چند ماه پيش از شروع پايتختي گردشگري كشورهاي اسلامي
تبريز 2018؛ فرصت‌هايي كه از دست مي‌رود
سحرفكردار
هرچند تبريز با آثار تاريخي، بناها، غذاها و جاذبه‌هاي گردشگري خود انتخاب خوبي براي پايتخت گردشگري كشورهاي اسلامي در سال 2018 به شمار مي‌رود ولي جاي خالي زيرساخت‌هاي ميزباني از گردشگران و عدم برنامه‌ريزي‌هاي مناسب، چشم‌انداز اين رويداد را غبارآلود نشان مي‌دهد.
تبريز ديار شعر و ادب، فرهنگ و تاريخ، رنگ و لعاب و هزاران شگفتي ديدني است. بازار تاريخي تبريز با تيمچه‌ها و سراهاي مختلف كه گنجينه و ميراث جهاني يونسكو به شمار مي‌رود، از خانه تاريخي علي مسيو گرفته تا خانه ارفع‌الملك كه امروز برخي كاربري موزه دارند و برخي ويرانه‌هاي به حال خود رها شده‌اند.
هر چند از باغ شهر كهن تبريز امروز چيز زيادي باقي نمانده و برج‌هاي مسكوني و تجاري جاي درخت‌ها قد علم كرده‌اند، هر چند ريه‌هاي شهر بيش از هر وقت ديگري گرفته و اين حجم از آلودگي شهري كه اتفاقا صنعتي هم هست را تاب نمي‌آورند، ولي در كنار اينها تبريز را با تفرجگاه شاهگلي با آن عمارت كلاه فرنگي مياني و استخر چهار گوش هم مي‌شناسند.
زيبايي و پاكيزگي شهري، عنوان شهر بدون گدا، آب و هواي مناسب و نسيم‌هاي مدام، شايد همه و همه دست به دست هم داده‌اند تا تبريز 2018 به عنوان پايتخت گردشگري كشورهاي اسلامي رقم بخورد.
ولي تمام اينها فقط يك روي سكه است. روي ديگر سكه تبريز 2018 مصايب بزرگي است كه تبريزي‌ها هر روز از كنار آنها رد مي‌شوند و فقط سري تكان مي‌دهند. هرچند حالا بيش از دو سال است كه عنوان تبريز 2018 در تيتر خبرها، بيلبوردهاي شهري، زمزمه‌هاي شهروندي و تبليغات محيطي رواج پيدا كرده ولي شايد اقدامات جدي‌تر براي آمادگي و ميزباني از اين رويداد تنها در چند ماه اخير بيشتر به چشم مي‌خورد.
تبريز در حالي به عنوان پايتخت گردشگري انتخاب شده كه يك بيل مكانيكي با قدرت تمام به جان آثار تاريخي و نقاط مهم گردشگري تبريز افتاده و داشته‌هاي اين كهن شهر را از بين مي‌برد. در همين هياهوهاي تبريز2018 بود كه همجوار با ارگ عليشاه تبريز، بنايي كه در سال 1310 در فهرست آثار ملي ثبت شده، بدون حفظ هيچ حريم و استانداردي طرح ساخت پاركينگ طبقاتي كليد زده شد كه براي در امان ماندن از موج اعتراض‌هاي مردمي، به طور شبانه عمليات خاكبرداري از محوطه ارگ تبريز انجام شد.
يك سال قبل از آن هم موضوع گازكشي در مسجدكبود تبريز كه به فيروزه جهان اسلام مشهور است، با انتقادها و واكنش‌هاي شديد مردمي همراه شد. هرچند اين واكنش‌ها به مسوولان كشوري هم كشيده شد ولي هيچ كدام از اين اعتراض‌ها مورد توجه قرار نگرفت و حالا لوله‌هاي گازكشي روي ديوارهاي قديمي فيروزه تبريز دهن‌كجي مي‌كنند.
جنبه كمدي ماجرا دقيقا در همين جا خلاصه مي‌شود. شهري كه پايتخت گردشگري انتخاب مي‌شود، در تخريب تاريخ و تمدن كهن خود پيشروي مي‌كند. سعيد شبستري، معاون سياسي و امنيتي استاندار آذربايجان شرقي دو روز قبل با انتشار عكسي از لوگوي تبريز 2018 در صفحه شخصي خود در اينستاگرام نوشته است: «استقبال از تبريز 2018 با نصب چند عدد بنر و تبليغ در كانال امكان‌پذير نيست. متاسفانه براي تبريز 2018 يك زيرساخت اصولي در تبريز ايجاد نشده است. تنها 30 درصد از كارهاي تبريز 2018 مربوط به دولت است و دستگاه‌هاي اجرايي بايد تلاش كنند به عنوان يك تسهيلگر، زمينه لازم براي حضور و فعاليت پر رنگ بخش خصوصي در حوزه گردشگري را بيش از پيش فراهم كنند. »
اين در حالي است كه مرتضي آبدار، مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان شرقي نيز مي‌گويد: «در راستاي اين رويداد بزرگ كليه برنامه‌هاي ۱۹ دستگاه اجرايي دولت درگير اين رويداد بوده و قريب به هزار ميليارد بودجه جهت اجراي پروژه‌هاي لازم تبريز ۲۰۱۸ اختصاص يافته است، گفتني است كه اين بخش‌ها تنها ۳۰ درصد مسير را در پوشش ظرفيت‌هاي گردشگري در تبريز ۲۰۱۸ تامين خواهد كرد و ضرورت ۷۰ درصد باقيمانده با مشاركت جدي مردم و بخش خصوصي گره خورده است.»
