نوستالژي مدرسه تا آخر عمر همراه كساني است كه حتي ممكن است فقط چند سال پشت نيمكت‌هاي كلاس درس نشسته باشند و بعد هم به هر دليل درس و مدرسه را رها كرده باشند و اين نوستالژي براي كساني كه اين نيمكت‌ها را تا پايان تحصيلات حفظ كردند بيش از سايرين با خاطرات تلخ و شيرين مدرسه و كلاس درس همراه است. گذشته از فضاي درس و مدرسه و كلاس، خاطراتي كه با همكلاسي‌ها و معلمان نيز شكل مي‌گيرد براي افراد ماندگار مي‌شود و چه بسا يكي از موضوعات افراد كهنسالي كه از كودكي با هم ارتباط داشتند خاطرات دوران مدرسه است؛ خاطراتي كه كودكي و نوجواني افراد را معنادار مي‌سازد و بي‌ترديد در ساختن شخصيت افراد هم تاثيرگذار است. اين معناداري و ماندگاري موجب شده است تا ايده مدارس ماندگار شكل بگيرد؛ ايده‌اي كه تعدادي از مدارس قديمي در فهرست اين مدارس قرار گيرند و توجه ويژه‌اي با برنامه‌ها و مديريت خاص صورت گرفته تا اين مدارس به پشتوانه هويت تاريخي خود در تربيت دانش‌آموزان بتوانند موفق‌تر عمل كنند. به همين منظور و براي آشنايي با تاريخچه، فلسفه و كاركرد مدارس ماندگار گفت‌وگويي با مهدي اسماعيلي، مدير يكي از مدارس ماندگار تهران انجام داديم كه اين گفت‌وگو را در معرض نقد ونظر مخاطبان صفحه مدرسه «اعتماد» قرار مي‌دهيم.
با سلام نخست بفرماييد از چه سالي و چگونه فعاليت خود را در مدارس ماندگار آغاز كرديد؟
در سال ۱۳۸۸ و با دعوت شوراي عالي آموزش و پرورش عضو كارگروه تدوين شيوه‌نامه انتخاب مدارس ماندگار شدم.
چرا شما براي اين كارگروه دعوت شديد و تركيب اين كارگروه متشكل از چه افرادي بود؟
من مدير نخستين هنرستان صنعتي ايران هستم كه آن روز بيش از صد سال سابقه داشت و ما جشن صدمين سال تاسيس را در سال ۸۶ گرفته بوديم. مدير وقت دبيرستان البرز و مدير هنرستان امام صادق و تعدادي از كارشناسي‌ها و معاونت‌هاي مختلف هم حضور داشتند امسال هم در تدارك برگزاري يكصدودهمين سال تاسيس هنرستان در مهر ۹۶ هستيم. اين هنرستان تنها مدرسه فعال با بيش از يك قرن و اثرگذار در عرصه آموزش‌هاي فني حرفه‌اي كشوربوده است.
پيشينه مدارس ماندگار به چه زماني برمي‌گردد و فلسفه اين طرح بر چه مبنايي است؟
به پيشنهاد شوراي عالي آموزش و پرورش و با قصد و هدف نگهداشت، ثبت و مستند‌سازي مدارس با سابقه بيش از ۵۰ سال كه اكنون نيز داير بوده و در سابقه خود تربيت شخصيت‌هاي اثرگذار، موفق و مشاهير را داشته و از اساتيد بنام و مفاخر ملي در تعليم و تربيت كمك گرفته باشند، مدارس ماندگار با هدف الگو‌سازي، پاسداشت و ساماندهي در سطح ملي شكل گرفتند.
شما چند سال است كه مديريت يك مدرسه ماندگار را برعهده داريد و چه حس و حالي از كار در چنين مدرسه‌اي داريد؟
سي و يك سال سابقه كار آموزشي دارم و هشت سال است كه مدير نخستين هنرستان ايران و نخستين هنرستان ماندگار كشور هستم وحس غرور همراه با افتخار و توفيق كار در عرصه آموزش و پرورش دارم آن هم در محل و فضاي مقدسي كه منشا اثر بيكران و بي‌بديل در تعليم و تربيت جوانان بوده و هست كه در سرنوشت خويش و جامعه و كشورشان اثرگذار بوده‌اند.
