ژنرال‌ها ترامپ را متقاعد كردند
حضور نامحدود در افغانستان
ميثم سليماني
انتظارها به سر رسيد و دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده استراتژي خود در قبال افغانستان را به صورت رسمي بيان كرد؛ استراتژي‌اي كه نشان داد امريكا برخلاف نظر اوليه دونالد ترامپ نمي‌خواهد نيروهاي امريكايي را از افغانستان خارج كند چرا كه در اين استراتژي ترامپ تاكيد مي‌كند كه نمي‌خواهد با خروج نيروهاي امريكايي از افغانستان و خلأ به وجود آمده در آن موجب تشكيل فضايي براي گسترش افراط‌گرايي و گروه‌هاي تروريستي در اين كشور شود.
ولي دونالد ترامپ بر خلاف تمامي انتظارها هيچ رقمي را براي اعزام نيروي جديد به افغانستان اعلام نكرد. وي همچنين تاكيد كرد كه امريكا ديگر نمي‌تواند در قبال حضور گروه‌هايي مانند طالبان در پاكستان ساكت بماند. امريكا ميلياردها دلار در اختيار پاكستان گذاشته ولي آنها به گروه‌هايي كه عوامل بي‌نظمي و خشونت هستند، فضاي امن داده‌اند. ترامپ همچنين در دستور كار خود از هند خواستار نقش‌آفريني بيشتري در كمك به ايجاد امنيت در افغانستان، از جمله گسترش همكاري‌هاي اقتصادي با اين كشور شد. با اين حال مقامات افغان بلافاصله پس از شنيدن موضع رسمي دونالد ترامپ از استراتژي جديد امريكا استقبال كردند؛ چرا كه اين نطق نشان مي‌داد كه امريكا قصد دارد كماكان، حمايت‌هاي نظامي، اقتصادي و سياسي گسترده‌اي را از افغانستان ادامه دهد و در طرف مقابل حمله تندي را به پاكستان انجام داد و اين كشور را پايگاه امني براي تروريست‌ها و عامل هرج و مرج در اين منطقه خواند، موضعي كه براي افغان‌ها بسيار رضايت‌بخش بود. كمي بعد از سخنراني ترامپ، اشرف غني رييس‌جمهوري افغانستان كمال سپاسگزاري خود از رييس‌جمهور ترامپ و مردم امريكا را اعلام كرد و گفت: اين سخنان اقدامي بر تاييد تلاش‌هاي ما براي دستيابي به اعتماد به نفس بيشتر قابل توصيف است. وي در ادامه از تعهد بلندمدت امريكا براي حضور در افغانستان استقبال كرد و گفت: امروز، روزي تاريخي براي ما است. امروز امريكا نشان داد كه بدون محدوديت زماني در كنار ما است. از سوي ديگر عبدالله عبدالله رييس اجرايي افغانستان با استقبال از استراتژي جديد امريكا در افغانستان، اين تصميم را شانسي براي طالبان ارزيابي كرد و گفت: پيام ما براي طالبان اين است كه راهبرد تازه دعوت براي صلح نيست، اما اين يك فرصت براي پروسه صلح است. عبدالله عبدالله همچنين استراتژي جديد امريكا را تجديد تعهد امريكا به افغانستان و مردم ارزيابي كرد. وي تاكيد كرد كه امريكا در تمام مراحل تدوين استراتژي جديد با مقام‌هاي افغانستان درتماس بوده است. سفير افغانستان در واشنگتن نيز اين سخنراني را نخستين تمركز بر آنچه افغانستان را به سمت يك موفقيت سوق مي‌دهد دانست و آن را نشانه‌اي از تعهد قوي به اهداف مشترك دو كشور خواند.
بيم و اميد از استراتژي آينده
واكنش در ميان تحليلگران و مفسران افغان اما در اين زمينه بسيار مختلف بود. بعضي‌ها از ايالات متحده براي تمديد تلاش جنگي خود براي مبارزه با طالبان قدرداني كردند اما بعضي ديگر گفتند كه هيچ استراتژي نظامي جديدي از سوي ايالات متحده نمي‌تواند به صلح و ثبات در اين كشور كمك كند و نتيجه‌اي جز تقسيم و تضعيف دولت مركزي اين كشور نداردو برخي ديگر كلا ساختار استراتژي دونالد ترامپ را رد كردند.