از مدت‌ها پيش دبيرخانه تبريز 2018 در تبريز تشكيل و طرح‌هاي اجرايي و پيشنهادي براي اين رويداد گردآوري شده است. شهروندان خوش‌ذوق كمپيني راه‌اندازي كرده‌اند و با چاپ لوگوهاي تبريز 2018 و چسباندن در پشت ماشين‌هاي خود همراهي از اين طرح را نشان داده‌اند. بازاري‌ها به تكاپو افتاده‌اند و در كنار كسب و كار خود لوگوي اين رويداد را نصب كرده‌اند.
در بين تمام اين تكاپوهاي مردمي، سازمان‌ها و ارگان‌هاي متولي مثل سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري و سازمان گردشگري شهرداري تبريز و... تنها به مصاحبه‌هاي هر از گاه در اين مورد اكتفا كرده‌اند.
زهرا احمدي‌پور، معاون رييس‌جمهوري و رييس سازمان ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري در جلسه شوراي سياستگذاري «تبريز 2018» كه در استانداري آذربايجان‌شرقي برگزار شد، گفت: «خوشبختانه برنامه‌هاي مناسبي براي اين رويداد تعريف شده است و علاوه بر ستاد ملي، ستاد استاني نيز برنامه‌هاي مناسبي را براي برگزاري اين رويداد در دستور كار دارد. اين موضوع نشان مي‌دهد كه ستاد استاني براي اجراي اين رويداد مصمم است و قبل از تصويب تشكيل ستاد ملي در اين خصوص برنامه‌ريزي‌هاي خود را آغاز كرده است.»
هر چند تابستان سال گذشته و فصل پرگردشگر شهر تمامي مراكز اقامتي تبريز رزرو شده و هيچ اتاق خالي براي اقامت در شهر وجود نداشت، حالا در آستانه ميزباني از گردشگران 2018، انگار افزايش مراكز اقامتي، ساخت هتل‌ها و... تنها در دستور كارهاي جلسات مسوولان ديده مي‌شود و به طور عملي چيزي از احداث و افتتاح هتل‌هاي مناسب براي ميزباني در تبريز ديده نمي‌شود.
اين در حالي است كه تبريز با خانه‌هاي بي‌شمار تاريخي خود هنوز نتوانسته به رويكردهاي نوين گردشگري و استفاده از ظرفيت اين خانه‌ها به عنوان اقامتگاه‌هاي سنتي اعتماد كند؛ در حالي كه بسياري از شهرهاي ايران مثل كاشان و يزد عمده هتل‌هاي خود را از بين همين خانه‌هاي تاريخي در دل بافت تاريخي شهر انتخاب مي‌كنند.
هر چند رييس سازمان ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري پيش از اين تاكيد كرده بود: «مرمت خانه‌هاي تاريخي و افزايش اقامتگاه‌هاي بومگردي با هدف تنوع‌بخشي مي‌تواند موارد مهمي باشد كه در تعريف بسته‌هاي گردشگري براي اين رويداد بايد مدنظر قرار گيرد.»
احمدي‌پور يادآور شد: «براي تبريز 2018 زمان كوتاهي مانده و بايد سريعا وارد عمل شويم و امكانات را براي اين امر فراهم كنيم تا تبريز تبديل به الگويي براي ساير شهرهاي كشورمان باشد. زهرا احمدي‌پور اين را هم اضافه كرده است كه نگاه ما به تبريز 2018 به عنوان يك رويداد ملي است كه مي‌تواند فرصتي بي‌نظير براي معرفي ظرفيت‌هاي گردشگري كشور باشد.
همه از تبريز 2018 به عنوان فرصتي مهم و ملي ياد مي‌كنند ولي شهروندان تبريزي هنوز با مشكلات كوچك شهري‌اي رو‌به رو هستند كه همين مشكلات آنها را از چند و چون ميزباني از گردشگران دلنگران مي‌كند. شهري كه خيابان‌هاي اصلي و بافت تاريخي آن هنوز مشكلات آسفالت‌ريزي را تجربه مي‌كند. شهري كه يك سوم از جمعيت آن را حاشيه نشين‌ها به خود اختصاص داده‌اند. شهري كه آلودگي‌هاي بصري در آن چشم و روان را آزار مي‌دهد.