پايان فعاليت‌هاي مسلحانه جدايي‌طلبان باسك
محمود فاضلي
پس از پنج سال از اعلام توقف كامل فعايت‌هاي مسلحانه گروه چپگرا و جدايي‌طلب باسك (اتا- EUSKADI TA ASKATASUNA – باسكي‌ها براي زادگاه باسك و آزادي) در 20 اكتبر 2011، اين گروه اخيرا با تسليم كامل 8 انبار ذخاير سلاح‌هاي خود به مقامات فرانسه كه حدود سه و نيم تن انواع سلاح و مهمات و مواد اوليه براي ساخت بمب در انبارهاي گروه بود به حدود شش دهه مبارزه مسلحانه خود پايان داد. پليس در اين انبارها ده‌ها قبضه اسلحه، چندين هزار گلوله، چند صد كيلو مواد منفجره و قطعات بمب و صدها چاشني انفجاري پيدا كرده است. اتا همزمان خواستار كاهش مدت حبس اعضاي زنداني خود (كه تعداد آن 360 الي 400 نفر تخمين زده مي‌شود) شده است. اقدامي كه بخشي از خواسته اين گروه مسلح براي خلع‌سلاح كامل بود.
اتا خطاب به ملت باسك و جامعه بين‌الملل تاكيد كرده است اكنون يك سازمان غيرمسلح است زيرا در حال حاضر، سلاح‌ها و مواد منفجره‌اي كه در اختيار داشتند را تحت نظارت جامعه مدني (گروهي از افراد متعلق به نهادهاي اجتماعي و سياسي كه به عنوان ميانجيگر عمل مي‌كنند) گذاشته است. اتا در سال‌هاي گذشته تلاش داشت در ازاي عفو عمومي زندانيان خود و ايجاد شرايط بهتر براي آنها و همچنين كساني كه به طور ناشناس زندگي مي‌كنند، گروه خود را منحل كند. اتا از چند سال پيش عمليات مسلحانه خود را تقريبا متوقف كرده بود.
به باور اين گروه، اتا براي ملت باسك سلاح به دست گرفته بود و اكنون آنها را به دست خودشان مي‌‌سپارد تا به سوي صلح و آزادي ملت پيش بروند، زيرا براي پيشرفت در برنامه راه‌حل‌ها، بايد تعهداتي را پذيرفت. خلع سلاح، يك راه سخت و دشوار بود زيرا اسپانيا و فرانسه به منظور عدم تحقق اين امر موانع و مشكلاتي را پيش پاي آنها قرار دادند. دليل اين مانع‌تراشي‌ها يكدندگي بر سر نظريه پيروز‌شدگان و مغلوب‌شدگان است.
مقامات فرانسوي در واكنش به خلع سلاح اتا و تحويل سلاح‌هاي اين گروه به دولت اين كشور، جانب احتياط را رعايت كردند. البته نخست‌وزير فرانسه در مارس سال جاري تاكيد كرده بود هيچ دولتي نبايد مانع تسليم سلاح‌هايي شود كه از آنها براي ترور استفاده شده است. پاريس در ادامه، اين اقدام اتا را گامي مهم و بزرگ اعلام كرده است. به اعتقاد برنار كازنوو، نخست‌وزير فرانسه از اينكه عمليات جست‌وجوي انبارهاي اسلحه اتا «به آرامي و بدون خشونت» پيش رفته، ابراز خشنودي كرد. دولت فرانسه در اين عمليات موفق عمل كرد و عمليات در آرامش و بدون هرگونه خشونتي انجام شد.»
اما دولت اسپانيا كه خلع سلاح اتا را «شكست» اين گروه تروريستي در برابر «دموكراسي» مي‌داند تا حدودي مواضع سابق خود را حفظ كرده و معتقد است اقدامات بيشتري در اين زمينه نياز است و در نگاه سختگيرانه‌تر، خواستار انحلال كامل اين گروه است. مادريد در بيانيه رسمي خود بر اين نكته كه «اتا بايد انحلال نهايي خود را اعلام كند و از قربانيان ترورهاي خود عذرخواهي كرده و براي هميشه ناپديد شود» تاكيد كرده است. نخست‌وزير محافظه‌كار اسپانيا البته اعتقاد دارد اعضاي اتا همچنان «تروريست» هستند و نبايد در انتظار مصونيت از مجازات باشند. بسياري از خانواده قربانيان تمايلي به فراموشي گذشته‌هاي تروريستي اين گروه ندارند و مدعي‌اند تحويل سلاح از سوي اتا، بخشي از «تبليغات» اتا بوده و آنها به دنبال «تطهير» سابقه ترريستي خود هستند.
مادريد هشدار مي‌دهد گروه بازماندگان اتا در ازاي اين كار نبايد توقع هيچ گونه امتيازي را داشته باشند. به اعتقاد وزير فرهنگ و سخنگوي دولت اسپانيا، اين اقدام باعث نمي‌شود كه آنها بتوانند از اين طريق مزايا يا منافع سياسي به دست آورند. ما اميدواريم اين گروه خلع سلاح و منحل شود و با كمك در مختومه كردن جرايم و پرونده‌هايي كه هنوز باز هستند از ملت تقاضاي بخشش و گذشت كند. به اعتقاد افراد متمايل به اين گروه نيز اگرچه مساله انحلال اين گروه و خلع سلاح اين گروه كاملا فراهم شده اما نيازمند يك مخاطب معتقد به مذاكره در دولت مركزي اسپانيا هستيم كه البته در حال حاضر با حزب مردمي اسپانيا احتمال چنين مذاكراتي صفر است و اميدي به دولت راخوي براي هيچ نوع مذاكره‌اي وجود ندارد.
قربانيان تروريسم به عنوان يك طرف دعوا نيز اعتقاد دارند به صرف اينكه اين گروه تروريستي سلاح‌هاي خود را به شكل مديريت شده تحويل مقامات فرانسوي داده است سابقه جنايات اين گروه پاك نخواهد شد و بايد تكليف بيش از 300 ترور منتسب به اتا روشن شود و عاملين اين قتل‌ها در گروه اتا مورد محاكمه قضايي قرار گيرند. قربانيان تروريسم همچنين نسبت به خطرات گفتمان چپ‌گرايان افراطي در خصوص خلع سلاح اتا هشدار دادند.
گروه اتا در سال 1959 و در دوره ديكتاتوري ژنرال فرانكو ديكتاتور اسپانيا (1975-1892 ) تاسيس شد. موسسان آن جوانان چپ‌گراي ناسيوناليست وابسته به حزب ملي‌گراي باسك بودند كه به شكل تدريجي از يك گروه فرهنگي و سياسي به يك گروه مسلح زيرزميني تبديل شدند و به سرعت از يك گروه مجري فعاليت‌هاي فرهنگي به يك گروهي نظامي خواستار استقلال منطقه باسك تبديل شد. ايدئولوژي اين گروه ايدئولوژي ماركسيستي- لنينيستي است و هدف اصلي‌اش حفظ تماميت ارضي و خودمختاري براي كشور باسك متمركز بود. اتا با اقدامات خشونت‌آميز خود از جمله انفجار، عمليات مسلحانه و ترور تلاش داشت مقامات فرانسه و اسپانيا را براي به‌رسميت شناختن استقلال منطقه باسك تحت فشار قرار دهد. پاريس و مادريد اين گروه مخفي را مسوول مرگ بيش از 829 نفر در دو كشور مي‌دانند. اتحاديه اروپا، امريكا، سازمان ملل و به ويژه اسپانيا نيز اين گروه را در فهرست گروه‌هاي تروريستي خود قرار داده‌اند.