از جنگ سفرا تا رقابت تسليحاتي
امارات: انزواي قطر ممكن است چند سال طول بكشد
با وجود اينكه برخي طرف‌ها و جريان‌هاي عربي و منطقه‌اي تلاش مي‌كنند بحران كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس ابعاد نظامي پيدا نكرده يا سريع‌تر حل و فصل شود، اظهارات مسوولان دو طرف دعوا در بحران كشورهاي عربي خلاف اين مساله را ثابت مي‌كند، از اتهام‌زني‌هاي متقابل در زمينه حمايت تروريسم گرفته تا تلاش براي تجهيز نظامي و خريد ملزومات يك جنگ تمام عيار احتمالي. بعد از گذشت 14 روز از شكل‌گيري بحران كشورهاي عربي عليه قطر، روز يكشنبه مهلت اتباع قطر براي ترك عربستان، امارات و بحرين به پايان رسيد و با وجود اينكه اين ادعا شده كه با در نظر گرفتن اقدامات امنيتي و پيشگيرانه از شهروندان قطري خواسته‌اند خاك اين كشور را ترك كنند در جايي ديگر تاكيد كرده كه مردم قطر ريشه تاريخي مشتركي با مردم عربستان دارند و رياض همواره در كنار شهروندان قطري خواهد بود. قطر اما از عربستان، امارات، بحرين و مصر انتقاد كرده و اعلام كرده است كه اين كشورها تلاش مي‌كنند از راه تبليغ رسانه‌اي وجه و اعتبار قطر را خدشه‌دار كنند. سيف بن احمد آل ثاني، مدير دفتر روابط عمومي دولت قطر تاكيد كرده در حالي كه محاصره اعمال شده از سوي كشورهاي عربي از مرز دو هفته گذشته هنوز اين كشورها بيان آشكاري نسبت به مطالبات يا پيش‌شرط‌هاي حل بحران نداشته‌اند. وي به خبرگزاري رويترز گفته: تاسف‌بار است كه همسايگان ما تصميم گرفتند پول، نفوذ و قدرت خود را بر يك موج رسانه‌اي بي‌پايه و اساس سرمايه‌گذاري كنند و تروريسم را بهانه‌اي براي ترويج ادعاهاي خود در نظر گرفته‌اند. از سوي ديگر بعد از اينكه عربستان گذرگاه مرزي سلوي در مرز مشترك خود با قطر را مسدود كرد، جاسم بن يوسف السليطي، وزير راه و ارتباطات قطر عليه رياض، منامه و ابوظبي در سازمان بين‌المللي حمل و نقل دريايي شكايت كرده است و قطر در اين شكواييه عربستان، امارات و بحرين را به نقض قوانين بين‌المللي حمل و نقل دريايي متهم كرده و تاكيد كرده كه آنها بر خلاف معاهدات بين‌المللي به ويژه توافق 1982 حق حمل و نقل دريايي را از دوحه سلب كرده‌اند.
قطر دست به دامان سازمان ملل شد
در اقدام آشكاري براي سخت‌تر شدن معادلات بحران قطر، دوحه اعلام كرده تا همه تصميمات ضد قطري در زمينه اقتصادي لغو نشود اين كشور پاي ميز مذاكره نمي‌رود. محمد بن عبدالرحمن، وزير خارجه قطر تاكيد كرده است تا زماني كه تمام اقدامات ضد قطري در زمينه مسائل اقتصادي حل و فصل نشود قطر با هيچ قدرت عربي گفت‌وگو نخواهد كرد و افزود: در مورد مسائلي كه فقط به دولت قطر مربوط مي‌شود مثل سياست خارجه و شبكه الجزيره با كسي گفت‌وگو نمي‌كنيم. وزير خارجه قطر تاكيد كرده است كه هنوز هيچ مطالباتي از سوي كشورهاي عربي كه روابط خود را با دوحه قطع كرده‌اند دريافت نشده و افزود: اگر بحران همچنان ادامه پيدا كند به تركيه، كويت و عمان تكيه خواهيم كرد و ايران هم براي هواپيماهاي ما مسيرهاي هوايي مهيا مي‌كند. وي تاكيد كرد در حالي كه كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس قطر را به نقض توافق 2014 رياض متهم مي‌كنند اين عربستان، امارات و بحرين هستند كه بندهاي اين توافق را نقض كرده‌اند زيرا بر اساس بندهاي توافق رياض در صورت بروز اختلاف بايد موارد اختلاف نظر در نشست وزارتي شوراي همكاري خليج فارس بررسي شود و براي حكم درباره آن نيز بايد به داوري شوراي همكاري گذاشته شود. وزير خارجه قطر ضمن تاكيد بر اينكه فقط يك ميانجيگري در حال حاضر در جريان است و مورد تاييد قطر هم هست و آن ميانجيگري كويت است و افزود كه تلاش‌هاي منطقه‌اي ديگر در راستاي كمك به ميانجيگري امير كويت براي حل اين بحران صورت مي‌گيرد و در خصوص اتهام نقض توافق 2014 رياض هم گفت: مفاد توافق رياض هنوز علني نشده است و اگر شوراي همكاري خليج فارس موافقت كند قطر مي‌تواند مفاد آن را منتشر كند. وي كه در جمع خبرنگاران صحبت مي‌كرد در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه قطر فهرست مطالبات كشورهاي عربي را دريافت كرده گفت به غير از ادعاهايي كه در رسانه‌هاي عربي منتشر