مديريت مدارس ماندگار چه الزاماتي را مي‌طلبد؟
دانش روز، اعتقاد به آموزش و پرورش، جسارت تصميم‌گيري، خلاقيت، قدرت حل مساله، مديريت نيروي انساني، ارتباط موثر مبتني بر اخلاق، آشنايي به قوانين، شيوه نامه‌ها و مقررات ويادگيري موثر و مستمراز جمله ويژگي‌هايي است كه مدير يك مدرسه ماندگار بايد داشته باشد.
چه مكانيزمي براي تشخيص اين معيارها وجود دارد و مديران مدارس ماندگار در چه فرآيندي انتخاب مي‌شوند؟
تفاوت در نگرش و عملكرد افراد قابل مشاهده است ارتباط موثر و توانايي مديريت و تعادل اجرايي حوزه‌هاي قانوني، احساسي و رواني و اجتماعي افراد زير مجموعه و تلاش جهت روزآمد‌سازي دانش تخصصي، تشويق و ترغيب عوامل به توسعه دانش، التزام عملي به انسان‌محوري و تكريم جايگاه انسان، پذيرش مسووليت و پاسخگويي در حد اختيارات و عدم فرافكني مشكلات به بيرون، سنجش و اندازه‌گيري مستمر ميزان حصول اهداف و ارزش‌ها، برنامه‌ريزي و تدوين برنامه‌هاي مناسب و اصلاح مسير پيش‌رو از معيارهايي است كه مسوولان براي انتخاب مديران مدارس ماندگار مورد توجه قرار مي‌دهند.
منظورم مكانيزم اداري است؛ آيا تفاوتي ميان انتخاب مديران اين مدارس با ساير مدارس وجود دارد؟
مدارس ماندگار بايد به‌صورت هيات امنايي اداره شوند و براي انتخاب مدير هيات امنا سه نفر از افراد شايسته را به اداره متبوع معرفي مي‌كنند و اداره براي يك نفر ابلاغ مي‌زند. البته اين افراد بايد شايستگي و صلاحيت‌هاي عمومي مندرج در قوانين وزارت متبوع را داشته باشند.
هيات امناي مدارس ماندگار چگونه انتخاب مي‌شوند؟
تركيب مناسبي از مدير، معاونين، نماينده معلمان، نماينده انجمن اوليا، نماينده آموزش و پرورش منطقه، نماينده پيشكسوتان و دو نماينده از معتمدين محل و اصناف مرتبط است كه با صدور ابلاغ توسط اداره منطقه براي يك و بعضي دو سال منصوب مي‌شوند.
نحوه ثبت‌نام دانش‌آموزان و تهيه منابع مالي اين مدارس چگونه است؟
آزمون ورودي خاصي ندارند لذا اگر شرايط عمومي شاخه و رشته را آورده باشند، مي‌توانند در اين مدارس ثبت‌نام كنند البته مدارس در مواردي كه داراي عملكرد بهتري هستند سطحي از گزينش انجام مي‌شود مثلا ما تست شخصيت و مصاحبه فردي مي‌گيريم براي تناسب تيپ شخصيتي با رشته و شاخه تحصيلي و مسير شغلي و البته به دقت در افزايش اين مهارت‌ها تلاش مي‌كنيم.
از نظر منابع مالي و امكانات و تجهيزات آيا تفاوتي ميان مدارس ماندگار و مدارس عادي وجود دارد؟
خير، مثل ساير مدارس جز بعضي موارد جزيي كه توسط نوسازي انجام مي‌شود هيچ بودجه‌اي ندارند و اين در حالي است كه به جهت قدمت بنا و تجهيزات و اهميت نگهداشت، نوسازي و تجهيز نيازمند اعتبار و بودجه خاص است.