تعدادي از ناظران در افغانستان با نگراني در خصوص سياست‌هاي ترامپ سخن گفتند چرا كه معتقدند دولت امريكا سياست‌هاي خود را نسبت به طالبان افغانستان روشن نكرد، بلكه بر اهميت جلوگيري از گسترش تروريسم جهاني تاكيد كرد. ترامپ مي‌گويد كه ايالات متحده اجازه نمي‌دهد شورشيان افغانستان را اشغال كنند اما او در خصوص حل و فصل ماجرا به صورت سياسي به صورتي مبهم سخن گفته است.
سرور حسيني از كارشناسان افغان در فيس بوك خود نوشت كه هرگز با طرح دونالد ترامپ موافقت نمي‌كند. وي افزود در خصوص طالبان به اندازه كافي روشن نبود و راهي را براي حل و فصل مشكل با طالبان ارايه نداد. آنها در چنين شرايطي هنوز مي‌توانند سازماندهي خود را حفظ كنند و ترور و وحشت را نيز گسترش دهند و شهروندان افغاني را نيز تهديد كنند.
اما در اين بين طالبان نيز بيانيه‌اي محكم را ارايه داد و گفت: به نظر مي‌رسد امريكا قصد ندارد تا طولاني‌ترين جنگ خود را به پايان برساند و نمي‌خواهد واقعيت‌ها را بپذيرد و هنوز بر قدرت و نيرويي كه دارد تاكيد مي‌كند. ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي طالبان نيز گفت: ما جهاد خود را تا زماني كه يك سرباز امريكايي در افغانستان حضور دارد ادامه مي‌دهيم. وي افزود كه افغانستان يك قبرستان ديگر براي اين ابرقدرت است.
در پاكستان اما مفسران بر اين موضوع تاكيد كردند كه ترامپ پاكستان را به صورت ضمني تهديد به كاهش كمك‌هاي مالي اين كشور كرده است و از پاكستان به عنوان پايگاه امن تروريست‌ها ياد كرده است. از طرفي ديگر او نگاهي دوستانه نسبت به هند در نطق خود اتخاذ كرد كه اين موضوع مي‌تواند براي پاكستان نگران‌كننده باشد. گفتني است پاكستان به‌شدت به كمك‌هاي خارجي وابسته است و بخش مهمي از بودجه پاكستان را تامين مي‌كند. برخي حتي معتقدند كه اين هشداري بود كه احتمالا نشان مي‌دهد حملات هوايي و جنگنده‌هاي بدون سرنشين به خاك پاكستان گسترش پيدا مي‌كند. حسن عسكري ريزوي، تحليلگر سياسي و امنيتي در لاهور پاكستان به واشنگتن پست گفت: بعد از اعلام استراتژي ترامپ، فشار بر پاكستان افزايش مي‌يابد. وي افزود: پاكستان تنها در حالتي مي‌تواند به اين فشارها پاسخ دهد كه از لحاظ اقتصادي قوي باشد و در شرايط كنوني نمي‌توانيم. وي تاكيد كرد كه در حال حاضر فقط اظهارات در مورد انكار پناهگاه‌هاي تروريستي كار نمي‌كند. ما شرايط سختي را پيش رو داريم.
