خيال اسراييل از جنوب سوريه راحت شد
مذاكره در امان، توافق در هامبورگ
اصل اول: باقي ماندن بشار اسد در قدرت
اصل دوم: خروج ايران از مناطق مرزي در جنوب غرب سوريه
يسرا بخاخ
گفت‌وگوهاي آستانه كه قرار بود در آن نقشه‌هاي مناطق كاهش تنش ارايه شود، در حالي بدون نتيجه به پايان رسيد كه برخي گزارش‌ها حاكي از وجود توافقي ميان امريكا و روسيه بود كه به دليل وجود چنين توافقي آستانه با چالش مواجه شده است. تنها دو روز بعد از اين نشست مشخص شد كه جنوب سوريه قرار است سرنوشت متفاوتي از ديگر مناطق تحت مناقشه در ميزهاي مذاكره بين‌المللي داشته باشد و اين روسيه و امريكا هستند كه قرار است سرنوشت اين بخش راهبردي از خاك سوريه را كه مثلث مرزي اردن، اسراييل و سوريه را تشكيل مي‌دهد، تعيين كنند. توافق روسيه و امريكا براي توقف درگيري‌ها يكي از مناطق راهبردي و استراتژيك سوريه را شامل شده كه درعا، القنيطره و بلندي‌هاي جولان اشغالي را دربرمي‌گيرد و مرز مشترك سوريه با سرزمين‌هاي اشغالي و اردن به شمار مي‌رود. روزنامه الاخبار لبنان نوشته توافقي كه در پي ديدار دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در حاشيه نشست گروه 20 ايجاد شده در واقع نتيجه نشست‌هاي متعدد مسكو و واشنگتن در امان و به موازات آن نشست‌هايي با ابتكار عمل روسيه ميان طرف‌هاي درگير در درعا بوده است. اين منطقه ميدان درگيري ارتش سوريه و نيروهاي حزب‌الله با تروريست‌هاي جبهه النصره، داعش و معارضان مسلح سوري به شمار مي‌رود. با وجود اينكه جزييات دقيق اين توافق منتشر نشده اما بر اساس گزارش‌هاي رسانه‌اي قرار است مرزهاي مناطق آتش‌بس و سازوكار استقرار نيروهاي دولت سوريه و معارضان مسلح اين كشور در مرزهاي اين مناطق مشخص شود و علاوه بر آن قرار است به صورت هدفمند امنيت اين مناطق نيز حفظ شود كه با دو روش صورت مي‌گيرد. يكي حضور نيروهاي نظامي روسيه در اين مناطق و ديگري ايجاد مركز نظارت مشترك در اردن. با توجه به مخالفت دولت سوريه با حضور نيروهاي اردني يا امريكايي به عنوان ناظر در اين مناطق و مخالفت واشنگتن و هم‌پيمانان اسراييلي‌اش به حضور نيروهاي وابسته به ايران در اين مناطق قرار شده بدون حضور نيروهاي بين‌المللي به حضور نيروهاي روسي تحت عنوان ناظر اكتفا شود. الاخبار نوشته امريكا اعلام كرده اين نخستين بار است كه توافقي با روسيه در خصوص سوريه با موفقيت همراه مي‌شود. اين در حالي است كه علاوه بر آن اين نخستين بار است كه توافقي ايجاد شده كه دولت سوريه هم نقش فعالي در آن دارد حتي اگر اين نقش غيرمستقيم و از طريق واسطه باشد. نمي‌توان تصور كرد كه اين تحولات با گزارش‌هايي كه اخيرا به نقل از ركس تيلرسون وزير خارجه امريكا درباره سرنوشت بشار اسد منتشر شده بود، بي‌ارتباط باشد و روزنامه ديلي بيست گزارش داده بود كه توافق روسيه و امريكا در چارچوب تمركز واشنگتن بر مبارزه با داعش و عقب‌نشيني از درخواست براي بركناري اسد در شرايط فعلي شكل گرفته است. با اين وجود ركس تيلرسون، وزير خارجه امريكا بعد از ديدار پوتين و ترامپ اعلام كرد كه هنوز مشخص نيست اسد به چه طريق از قدرت كنار گذاشته خواهد شد اما در مرحله‌اي از روند سياسي حل بحران سوريه اين اتفاق رخ خواهد داد و در آينده سوريه اسد و خانواده او جايي نخواهند داشت. از سوي ديگر هنوز پاسخ مشخص و روشني از سوي دولت سوريه منتشر نشده اما به نظر مي‌رسد اين سكوت هم نشان‌دهنده رضايت دمشق از توافق حاصل شده است. روزنامه الحيات عربستان، چاپ لندن به نقل از يك منبع آگاه در واشنگتن گزارش داده توافق ميان روسيه و امريكا تقريبا آماده اجراست و اين توافق بر چند اصل اساسي استوار است كه اصل اول باقي ماندن بشار اسد در قدرت است و اصل دوم خروج ايران از مناطق مرزي در جنوب غرب سوريه است. در ادامه آن همكاري با مسكو براي ايجاد منطقه امن و تقسيم نفوذ كشورهاي تاثيرگذار در بحران سوريه براي مناطقي كه از چنگ داعش رها مي‌شود، از مهم‌ترين موارد اين توافق است. الحيات به نقل از اين منبع آگاه گزارش داد كه مبارزه با داعش اولويت اول امريكا خواهد بود و همكاري با روسيه