكايي خود تاكيد كرد كه مسكو آماده است به اين توافق بازگردد البته به اين شرط كه امريكا تاييد كند، اولويت واشنگتن در سوريه مبارزه با تروريسم است. جان هربست، سفير سابق امريكا در اوكراين در اين خصوص مي‌گويد: فكر مي‌كنم كه روس‌ها بيشتر به احياي دوباره اين توافق نياز دارند چرا كه اگر مشكلي در حريم هوايي سوريه ميان روسيه و امريكا پيش آيد، مسكو بيشتر ضرر خواهند كرد. حدس من اين است كه روس‌ها نتوانستند آنچه را مي‌خواهند از تيلرسون بگيرند و آن هم ابراز اطمينان واشنگتن به مسكو درباره عدم تكرار چنين حمله‌هايي بود. حقيقت اين است كه روسيه از برهم زدن توافق هوايي با امريكا به دليل تبعات آن بسيار پشيمان است و در مدت زمان حضور تيلرسون در مسكو آنها تلاش كردند اين توافق را دوباره از حالت اغما خارج كنند.
برخي از تحليلگران مي‌گويند كه روسيه به دنبال راهي است كه خود را از شر پرونده سوريه خلاص كند. ولاديمير پوتين در مارس 2016 تلويحا درخصوص عقب‌نشيني روس‌ها از سوريه سخن گفت كه البته پيش از اين تاريخ، روس‌ها نيروها و تجهيزات بسياري را در سوريه مستقر كرده بودند. از سوي ديگر تلاش‌هاي مسكو براي شكل دهي پروسه صلح در سوريه با ايران و تركيه هم متوقف شده است. در جلسه آخري كه ميان سه طرف در آستانه برگزار شد درباره تاريخ جلسه بعدي و محتواي آن سخني به ميان نيامد. مسكو در حال حاضر در سوريه به دنبال استراتژي‌اي است كه تعبير به شكست نشود اما در حال حاضر اگر روسيه به دنبال خروج موفقيت‌آميز از سوريه است بايد با امريكايي‌ها وارد مذاكره شود. سفير سابق بريتانيا در اوكراين در اين باره به نيوزويك مي‌گويد: روسيه در حال حاضر به نوعي زمين خورده است و هيچگاه نبايد فراموش كنيم كه پايگاه اقتصادي پوتين در جامعه روسيه به‌شدت ضعيف شده است. منطقي و عاقلانه است كه روس‌ها به دنبال راهي براي خروج از سوريه باشند اما به گونه‌اي كه براي آنها تحقير آميز نباشد. عمليات سوريه ديگر نمي‌تواند در انتخابات روسيه به عنوان كارت امتيازي براي پوتين به حساب آيد. درنهايت مذاكرات جاي خود را پيدا خواهند كرد اما به شرط آنكه پوتين در نتيجه حساب و كتاب‌هاي انجام شده به اين نتيجه برسد كه او واقعا به تعامل با واشنگتن در اين زمينه نياز دارد.
تيلرسون به نقش خود به عنوان وزيرخارجه بازگشت
ركس تيلرسون كه پيش از اين رييس اجرايي اكسون موبيل بوده است و سابقه كار سياسي چنداني در پرونده خود ندارد در جريان ديدار با مقام‌هاي روس قدرت ديپلماسي فوق‌العاده‌اي را از خود به تصوير كشيد. زماني كه از وي درباره بيانيه تند و تيز كاخ سفيد سوال شد كه در آن بشار اسد را حيوان خوانده بودند و وي را با آدولف هيتلر مقايسه كرده بودند، تيلرسون آرامش خود را حفظ كرد و گفت: فكر مي‌كنم صف‌سازي‌هايي كه براي بشار اسد صورت مي‌گيرد به دليل رفتارهايي است كه او از خود نشان داده است. او با شهروندان خود به روش بسيار وحشيانه‌اي برخورد مي‌كند. زماني كه از تيلرسون سوال شد كه آيا اسد بايد به دليل جنايت‌هاي جنگي متهم شود، وي لحن منتقدانه خود نسبت به بشار را حفظ كرد اما تاكيد كرد كه طرحي وجود دارد كه در نتيجه آن بهتر است بشار زودتر قدرت را ترك كند. وي در اين خصوص گفت: هرچه زمان بيشتر بگذرد، احتمال اينكه وي با اين اتهام‌ها روبه رو شود نيز وجود خواهد داشت. تحليلگران مي‌گويند كه تيلرسون در مسكو هيچ اظهارنظري نكرد كه سخنان پيشين وي در قبال مساله بشار اسد را زير سوال ببرد. همه كساني كه او را از روزهاي كار در اكسون موبيل مي‌شناسند، مي‌گويند كه وي بسيار سخت است و البته اطلاعات خوبي در مورد همه‌چيز دارد. وي به‌شدت در مذاكرات سخت عمل مي‌كند و به نظر مي‌رسد كه از روزهاي حضور در عالم تجارت چيزهايي هم آموخته است.
چين از روسيه حمايت نمي‌كند
چين در جريان حمله امريكا به سوريه چندان كه انتظار مي‌رفت در كنار روسيه نايستاد. پس از آنكه تيلرسون با لاوروف و پوتين ديدار كرد، شوراي امنيت سازمان ملل درباره حمله شيميايي كه به خان شيخون صورت گرفت تشكيل جلسه داد و روسيه براي هشتمين بار از حق وتوي خود براي مسدود كردن اين قطعنامه استفاده كرد. چين در اين نشست غايب بود و اين در حالي بود كه حمله امريكا به پايگاه الشعيرات درست در لحظه‌اي انجام شد كه روساي جمهور چين و امريكا طبق روايت دونالد ترامپ در حال خوردن كيك شكلاتي بودند. ديدار روساي جمهور دو كشور به اندازه‌اي خوب پيش رفت كه ترامپ از بسياري از ادعاهاي خود عليه پكن كه در زمان رقابت‌هاي انتخاباتي مطرح كرده بود، عقب‌نشيني كرد. رييس‌جمهور چين نيز درحالي كه از حمله امريكا به سوريه و خشم احتمالي روس‌ها مطلع شده بود چندان تمايلي به قرار گرفتن جبهه روسيه از خود نشان داد و اين در حالي بود كه روسيه در چندسال اخير براي تقويت محور مسكو - پكن تلاش بسيار كرده بود. تماشاي گرم گرفتن رييس‌جمهور چين با همتاي امريكايي به اندازه كافي براي عصباني كردن روس‌ها كافي بود. چين در اصول با روسيه مشترك است اما فقط در اصول. در حال حاضر چيني‌ها در مساله مديريت رابطه با امريكاي ترامپ بسيار بهتر از روس‌ها عمل كرده‌اند و اين براي مسكو كه اميدوار بود بتواند با دولت جديد امريكا در قبال مساله سوريه به تفاهمي رسيده و از اين منظر به تحريم‌هاي روسيه نيز پايان دهد، خبر خوبي نيست.