از كاخ سفيد تا كرملين

محمد بن سلمان، وزير دفاع و جانشين وليعهد عربستان كه اين روزها تقريبا مرد اول دربار آل‌سعود به شمار مي‌رود، روز سه‌شنبه در سفري از پيش تعيين نشده راهي روسيه شد و در كاخ كرملين با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور اين كشور ديدار كرد. اين سومين باري است كه بن سلمان به روسيه سفر كرده و با پوتين ديدار مي‌كند. در سال 2015 وزير دفاع عربستان دو بار به روسيه سفر كرده و در سوچي و سن‌ پترزبورگ با پوتين ديدار كرده بود. بر اساس گزارش‌ها بن سلمان و ترامپ در اين ديدار پرونده‌هاي مربوط به همكاري‌هاي دوجانبه مسكو و رياض و موضوعات مربوط به ايران و سوريه را مورد بحث قرار داده‌اند. قرار است بن سلمان بعد از روسيه راهي آذربايجان شود. ديدارهاي محمد بن سلمان از كاخ سفيد تا كرملين علاوه بر اينكه پيامدهاي متعددي به همراه دارد ناشي از فشارهايي است كه عربستان و شخص محمد بن سلمان در جنگ يمن متحمل شده است. پايگاه تحليلي خبري النجم الثاقب در گزارشي نوشته كه فشار زيادي از پيشروي نظامي ارتش يمن در نجران، جازان و عسير عربستان به وزير دفاع اين كشور وارد شده است. از سوي ديگر افزايش قدرت موشكي ارتش و كميته‌هاي مردمي يمن بخش عظيمي از پايتخت‌هاي عربي كه در ائتلاف سعودي براي حمله به يمن حضور دارند را نگران كرده است. بر اساس اين گزارش بن سلمان كه به همراه عادل الجبير وزير امور خارجه و خالد الفالح وزير انرژي عربستان به روسيه سفر كرده تلاش مي‌كند با امضاي قراردادهاي تجاري مسكو را از حمايت از محور مقاومت منصرف كند. النجم‌الثاقب تاكيد كرده است كه گام‌هايي كه محمد بن سلمان با حيف و ميل كردن پول‌هاي كشورش و كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس براي مقابله با ايران برداشته بسياري از شاهزادگان سعودي و رهبران كشورهاي عربي منطقه را خشمگين كرده است. به طوري كه برخي از شاهزادگان سعودي تلاش كرده به محمد بن سلمان جوان پيام داده و از او بخواهند كه دارايي‌هاي كشور را صرف اموري كه به سود عربستان نيست نكند زيرا آنها مي‌دانند كه ايران علاوه بر اينكه قدرت نظامي قابل توجهي دارد به مردم خود متكي است و اقدامات محمد بن سلمان براي مقابله با تهران بي‌فايده است و فقط پاي قدرت‌هاي بزرگ را به مسائل خاورميانه باز مي‌كند. اين پايگاه به نقل از برخي منابع آگاه خود گزارش داده كه بعد از پيروزي‌هاي نيروهاي بسيج مردمي عراق براي مقابله با داعش و ايستادگي نيروهاي مقاومت در خاك سوريه، عربستان تلاش مي‌كند ضمن برقراري قراردادهاي تسليحاتي با روسيه، اين كشور را به نوعي همكاري گسترده‌تر با امريكا و عربستان در زمينه پرونده‌هاي خاورميانه ترغيب كند تا به اين ترتيب بعد از شكست‌هاي متوالي در پرونده‌هاي خاورميانه نقشي براي خود در حل و فصل آن دست و پا كند. در حالي كه ميخاييل بوگدانوف معاون وزير خارجه روسيه 19 ماه مه ‌جاري از احتمال برگزاري نشستي ميان كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس و روسيه خبر داده بود، پايگاه خبري العربي الجديد همزمان با انتشار خبر ديدار وزير دفاع عربستان با رييس‌جمهور روسيه به نقل از منابع آگاه تاكيد كرد كه اين ديدار احتمالا در راستاي مقدمه‌چيني براي همان ديدار مورد نظر صورت گرفته است.