مي‌شود نه قطر و نه كويت هنوز فهرستي از مطالبات كشورهاي عربي دريافت نكرده‌اند. وزير خارجه قطر همچنين روز دوشنبه در دو پيام جداگانه به سازمان ملل و كميسارياي حقوق بشر سازمان ملل بر غير انساني بودن محاصره قطر از سوي كشورهاي عربي تاكيد كرده است. بر اساس اين خبر محمد بن عبدالرحمن به آنتونيو گوترش دبيركل سازمان ملل و زيد بن رعد الحسين كميسيونر عالي حقوق بشر نامه داده و اعلام كرده كه اقدامات عربستان، امارات و بحرين براي محاصره اقتصادي قطر پيامدهاي خطرناك انساني به همراه خواهد داشت و ضمن تقدير از مواضع سازمان ملل در خصوص اين مساله خواسته كه از تلاش‌هاي كويت براي حل اين بحران و كاهش ميزان تنش و فراهم كردن شرايط گفت‌وگو حمايت كامل صورت بگيرد. وزير خارجه قطر همچنين تصميمات كشورهاي عربي در قبال قطر را محاصره اين كشور توصيف كرده و آن را اقدامي غيرقانوني دانسته و خواستار رفع آن شده است. قطر همچنين اتهام‌هاي وارد شده به اين كشور در خصوص حمايت از تروريسم را رد كرده و تاكيد كرده با وجود اقدامات ضد قطري كشورهاي عربي، اقدامات تلافي‌جويانه‌اي عليه اين كشورها اتخاذ نكرده است.
امارات: مي‌خواهيم قطر را منزوي كنيم
در سوي ديگر انور قرقاش، وزير مشاور دولت امارات در امور خارجه در ديدار با خبرنگاران در پاريس گفت كه محاصره قطر و تلاش براي انزواي اين كشور ممكن است سال‌ها به طول بيانجامد و افزود: ما روي زمان حساب باز كرده‌ايم، به دنبال تنش نيستيم، مي‌خواهيم قطر را منزوي كنيم. در حالي كه قطر عربستان، امارات و بحرين را به محاصره اقتصادي خود متهم كرده است، قرقاش تاكيد كرد كه قطر در محاصره نيست اما همسايگان اين كشور مي‌خواهند قطر را به انزوا بكشانند و افزود كه تلاش مي‌كنند فهرستي از شكايات خود از قطر را طي چند روز آينده ارايه دهند. در حالي كه مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه تركيه اخيرا به قطر و عربستان سفر كرده بود تا شانس خود براي ميانجيگري در اين زمينه براي حل بحران را امتحان كند، وزير مشاور دولت امارات از تركيه نيز خواست تا دانايي پيشه كرده و درك كند كه منفعت اين كشور در اقدامات ضد قطري است كه كشورهاي عربي به كار گرفته‌اند.
وي كه كشورش در ميان كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس، بالاترين حجم مبادلات تجاري با تركيه را دارد از تركيه خواست از اقدامات ضد قطري رياض، ابوظبي و منامه حمايت كند و افزود: ايدئولوژي از يك سو و منافع كشور از سوي ديگر تركيه را وادار كرده تا در بحران قطر موضعي ميانه داشته باشد. اين مسوول اماراتي همچنين اعلام كرده در صورتي كه قطر تصميم بگيرد مواضع خود در قبال حمايت از افراط گرايي را تغيير دهد، ساز وكاري نظارتي براي بررسي اقدامات قطر ايجاد مي‌شود. در ادامه اتهام‌زني‌هاي كلامي وزرا و سفراي كشورهاي عربي عليه يكديگر، مشعل بن حمد آل ثاني، سفير قطر در واشنگتن اعلام كرد كه محاصره‌اي كه كشورهاي عربي منطقه عليه قطر ايجاد كرده‌اند استقلال دوحه را نشانه رفته است. روزنامه وال استريت ژورنال پيش‌تر يادداشتي به نقل از يوسف العتيبه، سفير امارات در امريكا منتشر كرده بود كه العتيبه در آن يادداشت قطر را به حمايت و پناه دادن به افراط‌گراها متهم كرده بود و نوشته بود: قطر در ميانه دهه نود ميلادي خالد شيخ محمد، تروريست معروف را پناه داده بود اما او بعدها مغز متفكر حملات تروريستي 11 سپتامبر شد. العتيبه قطر را به داشتن معيارهاي دوگانه و رفتار متناقض در منطقه متهم كرده بود و گفته بود كه قطر نمي‌تواند هرچه مي‌خواهد به دست بياورد، اين كشور اقدام به سرمايه‌گذاري در پروژه‌هاي امريكايي و اروپايي مي‌كند و سود حاصل از آن را براي تجهيز و حمايت مالي از تروريسم هزينه مي‌كند. سفير قطر در واشنگتن در پاسخ به سفير امارات در همان روزنامه نوشته: گزارش تحقيقات حادثه 11 سپتامبر حاكي از نقش امارات در پولشويي براي همان تروريست‌ها بود و تعدادي از عوامل اين حمله تروريستي اماراتي بودند نه قطري. وي تاكيد كرده كه شمار تروريست‌هاي اماراتي، سعودي و بحريني و مصري كه در فهرست‌هاي سياه امريكايي و بين‌المللي قرار دارند 10 برابر تعداد تروريست‌هاي قطري است.
