تيلرسون دست خالي به واشنگتن بازگشت
پافشاري بر دشمني
يسرا بخاخ
ركس تيلرسون، وزير خارجه امريكا كه براي ميانجيگري درباره اختلافات عربستان، امارات، بحرين و مصر با قطر به خاورميانه آمده بود، دست خالي و شگفت‌زده به واشنگتن بازگشت. وزير خارجه امريكا روز چهارشنبه با وزراي خارجه عربستان، مصر، بحرين و وزير مشاور دولت امارات در امور خارجه در جده ديدار كرد اما به اعتراف رسانه‌هاي عربي اين ديدار نه تنها نتيجه مثبتي نداشته بلكه تيلرسون را متعجب و شگفت‌زده كرده است. در پايان اين ديدار تيلرسون بدون برگزاري نشست خبري يا حضور در ميان خبرنگاران از جده راهي دوحه شد و آنجا با شيخ تميم بن حمد، امير قطر در حضور محمد المبارك الصباح، وزير مشاور دولت كويت و محمد بن عبدالرحمن، وزير خارجه قطر ديدار كرد. بعد از اين ديدار وزير خارجه امريكا بدون اينكه هيچ اظهارنظري راجع به نتيجه ديدارهايش در جده و دوحه داشته باشد راهي امريكا شد، اما شبكه خبري راشا تودي به نقل از منابع آگاه قطري گزارش داد كه احتمالا تيلرسون بار ديگر به خاورميانه باز خواهد گشت. خبرگزاري فرانسه نيز از محمد بن حمد آل ثاني، برادر امير قطر نقل كرده كه به وزير خارجه امريكا گفته اميدوار است در وضعيت بهتري و به زودي او را مجددا در قطر ملاقات كنند. روزنامه العرب چاپ لندن نوشته كه وزير خارجه امريكا ناكام از نشست جده به كشور خود بازگشت تا اين مساله اثبات كند كه نفوذ دولت جديد امريكا به قدري نيست كه بتواند همپيمانان خود در خاورميانه را راضي كند تا هر توافقي كه منافع امريكا را تامين مي‌كند اما منافع شركاي اين كشور را ناديده مي‌گيرد، بپذيرند. اين روزنامه به نقل از منابع آگاه نوشته كه تيلرسون از آنچه در ديدار با مسوولان سعودي يا وزراي خارجه كشورهاي عربي شنيده بسيار متعجب شده و انتظار نداشته مسوولان عربي با او مانند مسوولان دولت پيشين امريكا برخورد كنند در حالي كه تاكنون از رياست‌جمهوري دونالد ترامپ و به قدرت رسيدن او حمايت كرده بودند. العرب به نقل از ناظران نزديك به موضع 4 كشور محاصره‌كننده قطر نوشته كه شكست ميانجيگري تيلرسون و تلاش او براي نرم كردن مواضع رياض، منامه، قاهره و ابوظبي به قطر نشان داده كه بايد در سياست‌هاي خود بازنگري كند و درك كند كه راه‌حل اين بحران فقط در رياض خواهد بود و راه رسيدن به رياض هم برخورد جدي با مطالبات 13گانه كشورهاي عربي است نه اينكه به دنبال مسوولان غربي رفته و از آنها بخواهد كه به منطقه بيايند و بعد از چند سفر بي‌فايده دست خالي به كشور خود بازگردند. همين مساله تاكنون براي وزراي خارجه امريكا، بريتانيا و آلمان رخ داده و احتمالا قرار است ژان ايو لودريان، وزير خارجه فرانسه نيز شنبه و يكشنبه آتي راهي منطقه شود. العرب نوشته ظاهرات دوحه چاره‌اي جز پذيرش شكست راهكار ميانه ندارد و از سعه صدر دشمنان خود بهره برده و به ميانجي كويتي اعلام كند كه مي‌خواهد اين‌بار به صورت جدي مطالبات كشورهاي عربي را پيگيري كند. بر اساس اين گزارش مسوولان سعودي و اماراتي تاكنون تلاش كرده‌اند كه به ميانجي‌هاي غربي تفهيم كنند كه مساله درباره قطر فقط درباره مواضع سياسي متغاير نيست بلكه مساله مربوط به اقدامات اين كشور است كه نه تنها امنيت منطقه حاشيه خليج فارس و خاورميانه را برهم زده بلكه مي‌تواند امنيت اروپا و امريكا را نيز مورد تهديد قرار دهد. اين روزنامه به نقل از ناظران عربي نوشته كه مسوولان غربي كه مسووليت ميانجيگري را بر عهده داشته‌اند به وسيله قطر مورد فريب قرار گرفته و فكر مي‌كردند قطر به دليل حمايت از آزادي رسانه مورد محاصره قرار گرفته بودند در حالي كه بعد از ديدار با مسوولان اماراتي و سعودي به اين نتيجه رسيده‌اند كه موضوع كاملا متفاوت است و اين موضوع در خصوص تيلرسون هم صدق مي‌كند كه حمايت‌هاي آشكارش از قطر در دوحه نتيجه فريبي بوده كه از اين كشور خورده است.
