حكايتي تازه از پيشرفت در مذاكرات هستهاي
ايران و 1+5 به حل گره غني‌سازي نزديك شدند
گروه ديپلماسي| مذاكرات سه روزه تيم مذاكره‌كننده ايران در مونيخ با كشورهاي عضو 1+5 به پايان رسيد اما پس‌لرزه‌هاي رسانه‌اي و گمانه‌زني‌ها در خصوص جزييات آن همچنان ادامه دارد. در شرايطي كه تيم‌هاي مذاكره‌كننده در دو سوي اين جبهه تلاش مي‌كنند با در خفا نگه داشتن محتواي مذاكرات، به نتيجه رسيدن آن به دور از حاشيه‌سازي‌ها و پيشداوري‌ها را تضمين كنند اما گاهي درز برخي اطلاعات در خصوص محتواي فني جاري در اين مذاكرات به سوژه‌هايي داغ تبديل مي‌شوند. روزنامه وال استريت ژورنال هم روز گذشته به جرگه رسانه‌هايي پيوست كه از چرخيدن كليد پيشرفت در قفل مذاكرات هستهاي خبر مي‌دهند. پيش از اين خبرگزاري آسوشيتدپرس اعلام كرده بود كه ايران و امريكا بر سر فرمولي در خصوص تعداد سانتريفيوژهاي نهايي ايران در توافق جامع هستهاي به توافق رسيده‌اند و روز گذشته هم وال استريت ژورنال اين خبر را به سبك و سياق ديگري تاييد كرد. در شرايطي كه پرونده هستهاي ايران گرفتار اختلاف با 1+5 در بسياري از جزييات است اما در يك سال اخير آنچه بيش از تمام موارد در رسانه‌ها گفته شده و از زبان مذاكره‌كنندگان ايراني هم به گوش رسيده اين است كه ميزان غني‌سازي ايران و چگونگي برداشته شدن تحريم‌ها از اصلي‌ترين موانع در راه رسيدن به توافق جامع هستهاي هستند. فرض اوليه تحليلگراني كه به دور از ميز مذاكرات ايستاده‌اند اين است كه اگر ايران و 1+5 بتوانند در اين دو مورد به توفيقي جدي دست پيدا كنند حل ساير مسائل اختلافي چندان سخت نخواهد بود. به بيان ديگر شايد ايران و طرف مقابل در اين مذاكرات به بده و بستان‌هايي فني نياز دارند تا بتوانند اراده سياسي موجود را به امضاي توافق جامع هستهاي پيوند بزنند. آنچه در اين ميان غيرقابل كتمان نيست اين است كه هر معامله فني ميان دو طرف هم رنگ و بوي سياسي خواهد داشت. باتوجه به آنكه كارشناسان طرف ايراني و طرف مقابل براي هركدام از چالش‌هاي موجود راهكارهاي متعدد و متنوعي را ارايه كرده‌اند به نظر مي‌رسد كه به تصميمي سياسي نزديك است تا دو طرف بتوانند طلسم موجود را بشكنند. گره موجود در مذاكرات در خصوص ميزان غني‌سازي به درخواست ايران براي غني‌سازي صنعتي بازمي‌گردد. در نتيجه يك سال و نيم مذاكره 1+5 پذيرفته است كه بايد به غني‌سازي صنعتي مدنظر ايران تن دهد اما آنچه در حال حاضر مساله است شيب غني‌سازي ايران در مدت زمان اعتبار توافق جامع هستهاي است. بر اساس چارچوب فني كه ظاهرا مورد توافق طرفين است ايران بايد يك دوره اعتمادسازي را پس از امضاي توافق جامع هستهاي بپذيرد. در اين دوره مانند برنامه مشترك اقدام كه در نوامبر 2013 به امضاي طرفين رسيد و در حال حاضر هم مفاد آن در جريان است، گام‌هاي ايران و طرف مقابل همزمان و هم وزن خواهد بود. در اين دوره زماني كه هنوز در خصوص رقم آن ميان ايران و 1+5 اختلاف وجود دارد، چند مرحله زماني تعيين خواهد شد. در هر مرحله زماني ايران مي‌تواند پس از پايان دوره پيشين و اعتمادسازي انجام گرفته بر ميزان غني‌سازي خود و تعداد سانتريفيوژهاي فعال يا ميزان فعاليت آنها بيفزايد. در چندماه گذشته ايران و 1+5 بر سر اين مقوله بحث‌هاي فشرده‌اي را گذرانده‌اند كه با چه شيبي و در چه بازه زماني ايران مي‌تواند به فرآيند غني‌سازي صنعتي خود دست يابد. با در نظر گرفتن اين روند خبر روز گذشته روزنامه
وال استريت ژورنال در صورت صحت مي‌تواند گوياي پيشرفت شاياني در مسير مذاكرات و حل مهم‌ترين بخش مورد اختلاف باشد. بر اساس اين گزارش ديپلمات‌هاي غربي مي‌گويند كه در اين مذاكرات پيشرفت‌هاي فني لازم كه اساس يك توافق را تشكيل مي‌دهند به دست آمده است. آنها همچنين مي‌گويند درباره مسائلي كه مي‌تواند به هر دو طرف براي حصول توافق كمك كند شفاف‌سازي بيشتري كرده‌اند.