مشرف زيدي، خبرنگار و روزنامه‌نگار پاكستاني در يكسري توييت‌هايي گفت كه ايالات متحده حفره‌اي را ايجاد كرده است و حالا دونالد ترامپ قصد دارد شكست‌هاي رييس‌جمهور سابق باراك اوباما در افغانستان را با مورد انتقاد قرار دادن پاكستان، سرزنش كند. وي در توييتي ديگر تاكيد كرد كه بعد از اين سخنراني بايد منتظر يك مسير طولاني مدت براي پاكستان باشيم. گفتني است پاكستان مدت‌هاست كه به عنوان يك شريك ارزشمند در سياست خارجي ايالات متحده رفتار مي‌كند، اما مقامات نظامي ايالات متحده و برخي از كارشناسان غيرنظامي در دولت ترامپ معتقدند كه اقدامات سختگيرانه‌تري را نسبت به حمايت اين كشور از شبه‌نظاميان عليه افغانستان انجام دهند. با اين حال افغان‌ها در حال حاضر نگراني‌هاي كمي را نسبت به مشخص نشدن تعداد افزايش نيروهاي امريكايي انجام دادند. اما در طرف مقابل در امريكا اين نگراني به وجود آمده است كه اين ميزان تا چه حد خواهد بود. برخي‌ها پيش بيني مي‌كردند كه جيمز متيس دونالد ترامپ را مجبور كرده است كه با افزايش 3 تا 4هزار سرباز امريكايي در افغانستان موافقت شود و مقامات نظامي امريكا نيز تاكيد كردند كه نقش آنها آموزش و تقويت نيروهاي افغان است نه اينكه بخواهند جايگزين آنها شوند.
در عوض افغان‌ها جنبه‌هاي ديگر از استراتژي ترامپ را بيشتر مورد توجه قرار دادند. آنها بيشتر از تصميم خود در مورد زمان‌بندي و ماهيت پشتيباني ايالات متحده از شرايط افغانستان قدرداني كردند. بسياري از آنها گفته‌اند كه تصميم رييس‌جمهور پيشين باراك اوباما براي تعيين مهلت‌هاي خروج نيروها يك اشتباه جدي بوده است به طوري كه به طالبان اجازه داد تا منتظر بمانند و پس از خروج نيروهاي امريكايي كار خود را آغاز كنند و اكنون به ترامپ حق مي‌دهند كه عليه طالبان غير قابل پيش بيني عمل كند.
اما از ديگر نگراني‌هايي كه در مورد بيانيه ترامپ مطرح مي‌شود كه دونالد ترامپ ديگر از ملت و دولت‌سازي در افغانستان پشتيباني نمي‌كند، بلكه تمركز آن به جاي اين موضوع بيشتر روي مبارزه با تروريسم و حفاظت از منافع امريكا خواهد بود. ايالات متحده 16سال است كه دولت افغانستان را تاسيس كرده است، اما اين دولت اكنون با مخالفت‌هاي داخلي شديد و انتقادهاي جدي روبه‌رو است و اقتصاد اين كشور نيز با بيماري جدي دست و پنجه نرم مي‌كند.
بسياري از افغان‌ها فساد و مديريت ضعيف را به عنوان اصلي‌ترين مشكل كشور و موفقيت شورشي‌ها مي‌بينند. مقامات افغان اميدوار هستند كه در حال حاضر مبارزه با فساد اداري و تلاش‌هاي خود در اصلاح بخش دولتي به عنوان اقداماتي باشد كه دونالد ترامپ از آنها نيز پشتيباني كند موضوعي كه در سخنان و برنامه ترامپ كمتر ديده شده است و اين موضوع نياز به توجه بيشتري دارد. داوود مراديان، مدير مركز مطالعات استراتژيك افغانستان به واشنگتن پست گفت: افغانستان توانايي الهام بخش شدن براي دنياي اسلام در ايجاد يك جامعه مدرن، پلوراليسم و دوستانه را به همراه ايالات متحده دارد. اما براي اين موضوع ايجاد يك حكومت مشروع و همه‌جانبه بسيار ضروري است. وي مي‌افزايد: اداره سياست داخلي افغانستان پاشنه آشيل واشنگتن است. غلام فاروق، دانشجوي 23ساله دانشگاه كابل نيز مي‌گويد كه اميدوار است استراتژي جديد ترامپ به شكست شورشيان طالبان و تروريست‌هاي داعش كمك كند، اما براي تعهد ايالات متحده براي مبارزه با فساد و حمايت از دموكراسي پس از چند دهه جنگ بسيار مهم و ضروري است. وي افزود: مردم كشور ما گروگان‌هايي در دست تروريست‌ها و مقامات فاسد كشورهستند. ما رنج مي‌بريم و تنها تعداد كمي از سياستمداران از شرايط بهره‌مند مي‌شوند. وعده‌هاي آنها براي زندگي بهتر، امنيت، مبارزه با فساد و ايجاد اشتغال براي ما بي‌ارزش است. اگر ايالات متحده بر اين موضوع پافشاري نكند فساد مي‌تواند همه نهادهاي ما را از بين ببرد.