نگرش والدين و دانش‌آموزان نسبت به اين مدارس چيست؟ به‌عبارتي آيا خانواده‌ها اين مدارس را برتر و داراي برنامه‌هاي مفيد و موثر مي‌دانند؟
كاملا بستگي به عملكرد هيات امنا و مدير دارد و در مواردي كه به ارزش‌ها و اهداف توجه شده و از اختيارات استفاده شده باشد، نتيجه‌اي حاصل شده كه توجه خانواده‌ها را جلب كرده است. مثلا در مورد هنرستان تهران‌امروز مراجعه بيش از ظرفيت پيش‌بيني براي ثبت‌نام است و خوشبختانه خط اول درخواست خانواده‌ها استفاده از فرآيند بلوغ شخصيت و مهارت‌هاي عمومي است و سپس آموزش‌هاي علمي و تخصصي مدرسه.
چرا خانواده‌ها توجه خاصي دارند و تقاضا براي ثبت‌نام در مدارس ماندگار بيشتر از ساير مدارس دولتي است؟
چون جدا از رسيدگي آموزشي، خط نخست اهميت كاري ما پرداختن به مهارت‌هاي ضروري و اوليه انساني و اخلاقي و تشكيل هويت فردي به‌منظور كسب آمادگي لازم جهت پذيرش مسووليت‌هاي فردي، خانوادگي، شغلي و اجتماعي است؛ مقوله‌اي كه در مدارس رتبه‌محور و حافظه‌محور و مسابقه‌اي به آنها پرداخته نمي‌شود.
با چه برنامه‌هايي اين اهداف را عملياتي مي‌كنيد؟
آموزش مهارت‌هاي زندگي (۱۰ مهارت استاندارد سازمان بهداشت جهاني) براي هنرجويان و اوليا و تنظيم و تحليل رفتار آنها با اين آموزش‌ها و آموزش ارتباط موثر و ارتقاي دبيران در تعامل با هنرجو به‌جاي رفتار والدانه و نكوهش‌گر. ارتقاي سطح روابط بين‌فردي از طريق تاليف قلوب، صميميت، مهرورزي و همزيستي مسالمت‌آميز و ترويج آموزش‌هاي غيررسمي از قبيل اردو، بازديد نمايشگاه و موزه و اماكن و غيره.
با سپاس از شركت شما در اين گفت‌وگو اگر نكات ديگري را در زمينه مدارس ماندگار ضروري مي‌دانيد كه خانواده‌ها و فرهنگيان و مسوولان بايد مورد توجه قرار دهند، بفرماييد.
مدارس ماندگار داراي مديريت دانش و آموزشي و عمراني خاصي نيستند و تقريبا به‌صورت سليقه‌اي و با سبك و نگرش مديران آن اداره مي‌شوند و اين يعني هرگونه موفقيت يا عدم‌موفقيت در اين مدارس بدون امكان رهگيري و اصلاح يا اميد به ترويج و توسعه موارد موفق خواهد بود، لذا توصيه مي‌كنم با توجه به مواردي كه تاكيد دارم اين مهم مورد توجه قرار گيرد. برگزاري همايش كشوري مديران مدارس ماندگار، تشكيل دبيرخانه كشوري مدارس ماندگار، برگزاري آموزش‌هاي ضمن خدمت خاص مديران، تخصيص بودجه عمراني، نوسازي و تجهيز ويژه اين مدارس به‌صورت ملي از وزارت متبوع، برگزاري سنجش و ارزشيابي مستمر از عملكرد اين مدارس و تقدير و تشويق مدارس موفق، معرفي و ثبت اين مدارس در فهرست ميراث فرهنگي، تاسيس موزه در جوار اين مدارس كه پيشينه آموزش و پرورش را در خود دارند، ايجاد و ترويج گروه خيرين حامي نگهداشت، توسعه و تجهيز مدارس ماندگار در سطح ملي و كمك به توسعه انتشارات مربوط به مدارس و چاپ كتاب معرفي هر مدرسه به‌صورت جدا و كل مدارس در يك مجموعه.