شمارش معكوس براي ايران و 1+5 در آستانه رسيدن به ضرب الاجل مارس آغاز شده است و در اين فضا مقام‌هاي هر دو طرف تاكيد دارند كه توافق نكردن بهتر از توافق بد است. توافق خوب نيز بر اساس تعريف‌هاي ارايه‌شده بايد مبتني بر استراتژي برد – برد باشد. اگر مذاكرات تا دومين ضرب‌الاجل خود يعني ماه ژوئن ادامه پيدا كند در پايان اين ماه دو طرف بايد توافقنامه‌اي را به خانه خود ببرند كه از سوي مخالفان هم مورد انتقادهاي بنيادين قرار نگيرد. مفاد اين توافقنامه خوب هم بايد منافع فني و سياسي ايران را حفظ كرده و پرونده ايران را از شوراي امنيت به شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بازگرداند. روزنامه گاردين در همين راستا در گزارشي به نوعي از نقشه راهي سخن گفته است كه مي‌تواند به اختلاف‌هاي موجود بين ايران و 1+5 بر سر بحث غني‌سازي پايان دهد. گاردين در اين خصوص مي‌نويسد: اگر طرف غربي بپذيرد كه عمر توافق هستهاي كمتر از 10 سال باشد، تهران با كاهش تعداد سانتريفيوژهايش موافقت مي‌كند. نويسنده اين گزارش با اشاره به اينكه تاكنون در رابطه با ظرفيت غني‌سازي ايران و همچنين نحوه برداشته شدن تحريم‌ها بحث شده، نوشته است: در مذاكراتي كه در حاشيه كنفرانس مونيخ صورت گرفت، يك عنصر ديگر، يعني «عمر توافق» (مدت‌زمان اجراي توافق) نيز مورد بحث قرار گرفته است. اگر محدوديت‌ها بر غني‌سازي، قرار باشد براي مدت نسبتا زيادي باقي بماند (15 سال مدتي است كه غرب ترجيح مي‌دهد)، ايران خواهد خواست تا تعداد بيشتري از سانتريفيوژهايش را حفظ كند، حتي اگر قرار باشد آنها با بهره‌وري پايين‌تري فعاليت كنند. اگر توافق عمري زير 10 سال داشته باشد، يعني همانطور كه ايران ترجيح مي‌دهد، تهران براي پذيرش كاهش شمار كنوني سانتريفيوژهاي فعال خود، آماده خواهد بود. پس از آن دوره نسبتا كوتاه، ايران غني‌سازي خود را به ابعاد صنعتي افزايش مي‌دهد، تا جايي كه بتواند سوخت لازم براي رآكتور برق در بوشهر را توليد كند. به نوشته گاردين، فيليپ هاموند وزير خارجه انگليس در مورد اظهاراتش در ديدار با همتاي ايراني خود، گفته است: «از آنجا كه زمان ما رو به اتمام است، بايد علامتي روشن از سوي ايراني‌ها دريافت كنيم مبني بر اينكه در مساله كليدي غني‌سازي به هم نزديك هستيم، تا بتوانيم به شتاب لازم براي رسيدن به پيشرفتي قابل‌توجه در موارد ديگر كه هنوز حل نشده‌اند، دست يابيم.»