اميد هند، ناراحتي افغانستان و چين
وزارت خارجه هند در صفحه رسمي خود نوشته است: «ما از تصميم رييس‌جمهور ترامپ براي افزايش تلاش‌ها عليه چالش‌هايي كه افغانستان با آن روبه‌رو است و مقابله با مسائل پناهگاه‌هاي امن و ديگر حمايت‌هاي مرزي از تروريست‌ها استقبال مي‌كنيم. هند خود را شريك اين نگراني‌ها و اهداف مي‌داند.» اما در طرف مقابل حكومت پاكستان هرچند كه تا زمان تنظيم اين گزارش به صورت رسمي درباره استراتژي جديد امريكا اظهارنظر نكرده ولي سخنگوي ارتش اين كشور با اشاره به اين استراتژي گفته كه عمليات‌هاي پاكستان عليه شبه‌نظاميان تندرو در پاكستان نشان‌دهنده عزم اين كشورعليه تروريسم است. ژنرال آصف غفور تاكيد كرد كه در پاكستان هيچ گروه شبه‌نظامي پايگاه ندارد. چين نيز به نظر مي‌رسد استراتژي جديد امريكا براي آنها چندان دلچسب نبوده و سخنگوي وزارت خارجه اين كشور نيز اعلام كرد: پاكستان در خط مقدم جنگ با تروريسم است و با دادن «قرباني‌هاي بزرگي» در اين مبارزه «همكاري مهمي» كرده است. به گزارش خبرگزاري رويتر، خانم هوا به خبرنگاران گفت: «ما باور داريم كه جامعه بين‌المللي بايد پاكستان را به عنوان يك كشور ضد تروريسم بشناسد». همچنين منبعي در وزارت خارجه روسيه به خبرگزاري اينترفاكس گفته است كه روسيه معتقد نيست كه استراتژي جديد دولت دونالد ترامپ در افغانستان باعث تغييرات مثبت و معناداري در اين كشور مي‌شود.
افزايش نفوذ ژنرال‌هاي بازنشسته
با اين حال نكته‌اي كه در خصوص سخنراني و رويكرد ترامپ نسبت به افغانستان وجود دارد اين است كه رويكرد اعلامي كاملا برخلاف ديدگاه و نظرات شخص ترامپ و كمپين انتخاباتي وي بود. اما به نظر مي‌رسد ژنرال‌هاي بازنشسته سه گانه در اطراف ترامپ توانسته‌اند فكر و ديدگاه ترامپ را به سمت خود سوق دهند و برنامه‌اي كه ابتدا شايد قابل تصور نبود كه به انجام مي‌رسد اما توانستند به او بقبولانند. اما آنها اين استراتژي را به گونه‌اي طراحي كردند كه بتواند با شعار كمپين ترامپ يعني «اول امريكا» همخواني داشته باشد. دونالد ترامپ عملا در استراتژي جديد خود هيچ عدد و جدول زماني براي نيروهاي نظامي امريكايي در نظر نگرفته است و عملا دست نيروهاي نظامي را براي هرگونه اقدامي باز گذاشته است و از طرفي به نظر مي‌رسد پناهگاه‌هاي امن تروريست‌ها در پاكستان نيز بيشتر مورد حمله قرار خواهند گرفت. استراتژي جديد امريكا محصول چند ماه كار مداوم تيم امنيت ملي دونالد ترامپ است كه قصد دارد به جنگ پرهزينه 16ساله در افغانستان پايان دهد. يك مقام ارشد در كاخ سفيد به پلتيكو گفت كه بحثي در كاخ سفيد نبود بلكه تلاشي براي متقاعد كردن رييس‌جمهور بود. اما اين موضوع را نيز مي‌توان نتيجه نا مطلوب براي رييس‌جمهوري دانست كه قصد داشت جسورانه عمل كند و تعهد امريكا به افغانستان