اميرجلال‌الدين اعلم درگذشت
كوچ بهاري مردي كه با «كافكا» مي‌شناختيمش
ندا آل‌طيب
اميرجلال‌الدين اعلم، مترجمي كه او را بيشتر با آثار كافكا مي‌شناسيم، درگذشت. اين مترجم شامگاه سه‌شنبه دوم خرداد ماه در بيمارستان لاله و در سن 76 سالگي درگذشت. هرچند نخستين‌بار صادق هدايت بود كه كافكا را به ايرانيان معرفي كرد، اما نام اين نويسنده اهل چك با امير جلال‌الدين اعلم گره خورده است زيرا اين مترجم بود كه در سال‌هاي بعد، آثار مشهور كافكا را به فارسي ترجمه كرد و موجبات آشنايي فارسي زبانان را با اين نويسنده فراهم آورد. اعلم كه به زبان‌هاي انگليسي و فرانسه مسلط بود، كار حرفه‌اي ترجمه‌اش را با ترجمه نقدي درباره كافكا با عنوان «سنجش هنر و انديشه فرانتس كافكا» در سال ۱۳۵۱ آغاز كرد و در سال‌هاي بعد به مترجمِ جدي آثار نويسندگاني همچون كافكا، سارتر و كامو تبديل شد و براي نخستين‌بار، مجموعه‌اي كامل از داستان‌هاي كوتاه كافكا و همچنين دو رمان« قصر »و «محاكمه» اين نويسنده را ترجمه كرد. او خود درباره علاقه‌اش به كافكا و علت آن چنين گفته است: «كافكا براي جان‌هاي رنجمند و حساس و براي ذهن‌هاي ژرف‌انديش گيرايي خاصي دارد؛ براي كساني كه دغدغه وضع و حال بشر را دارند و به معناي زندگي انسان مي‌انديشند، براي آدم‌هايي كه دنيا را بالاتر از نظرگاه روزمره رجاله‌ها نگاه مي‌كنند؛ براي آدم‌هايي كه در گير و دار چرخ‌دنده‌هاي زندگي رنج مي‌كشند و در عين حال مي‌دانند كه رنج‌شان بيهوده است؛ براي آدم‌هايي كه در موقعيت‌هاي ناعقلاني گرفتارند و پيش روي اين ناعقلانيت طاقت‌سوز نه توان شوريدن دارند نه پرواي تسليم شدن، نه تن دادن به ديدي لاابالي و استهزاگر يا به بدبيني آرام‌بخش؛ براي كساني كه به قول آلبركامو «چون در بازي همگاني شركت نمي‌كنند بيگانه مي‌شوند» و سرانجام، شايد براي كساني كه سر درنمي‌آورند چرا نيروهاي بد اهريمني بايد اين‌چنين بر نيروهاي نيك چيره شوند.»او كه مجموعه داستان‌هاي كوتاه كافكا را نيز ترجمه كرده بود، درباره اين داستان‌ها نيز گفته است: «كافكا در حدود ۷۶ داستان بلند و كوتاه دارد كه همگي در مجموعه داستان‌هاي فرانتس كافكا آمده‌اند و من اين مجموعه را ترجمه كرده‌ام. داستان‌هاي كافكا در خارج به صورت مجموعه‌هاي گوناگون منتشر شده‌اند. براي نمونه «ديوار بزرگ چين و چند داستان ديگر»؛ «مسخ و چند داستان ديگر»؛ يا «كيفرگاه و چند داستان ديگر.»آقاي مترجم اما فقط به ترجمه آثار كافكا بسنده نكرد و آثار ديگر نويسندگان اگزيستانسياليست فرانسوي را نيز به فارسي برگرداند كه دو كتاب «تهوع» و «كلمات» ژان پل سارتر و كتاب «بيگانه» آلبركامو از آن جمله‌اند. علاقه او به فلسفه و نقد هنري باعث شد تا او آثار مهمي در اين زمينه را نيز ترجمه كند كه از آن جمله است: جلد پنجم از تاريخ فلسفه كاپلستون (فيلسوفان انگليسي از هابز تا هيوم)، جامعه باز و دشمنان آن، اثر پوپر، تاريخ جهان لاروس و دانشنامه ملخص فلسفه و فيلسوفان غرب و علاوه بر اينها دستي هم در كار پژوهش داشت و تمام فعاليت‌هايش در ترجمه خلاصه نمي‌شد. اميرجلال‌الدين اعلم (زاده ۱۳۲۰ هـ. ش تهران) تحصيلات ابتدايي‌اش را در دبستان مسعود سعد (واقع در خيابان ظهيرالاسلام، ميان خيابان‌هاي شاه آباد و هدايت) و تحصيلات متوسطه‌اش را در دبيرستان اديب (در كوچه اتابك، شاهچراغي امروز، واقع در خيابان فردوسي پايين و لاله‌زار) گذراند. سپس وارد دانشگاه شد و در دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران، در رشته ادبيات و زبان انگليسي تحصيل كرد و مدرك ليسانس خود را از اين دانشگاه گرفت. او در سال ۱۳۴۸ وارد موسسه انتشاراتي فرانكلين شد و به سمت ويراستار در اين انتشارات مشغول به كار شد و هفت سال بعد، يعني در سال ۱۳۵۵ با همين عنوان به استخدام «سروش» كه در واقع بخش انتشارات سازمان راديو و تلويزيون ايران آن زمان بود، درآمد و تا سال ۱۳۷۵ در مقام ويراستار ارشد و مشاور فرهنگي اين سازمان مشغول به كار بود و در سال ۱۳۷۵، بعد از ۲۰ سال كار مداوم در آنجا بازنشسته شد. از برخي از ترجمه‌هاي او مي‌توان به آثاري همچون «سنجش هنر و انديشه فرانتس كافكا» والترزكل، «سنجش هنر و انديشه فيودو و استانيسكي» ارنست سيمونز، «تهوع» ژان پل سارتر، «بيگانه» آلبركامو، «محاكمه» فرانتس كافكا، «قصر» فرانتس كافكا، «تحليلي نوين از آزادي» موريس كرفستون، «فيلسوفان انگليسي از هابز تا هيوم» فردريك كاپلستون، «درآمدي به فلسفه» جان هرمن رندل و جاستوس بالكر، «جامعه باز ودشمنان آن» كارل ريموندپوپر، «تصحيح و تحشيه سير حكمت در اروپا»، «فيلسوفان يونان و روم»، «فيلمنامه ماجراي نيمروز» تارانتينو اشاره كرد. به گزارش ايسنا و به گفته همسر اعلم، مراسم يادبود اعلم امروز در دفتر انتشارات كتابسرا از ساعت ۱۶ تا ۱۸ برگزار مي‌شود.