حاشيه‌اي به نام نتانياهو
رفتار بنيامين نتانياهو نخست‌وزير رژيم صهيونيستي نشان مي‌دهد كه ايران و 1+5 به توافق هستهاي نزديك‌تر از پيش شده‌اند. سومين روز از ماه مارس كه فرابرسد بنيامين نتانياهو نخست‌وزير رژيم صهيونيستي در كنگره امريكا حاضر خواهد شد و در خصوص برنامه هستهاي ايران سخنراني خواهد كرد؛ سخنراني‌اي كه به دعوت كاخ سفيد صورت نگرفته و گفته شده است كه نمايندگان دموكرات كنگره هم در آن حضور نخواهند داشت. ماه مارس به دليل آنكه نخستين ضرب‌الاجل زماني ايران و 1+5 در مذاكرات هستهاي است به خودي خود حساسيت‌برانگيز شده و اكنون حضور بي‌بي در خاك امريكا در اين ماه هم صداي مخالفان را بلند كرده است. نخست‌وزير رژيم صهيونيستي در واكنش به مخالفت‌ها نسبت به سخنراني‌اش در كنگره امريكا، گفت: براي صحبت كردن عليه ايران به هر كجا كه لازم باشد مي‌روم.
اين مقام رژيم صهيونيستي در نشست هفتگي با اعضاي كابينه خود در واكنش به مخالفت‌هاي اخير نسبت به سفرش به واشنگتن براي سخنراني در كنگره در ماه مارس، گفت كه براي صحبت كردن عليه ايران به هر جايي مي‌رود. تعهد ايران براي رسيدن به يك توافق هستهاي تا پايان ماه مارس يك خطر براي اسراييل محسوب مي‌شود و اسراييل از هيچ كار و اقدامي براي جلوگيري از اين توافق بد دريغ نخواهد كرد.
نخست‌وزير رژيم صهيونيستي در اظهارات خصمانه‌اش عليه ايران مدعي شد: قدرت‌هاي جهاني و ايران در حال دويدن به سمت توافقي هستند كه به ايران اجازه مي‌دهد خود را با سلاح هستهاي تجهيز كند؛ اتفاقي كه موجوديت اسراييل را به خطر خواهد انداخت.
فعاليت‌هاي رژِيم صهيونيستي براي متوقف كردن روند پيشرفت در مذاكرات ميان ايران و 1+5 درحالي ادامه دارد كه بسياري از سياستمداران غربي اعتقاد دارند كه جلوي نخست‌وزير رژِيم صهيونيستي را بايد به هر وسيله ممكن گرفت چراكه اين توافق هستهاي مي‌تواند نخستين و آخرين فرصت ميان ايران و امريكا براي تنش‌زدايي پس از چند دهه خصومت‌ورزي باشد.
اظهارات تند نتانياهو در حالي هر روز تكرار مي‌شود كه سران حاضر در مذاكرات هستهاي ايران و 1+5 تاكيد دارند كه دستيابي ايران به انرژي صلح‌آميز هستهاي حق ايران است و توافق هستهاي بايد امضا شود. در تازه‌ترين دور اين اظهارنظرها رييس‌جمهور روسيه گفت: ايران حق فعاليت‌هاي هستهاي صلح‌آميز از جمله غني‌سازي اورانيوم را دارد.
پوتين با اشاره به نقش مهم روسيه در مذاكرات هستهاي ايران گفت: موضع ما بر اساس اين اعتقاد است كه ايران حق فعاليت‌هاي هستهاي صلح‌آميز را از جمله غني‌سازي اورانيوم و البته تحت نظارت آژانس بين‌المللي اتمي دارد. اميدواريم كه با ادامه مذاكرات هستهاي ايران كسي به دنبال منافع يكجانبه درباره موضوعي كه به راه‌حلي متوازن نياز دارد، نباشد.