عقب‌نشيني از بسته شدن الجزيره
اما با توجه به اينكه اين ماجرا روي ديگري هم دارد؛ روزنامه الاخبار نوشته در اتفاقي بي‌سابقه روز چهارشنبه گزارشي منتشر شده كه بر اساس آن كشورهاي غربي از درخواست خود مبني بر بسته شدن الجزيره عقب‌نشيني كرده‌اند به شرطي كه تغييراتي اساسي در اين شبكه ايجاد شود. با اين حال اين روزنامه به پايان بي‌نتيجه سفر تيلرسون نيز اشاره كرده و گفته كه اين مساله اين ديدگاه را كه واشنگتن به صورت جدي خواستار حل بحران كشورهاي عربي نيست، تاييد مي‌كند. اما روزنامه بريتانيايي تايمز، گزارشي منتشر كرده كه مي‌گويد شايد يكي از نتايج ديدارهاي وزير خارجه امريكا با همتايان عربي‌اش و مسوولان ارشد اين كشورها ابتدا امارات و به تبعيت از ابوظبي، سه كشور ديگر نيز با درخواست براي بسته شدن شبكه الجزيره صرف نظر كرده‌اند. اين روزنامه نوشته كه نوره الكعبي، وزير مشاور شوراي ملي امارات گفته بود كه كشورش به جاي بسته شدن الجزيره خواستار تغييرهاي بنيادين و بازسازي اين شبكه است. وي تاكيد كرده كه اين تغيير به اين معناست كه قطر همچنان مي‌تواند به صورت مالي از اين شبكه حمايت كند اما نه به صورتي كه قبلا اين شبكه به افراد تندرو ميدان مي‌داد تا در برنامه‌هاي اين شبكه حضور پيدا كنند. از سوي ديگر اين روزنامه گزارش داد كه يك منبع سعودي هم كه نامش فاش نشده گفته احتمالا رياض از درخواست خود براي بسته شدن شبكه الجزيره صرف نظر كند. اين در حالي است كه انور‌قرقاش، وزير مشاور دولت امارات در امور خارجه اين كشور كه به جاي وزير خارجه كشورش در نشست نمايندگان 4 كشور محاصره‌كننده قطر شركت كرده بود در صفحه توييتر خود نوشته كه قرار نيست اختلاف عربستان، بحرين، امارات و مصر با قطر به زودي به پايان برسد. وي در توييتر خود نوشته: بر اساس شواهد موجود قطع روابط با قطر طولاني خواهد شد و در حالي كه اين كشور فرياد مي‌زند از حاكميت خود كوتاه نمي‌آيد، اقدامات ما در راستاي حفظ حاكميت‌مان صورت مي‌گيرد. وي ادامه داد: واقعيت اين است كه ما تا حد زيادي از راهكار سياسي كه قطر را به تغيير رفتارش وادار كند، دور هستيم به همين دليل كه قرار نيست چيزي تغيير كند بهتر است روش ديگري از روابط مشترك را تجربه كنيم. اظهارات او نشان مي‌دهد كه قرار نيست بعد از ديدار وزير خارجه امريكا با مسوولان عربي راهكاري براي حل اين بحران دست و پا شود. از طرفي در قاهره نشست شوراي مشترك وزراي رسانه‌هاي كشورهاي عربي در اتحاديه عرب برگزار شد كه قطر و فعاليت‌هاي رسانه‌اي‌اش به‌شدت مورد انتقاد قرار گرفت اما روزنامه قطري الرايه نوشت كه نهادها و موسسه‌هاي وابسته به اتحاديه عرب بايد بي‌طرف باشند و نمي‌توان از اين جايگاه اتهامات بي‌پايه و اساسي عليه هر كشوري كه عضوي در اين اتحاد عربي است، وارد شود.