مشعل بن حمد نوشته كه حمله برنامه‌ريزي شده عليه قطر تروريسم يا شبكه الجزيره را هدف قرار نداده است بلكه هدف از اين حملات استقلال دوحه است كه براي كسي خطري ايجاد نكرده، بهتر است برادران ما در شوراي همكاري خليج فارس به اين درك برسند كه ما كشوري داراي حاكميت مستقل هستيم. سفير قطر در امريكا با اشاره به رسوايي انتشار ايميل‌هاي سفير امارات در امريكا گفت كه اين ايميل‌ها نشان داد كه دولت امارات در توطئه چيني عليه قطر دست داشته است و گزارش‌هايي درباره حمايت مالي ابوظبي از تلاش براي كودتا در تركيه وجود دارد.
اميد امير كويت به مصالحه
با اين حال يوسف بن علوي، وزير امور خارجه عمان روز دوشنبه در گفت‌وگويي كوتاه با خبرنگاران و بدون ارايه جزيياتي گفت كه بحران كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس به زودي حل خواهد شد. صباح الاحمد الجابر الصباح، امير كويت نيز كه ميانجيگري او تاكنون نتيجه‌بخش نبوده است يكشنبه در نطقي تلويزيوني به مناسبت دهه آخر ماه رمضان، بار ديگر از كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس خواست اختلافات ديپلماتيك خود را كنار گذاشته و با عبور از بدترين شكاف منطقه‌اي در ميان اعراب، وحدت منطقه‌اي خود را حفظ كنند. وي تاكيد كرده كه اميدوار است كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس اختلافات خود را كنار گذاشته و فضا را براي حل اختلاف نظرها از طريق گفت‌وگو و كاهش تنش فراهم كنند. امير كويت يادآور شده كه كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس به دليل روابط تاريخي و خانوادگي خود سرنوشت مشتركي دارند، به همين دليل بايد بنياد شوراي همكاري خليج فارس را متحد نگاه دارند.
با وجود ابراز اميدواري‌ها و تلاش‌هاي بين‌المللي صورت گرفته از سوي طرف‌هاي منطقه‌اي منابع امنيتي روز دوشنبه اعلام كردند كه نيروهاي ارتش تركيه در رزمايش مشتركي با نيروهاي نظامي قطر در خاك اين كشور مشاركت مي‌كند. در حالي كه رسانه‌هاي قطري روز يكشنبه از ورود نخستين گروه از نيروهاي نظامي تركيه به خاك قطر خبر داده بود، منابع آگاه نظامي به رويترز گفته‌اند كه تركيه نيروي نظامي جديدي به قطر اعزام نكرده و همان نيروهايي كه در پايگاه نظامي اين كشور حضور دارند در اين رزمايش مشاركت خواهند كرد. پارلمان تركيه در هفتم ماه ژوئن قانوني را تصويب كرد تا بر اساس آن دولت تركيه اجازه داشته باشد به قطر نيروي نظامي اعزام كند. اين اقدام تنها دو روز بعد از تصميم كشورهاي عربي براي قطع روابط خود با دوحه صورت گرفت. وزارت دفاع تركيه نيز اعلام كرده كه نيروهاي ارتش اين كشور نخستين تمرين نظامي خود را روز يكشنبه در قطر آغاز كرده‌اند و يادآور شده كه اين رزمايش از مدتي پيش برنامه‌ريزي شده بود.
به نظر مي‌رسد بعد از اقدام قطر براي نهايي كردن توافق خريد جنگنده‌هاي F15 از امريكا و برگزاري رزمايش مشترك با نيروي دريايي اين كشور در سواحل دوحه، حالا نوبت به امارات رسيده تا ناوگان هوايي خود را براي مقابله با هرگونه اقدام نظامي احتمالي تجهيز كند. ديميتري شوگايف، رييس هيات فدرال روسيه براي همكاري‌هاي نظامي اعلام كرده كه امارات مي‌خواهد چند ده جنگنده سوخو (سو-35) از روسيه خريداري كند و تاكيد كرده كه امارات و روسيه در اين زمينه توافقي دولتي نيز امضا كرده‌اند.