بهترين فرصت براي حل مسالمت‌آميز پرونده هستهاي فراهم شده است
باراك اوباما، رييس‌جمهور امريكا در مصاحبه‌اي مفصل با پايگاه خبري «ووكس» كه اواخر ژانويه (ماه گذشته ميلادي) گرفته و روز دوشنبه منتشر شد، به تشريح رويكردهايش در سياست خارجي از جمله در رابطه با ايران پرداخته است. به گزارش فارس، اوباما در بخشي از اين مصاحبه در دفاع از اينكه امريكا همچنان به‌شدت درگير موضوعات خاورميانه است، در كنار تحولات مختلف خاورميانه، پرونده هستهاي ايران را يكي از اين دلايل ذكر كرده و گفته است: «ما مي‌خواستيم از دستيابي ايران به سلاح هستهاي جلوگيري كنيم و ديپلماسي را نيز در وهله اول ترجيح مي‌داديم.» وي در رابطه با پرونده هستهاي ايران و اهداف تعيين‌شده از سوي كاخ سفيد در خاورميانه، گفت: يكي از اين اهداف «ادامه جلوگيري از دستيابي ايران به سلاح هستهاي بود. ما از ابزار تحريم‌ها استفاده كرديم تا ببينيم كه آيا مي‌شود در اين مساله به يك گشايش ديپلماتيك دست يافت يا نه.» رييس‌جمهور امريكا سپس در رابطه با اينكه چطور مي‌توان بحران‌هاي خاورميانه و آنچه او اختلافات فرقه‌اي خواند را حل كرد، گفت: «اگر بتوانيم در بازيابي دولتي چندفرقه‌اي و كارا در عراق پيشرفت كنيم و اگر بتوانيم گشايشي ديپلماتيك با ايران داشته باشيم، فكر مي‌كنم كه آن وقت مبناي لازم براي حركت به سمت ثبات بيشتر را خواهيم داشت.»
رييس‌جمهور امريكا در دفاع از راهبردش در قبال ايران، گفت: «اما آنچه من گفته‌ام، اين است كه توافقي كه به آن دست يافتيم؛ توافق موقتي كه به واسطه رژيم تحريم‌هاي شديدي كه شكل داديم، بهترين فرصت را براي حل مساله هستهاي ايران بدون توسل به زور فراهم كرده است. ايران براي نخستين بار دارد جدي مذاكره مي‌كند بنابراين، در حالي كه هيچ‌كس از جمله آژانس‌هاي اطلاعاتي ما، موساد و ديگران، انكار نمي‌كنند كه ايران در حال حاضر به توافق پايبند است، دادن دو تا سه ماه وقت براي سنجيدن تمام راهكارهاي ديپلماتيك ضرري به ما نمي‌زند. وقتي در حال مذاكره هستيم، آنها پنهاني در حال ساخت سلاح نيستند. براي ما، دو، سه ماه زمان دادن، معقول به نظر مي‌رسد.»
رييس‌جمهور امريكا در ادامه در رابطه با طرح افزايش تحريم‌هاي ايران كه از سوي رابرت منندز، سناتور دموكرات و مارك كرك سناتور جمهوريخواه به كميته بانكداري سنا رفته، گفت: «برخي افراد را مي‌بينيد كه بدبين هستند و مي‌گويند خب بگذاريد تحريم‌ها را كمي بيشتر كنيم و آنها را كمي بيشتر در تنگنا قرار دهيم، چراكه آنها در هر توافقي حقه مي‌زنند و نمي‌توانيم به آنها اعتماد كنيم و قرار است يك توافق بد به دست آيد. من همه اينها را درك مي‌كنم. پيام من اين است كه ما بايد گزاره‌هاي خود را بسنجيم. واقعيت اين است كه اگر توافقنامه‌اي به دست آمد، آن وقت همه در سرتاسر جهان مي‌توانند اين توافق را ارزيابي كنند. همه مي‌توانند مشخص كنند كه آيا اين توافق مي‌تواند ايران را از رسيدن به يك سلاح هستهاي بازدارد يا نه؟ اگر پاسخ آري بود، خب اين يك توافق خوب است. اگر هم پاسخ نه بود، آن وقت اين توافقي نيست كه من بخواهم امضا كنم. برخي جدل‌هاي فني وجود دارد كه بخشي از آن به اين واسطه است كه برخي فقط با تغيير رژيم ايران راضي مي‌شوند. آنها حتي به اين ايده كه ايران فناوري هستهاي يا دانش هستهاي داشته باشند، راضي نيستند.»