خروج از انزوا

خاطرات سيدمحمد صدر كه از سوي گروه علمي تاريخ شفاهي وزارت امور خارجه و به كوشش حسن علي‌بخشي از سوي اداره نشر اين وزارتخانه منتشر شده ازجمله معدود خاطراتي است كه از سوي مقامات وزارت امور خارجه در حوزه خاورميانه انتشار يافته است. دكتر صدر از چهره‌هاي سياسي قبل از انقلاب است كه پس از پيروزي انقلاب وارد عرصه‌هاي اجرايي و سياسي شد. او از 1376 تا 1383 معاونت امور اجرايي كشورهاي عربي و آفريقايي وزارت خارجه را بر عهده داشته است.
پس از خرداد 1376 به دليل آشنايي با مسائل حوزه عربي و خاورميانه و روابط بين‌الملل به اين سمت انتخاب ‌شده است. او كه به عنوان يكي از ديپلمات‌هاي با تجربه تاكنون چندين كتاب خاطرات را به نگارش درآورده نقش ويژه‌اي در انتقال تجربيات و خاطرات خود در حوزه تاريخ شفاهي سياست خارجي داشته است. كتاب 297 صفحه‌اي كه سومين كتاب خاطرات ايشان محسوب مي‌شود و با عنوان اصلي «خروج از انزوا» انتشار يافته حاصل 20 نشست مشترك با واحد تاريخ شفاهي مركز آموزش و پژوهش‎هاي بين‌المللي وزارت خارجه است. راوي با استناد به يادداشت‌هاي شخصي خود به بيان خاطراتش پرداخته است.
راوي آغاز مسووليت خود در معاونت كشورهاي عربي و آفريقايي و هم‌زماني آن با چرخش گفتماني در سياست خارجي جمهوري اسلامي در دوره زماني دولت اصلاحات را دربرگيرنده تجربيات و درس‌هايي نو در مديريت، مذاكره و گسترش روابط بين‌المللي و منطقه‌اي مي‌داند و او نام اين دوره را «خروج كشور از انزوا» گذاشته است. خاطرات او از فروردين 1377 آغاز شده و در ابتداي كتاب «بررسي موضوع امام موسي صدر» را به عنوان يك موضوع بازدارنده در روابط ج. ا. ايران و ليبي مورد توجه قرار داده
است. او اعتقاد دارد در دوره رياست‌جمهوري محمد خاتمي توجه ويژه‌اي به موضوع ناپديد شدن ايشان شده و دليل آن را قرابت و همفكري ميان طيفي از نزديكان ايشان با امام موسي صدر و اهميت يافتن اين موضوع مي‌داند و همچنين اهميت يافتن پرونده ايشان در وزارت خارجه با به حكومت رسيدن سيد محمد خاتمي و تعيين اولويت‌ها در اين زمينه را مورد توجه قرار داده است.
كتاب شامل سفرهاي راوي به شرق آفريقا از جمله اوگاندا، كنيا، موزامبيك، آفريقاي جنوبي و سومالي و سپس سفر به عمان، كويت، يمن و عراق است. ويژگي اين بخش شناخت دقيق از سياست‌هاي دوجانبه، روابط و بعضا اختلافات دوجانبه با همسايگان است. در سفر اول راوي به آفريقاي جنوبي، او از محل اقامت رضاشاه، پادشاه سابق ايران بازديد و بسيار خلاصه به شرايط زندگي او اشاره كرده است. در حاشيه ملاقات دكتر صدر با دبيركل حزب‌الله در تهران، آخرين مواضع محمدحسين فضل‌الله، روحاني برجسته لبناني و شيخ صبحي طفيلي، اولين دبير كل حزب‌الله سخن به ميان آمده است كه مي‌تواند براي پژوهشگران حوزه لبنان و خاورميانه سودمند باشد. بي‌شك يكي از قسمت‌هاي خواندني كتاب سفر شيخ احمد ياسين (1383-1317) بنيانگذار جنبش مقاومت اسلامي حماس به تهران در اسفند 1376 و ديدار او با مقامات ايراني است.
همچنين سفر راوي به آفريقاي جنوبي به عنوان يكي از كشورهاي كليدي قاره آفريقا پس از اضمحلال دولت آپارتايد و به قدرت رسيدن ماندلا از جمله سفرهاي مهم او به اين حوزه بوده است.
گرچه صدر تلاش كرده است كمتر به موضوعات خاص و تنش آفرين در دوره معاونتش بپردازد اما در بخش «جلسه سياست خارجي در دفتر رييس‌جمهور» موضوع دلگيري رييس‌جمهوري وقت از آقاي دكتر كمال خرازي، وزير وقت خارجه (و از نگاه او جلسه تلخي كه منجر به خروج وزير از اين جلسه شد) را به تفصيل شرح داده است.
سفر راوي به عراق به عنوان فرستاده ويژه و ديدارش با همتاي عراقي خود، وزير خارجه عراق، معاون رييس‌جمهوري و معاون نخست وزير كه پس از حمله امريكا و انگليس به اين كشور صورت گرفت از ديگر نكات حايز اهميت كتاب است. مقامات عراقي در اين سفر درخواست‌ها و انتظارات خود از طرف ايراني را در آن شرايط تاريخي از جمله «محكوميت تجاوز به خاك عراق، هشدار براي تكرار تجاوز، لغو تحريم‌ها از سوي ايران، محكوميت حمله به عراق از سوي كنفرانس اسلامي و ضرورت هماهنگي سازمان ملل با عراق» به اطلاع او رسانده‌اند.
پايان بخش كتاب چاپ تصاويري از راوي و ملاقات‌هايش با رهبران و مسوولان كشورهاي مختلف آفريقايي، عربي و خاورميانه است.