را هدر دادن پول مي‌دانست. اما حالا رييس‌جمهور اذعان مي‌كند كه جهان از پشت ميز رياست‌جمهوري كاملا متفاوت است. ترامپ در سخنراني خود اذعان كرد غريزه و احساس اصلي من اين بود كه از افغانستان خارج شويم، اما تصميمات در پشت ميز اتاق بيضي بسيار متفاوت هستند. تحليل‌ها حاكي از آن است كه اگر بخواهيم در خصوص ديدگاه ترامپ سخن بگوييم اقدامي كه انجام داد يك واقع‌گرايي نسبت به شرايط موجود در افغانستان بود. او متوجه شده است كه ريشه‌كن كردن تروريست‌ها بدون حمايت از كشورهايي كه ميزبان آنها هستند غير ممكن است. در استراتژي ترامپ به نوعي تعادلي بين سياست انزواگرايانه رييس‌جمهور و ايدئولوژي نو محافظه‌كاران آخرين دولت جمهوريخواه به شمار مي‌آيد كه ساختار و ديدگاه جمهوريخواهان در امريكا را به نوعي تغيير داد. سخنراني ترامپ در خصوص اينكه ما دوباره كشور‌سازي نمي‌كنيم و ما تروريست‌ها را مي‌كشيم، نشان از ديدگاه متفاوتي نسبت به نومحافظه‌كاران امريكايي داشت كه قصد داشتند در كشورهاي خاورميانه و افغانستان دولت‌سازي كنند و چارچوب سياسي را باب ميل خود طراحي كنند. از طرفي دونالد ترامپ، تصميم خروج نيروهاي امريكايي از عراق و افغانستان از سوي باراك اوباما را حماقت دانست و نسبت به آن انتقاد كرد. ترامپ در سخنراني خود تاكيد كرد كه ما نمي‌توانيم اشتباهي كه رهبران‌مان در عراق مرتكب شدند را در افغانستان تكرار كنيم. او تاكيد كرد كه امريكا در سال 2011 به سرعت و به اشتباه از عراق خارج شد. در نتيجه دستاوردهاي سخت و دشوار ما به دست دشمنان تروريستي از بين رفت. با اين حال دونالد ترامپ تاكيد كرد كه شورشيان در افغانستان چيزي جز يك تهديد‌كننده، جنايتكار، ابله و بازنده نيستند. با اين حال به نوشته پولتيكو، تصميم ترامپ در خصوص افغانستان نشان مي‌دهد كه او متمايل به تغيير در ذهن خود در مورد مسائل امنيتي است به خصوص زماني كه نزديكان نظامي به او فشار لازم را مي‌آورند. فرد كگان، مشاور پيشين ژنرال پترايوس فرمانده ارشد پيشين امريكا در عراق گفت: اين نشان مي‌دهد كه ترامپ در حال بازنگري در موضع‌گيري‌هاي خود در امنيت ملي است و اين خوب است. با اين حال بسياري اين اتفاق را يك پيروزي بزرگ براي ژنرال مك مستر، مشاور امنيت ملي و جيمز متيس، وزير دفاع امريكا مي‌دانند كه ترامپ را متقاعد كردند كه 8400نيروي امريكايي كه در افغانستان مستقر هستند را حفظ كنند و حتي اجازه دهد نيروهايي را به آنها اضافه كنند. گفتني است مك مستر و متيس هر دو در افغانستان حضور داشتند و كاملا به ضعف دولت افغانستان كه در حال حاضر كمي بيش از 50 درصد كشور را كنترل مي‌كند واقف هستند و شرايط را به خوبي براي ترامپ تشريح كردند و هشدار دادند كه عدم حمايت امريكا منجر به شكست دولت در برابر تروريست‌ها و شورشيان خواهد شد.