 نگراني عربستان از پيامدهاي نشست رياض
ناصر قنديل تحليلگر و نويسنده لبناني معتقد است سفر بن سلمان پيش از اينكه براي جهت دادن به سياست‌هاي روسيه در منطقه صورت گرفته باشد، براي جلب رضايت اين كشور بعد از نشست جنجالي رياض است. قنديل نوشته: بن سلمان نمي‌تواند به مسكو برود و ادعا كند كه نشست رياض با حضور دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا عليه روسيه نبوده است، نمي‌تواند ادعا كند كه كشورش قرار است به همان اندازه كه در امريكا سرمايه‌گذاري كرده در روسيه هم سرمايه‌گذاري مي‌كند. او از روي ترس و نگراني به مسكو رفته تا حجم و شدت واكنش‌هاي احتمالي روسيه را كاهش دهد. قنديل با اشاره به پيشروي نيروهاي بسيج مردمي تا دروازه‌هاي مرزهاي سوريه تاكيد مي‌كند كه وزير دفاع و جانشين وليعهد عربستان نگران است كه در پي پيشروي نيروهاي بسيج مردمي عراق تا مرزهاي سوريه، جنگ‌هاي منطقه به يك چهارم پاياني خود نزديك شده باشد و به اين ترتيب جايگاه عربستان در اين نبردها در كنار شكست‌ خورده‌ها باشد و ديگر نشست رياض و آنچه در آن گفته شده يا براي آن برنامه‌ريزي شد فايده‌اي براي اين كشور نداشته باشد و به اين ترتيب در ميان جريان پيروز اين تنها روسيه است كه رياض مي‌تواند گفتماني با آن داشته باشد. با توجه به اينكه عربستان فاز جديد خود براي مقابله با قطر را علني كرده، رياض از حجم روابط تجاري دوحه- مسكو به ويژه در زمينه انرژي كه مي‌تواند بر وضعيت اقتصادي عربستان تاثيرگذار باشد نگران است. به گفته قنديل شكل‌گيري ائتلاف جديدي در منطقه با حضور ايران، روسيه و تركيه (كه پيش از اين در پرونده سوريه ايجاد شده است) مي‌تواند منافع رياض را به خطر انداخته و اين كشور را در تامين بودجه مورد نياز براي اجراي توافق‌هاي چندصد ميليارد دلاري با امريكا دچار مشكل كند.
دعوت از مسكو براي حضور در ناتوي عربي
 الكساندر نواك، وزير انرژي روسيه روز سه‌شنبه با خالد الفالح همتاي سعودي خود ديدار كرده و دو طرف سازوكارهاي همكاري مشترك به ويژه در زمينه تكنولوژي را مورد بررسي قرار داده‌اند. بر اساس بيانيه‌اي كه از سوي وزارت انرژي روسيه منتشر شده است در اين نشست الكساندر دوكو، مدير شركت «گازبروم نفت» نيز حضور داشته و وزير انرژي روسيه تاكيد كرده كه شركت‌هاي نفتي روسيه علاقه دارند در پروژه‌هاي مربوط به انرژي در عربستان مشاركت داشته باشند. در اين ديدار ساخت يك مركز تحقيقاتي مشترك و استفاده از فناوري‌هاي پيشرفته در زمينه گاز و نفا مورد بررسي قرار گرفته است.
خبرگزاري اسپوتنيك روسيه نيز گزارش داد كه در ديدارهايي كه ميان مسوولان سعودي و روسي در مسكو برگزار شده نفت يكي از موضوعات مورد اهميت براي دو طرف بوده است زيرا يكي از اصلي‌ترين منابع كسب درآمد براي دو كشور به شمار مي‌رود. اما با وجود هماهنگي نسبتا مثبت دو كشور در زمينه انرژي و مسائل اقتصادي همكاري در اين زمينه در صورتي امكان‌پذير است كه توافق پايدار سياسي نيز ميان دو كشور حاكم باشد. محمد بن سلمان در روسيه با اشاره به اختلاف نظرهاي دو كشور در زمينه سياسي تاكيد كرده است كه دو كشور در مسير حل و فصل اين اختلاف نظرها گام برمي‌دارند. با اين وجود حتي اگر همه اختلاف‌هاي سياسي موجود ميان دو كشور از ميان برداشته شود موضوع سوريه يكي از پرونده‌هايي است كه با توجه به تفاوت عميق موجود در ديدگاه‌هاي دو كشور سازوكار حل و فصل آن را دشوار مي‌سازد. از سوي ديگر با توجه به موج رسانه‌اي و سياسي كه عربستان براي مقابله با ايران در منطقه به راه انداخته بايد اشاره كرد كه مسكو و رياض ديدگاه مشتركي در خصوص تهران ندارند و با وجود اين موضوع اسپوتنيك گزارش داد كه بن سلمان مساله پيوستن روسيه به طرح ناتوي عربي را به پوتين عرضه كرده اما به گفته منابع آگاه روسيه علاقه‌اي براي حضور در ائتلافي كه به نزاع ميان مسكو و تهران منتهي شود را ندارد. بر اساس اين گزارش رياض ظاهرا از تلاش كردن نااميد نشده است و يك بار ديگر و هنگامي كه قرار است سلمان بن عبدالعزيز پادشاه عربستان به روسيه سفر كند، پيشنهاد پيوستن روسيه به ناتوي عربي تكرار خواهد شد. اين خبرگزاري روسي نوشته كه مسكو موضع منحصر به فردي در منطقه خاورميانه دارد زيرا تنها كشوري است كه با همه كشورهاي منطقه روابط حسنه‌اي دارد و به دنبال بازي كردن نقش رهبر اين منطقه نيست و به همين دليل است كه در پرونده‌هايي كه عربستان خواستار حل و فصل آن است به روسيه پناه آورده و خواستار ميانجيگري مسكو مي‌شود و به اين ترتيب نه تنها نياز عربستان به روسيه كمتر از نياز مسكو به رياض نيست بلكه شايد بيشتر هم باشد.