با هدف توزيع نفوذ كشورهاي درگير در سوريه در مرحله پسا داعش خواهد بود. اما به نظر مي‌رسد دليل اصلي اينكه اين منطقه يعني جنوب غرب سوريه از آخرين دور مذاكرات آستانه كنار گذاشته شد، مواضع اسراييل درباره اين مناطق بوده است. موضع رسمي اسراييل در خصوص مناطق كاهش تنش جنوبي در سوريه اين است كه نمي‌خواهد نيروهاي روسيه در اين منطقه حضور داشته باشند، نمي‌خواهد ايران در اين ميان حضور داشته باشد، با حضور دولت سوريه هم در اين منطقه مخالف است و در عين حال با ساز و كار گفت‌وگوهاي آستانه و نتايج حاصل از آن تا زماني كه ايران يكي از سه كشور تضمين‌كننده اين مذاكرات است مخالف است. اين خلاصه‌اي از موضع اسراييل بوده كه از طريق امريكا به اطلاع روسيه رسيده و به نظر مي‌رسد دليل اصلي خروج مناطق جنوبي سوريه از معادلات گفت‌وگوهاي آستانه 5 باشد. يك مسوول ارشد اسراييلي به روزنامه هاآرتص گفته كه مخالفت‌هاي اسراييل به اين معنا نيست كه مي‌خواهد نقش نظامي مستقيمي در اين منطقه داشته باشد آنچه براي تل‌آويو اهميت دارد اين است كه ايران و حزب‌الله را از اين منطقه دور كنند و به جاي روس‌ها، نيروهاي امريكايي طرف تضمين‌دهنده امنيت در اين منطقه باشد. اين روزنامه اسراييلي در ادامه نوشته كه اسراييل به صورت مستقيم در گفت‌وگوهاي روسيه و امريكا كه به صورت محرمانه برگزار مي‌شده حضور نداشته اما از جزييات آن كاملا مطلع بوده است و نماينده امريكا حدود دو هفته پيش براي گفت‌وگو با مسوولان ارشد رژيم صهيونيستي در خصوص همين مساله به تل‌آويو رفته بود و مسوولان اسراييلي به او اعلام كرده بودند كه با نظارت نظامي روسيه در اين منطقه مخالف هستند. هاآرتص نوشته مساله بخش‌هاي جنوبي سوريه در طول گفت‌وگوهاي متعدد واشنگتن و تل‌آويو بارها به بحث گذاشته شده است، در سفر برت مكگورك نماينده ويژه امريكا در ائتلاف ضد داعش در جريان سفرش به اسراييل با مسوولان ارشد وزارت امنيت داخلي و وزارت خارجه اسراييل و شماري از مسوولان بلندپايه در ارتش اين رژيم در خصوص مساله جنوب سوريه گفت‌وگو كرده بوده و مايكل راتني فرستاده ويژه امريكا در پرونده سوريه نيز در سفر به سرزمين‌هاي اشغالي با مسوولان اسراييلي همين موضوع را مورد بررسي قرار داده بودند. بر اساس اين گزارش جيمز متيس وزير دفاع امريكا و اويگدور ليبرمن وزير جنگ رژيم صهيونيستي نيز در سفري كه هفته گذشته به مونيخ آلمان داشته‌اند اين مساله را مورد بررسي قرار داده بودند. هآرتص در پايان اعلام كرده كه موضع اسراييل در خصوص آتش بس در مناطق جنوبي سوريه بر سه نكته استوار است:
اسراييل در گفت‌وگو با امريكايي‌ها پافشاري كرده كه گفت‌وگوها در خصوص مناطق كاهش تنش در جنوب سوريه كه مرز مشترك سوريه و سرزمين‌هاي اشغالي به شمار مي‌رود بايد از دستور كار گفت‌وگوهاي آستانه خارج شود. اسراييل با هر نقش ايران و تركيه در مشخص كردن ساز و كار مناطق كاهش تنش در جنوب سوريه مخالف است. به همين دليل واشنگتن گفت‌وگوهاي جداگانه‌اي در اين خصوص با مسكو و اردن داشته است.
اسراييل تاكيد كرده كه ايران، حزب‌الله و نيروهاي مسلح شيعه از مرزهاي سرزمين اشغالي و اردن دور باشند.
تل‌آويو مدعي شده كه نمي‌خواهد بخشي از جنگ داخلي سوريه باشد و نمي‌خواهد نقش فعالي در حفظ و مراقبت از مناطق كاهش تنش در سوريه داشته باشد.
با اين وجود ادعاي اخير اسراييل چندان به واقعيت نزديك نيست زيرا با وجود چنين ادعايي در طول يك ماه گذشته بارها به مواضع ارتش سوريه در بلندي‌هاي جولان اشغالي يا القنيطره يورش برده كه چندين سرباز سوري كشته شده‌اند. در نهايت بر اساس گزارش‌هاي رسانه‌اي و بعد از توافق روسيه و امريكا به نظر مي‌رسد مسووليت نظارت بر مناطق كاهش تنش در سوريه به اين ترتيب تقسيم خواهد شد كه روسيه و تركيه نظارت بر مناطق شمالي سوريه را بر عهده خواهند داشت، ايران و روسيه بر مناطق كاهش تنش در مركز سوريه نظارت مي‌كنند و روسيه به تنهايي نظارت بر مناطق جنوبي سوريه و بلندي‌هاي جولان و درعا در نزديكي مرز اردن را به عهده خواهد داشت. اين تقسيم وظايف تا حد زيادي خيال اسراييل را راحت كرده است.