ماندلا: رهبر آشتي ملي
دولت و كنگره ملي در آفريقاي جنوبي، سال‌ها به چشم دشمن به يكديگر نگاه مي‌كردند. خشونت دولت در دفاع از آپارتايد، كنگره ملي را به وادي مبارزه مسلحانه كشانده بود. با اين حال هزينه‌هاي سنگين زيستن سياهپوستان در ذيل رژيم آپارتايد، در كنار تحريم‌هاي بين‌المللي عليه دولت آفريقاي جنوبي، نلسون ماندلا و مقامات دولتي اين كشور را به تدريج به سمت مذاكره با يكديگر سوق داد. اما مشكل اصلي براي شروع مذاكرات در آفريقاي جنوبي، اين بود كه دولت اين كشور اعلام كرده بود كنگره ملي، سازماني تروريستي است و با تروريست‌ها نبايد مذاكره كرد. كنگره نيز بارها دولت آفريقاي جنوبي را دولتي فاشيستي خوانده بود و طبيعتا مذاكره با «فاشيست‌ها» نيز، نه مفيد ارزيابي مي‌شد و نه مايه افتخار مذاكره‌كنندگان بود. علاوه بر اين، آزادي زندانيان سياسي و به رسميت شناختن كنگره نيز جزو شرط‌هاي كنگره براي مذاكره با دولت بود. ولي ماندلا و يارانش به تدريج به اين نتيجه رسيدند كه گذار به دموكراسي، مهم‌تر از پافشاري بر يكايك مطالبات اعلام شده است. مذاكرات به پيشنهاد ماندلا آغاز شد. ياران ماندلا از اينكه او براي مذاكره با دولت پيشقدم شده است، ناخرسند بودند اما ماندلا آنها را قانع كرد. در مذاكرات اوليه، چهار مساله اساسي مطرح شد: مذاكره مسلحانه، اتحاد كنگره ملي آفريقا با حزب كمونيست، آرمان حكومت اكثريت و ايده تفاهم نژادي. اين مذاكرات كه در فاصله سال‌هاي 89-1986 انجام شدند اگرچه غيررسمي بودند و به نتايج مشخصي هم منتهي نشدند، ولي احساس دشمني ميان دولت و كنگره را تا حدي تخفيف دادند. از مارس 1990 تا دسامبر 1991 «مذاكره براي مذاكره» بين دولت و كنگره در جريان بود. مساله اصلي دكلرك حفظ حقوق اقليت سفيدپوست و مساله اصلي ماندلا به كرسي نشستن راي اكثريت سياهپوست بود. در دسامبر 1991، مذاكرات رسمي دولت و كنگره آغاز شد. «ميثاق آفريقاي جنوبي دموكراتيك» نخستين دستاورد و «اعلاميه اهداف» دستاورد ديگر اين مذاكرات بود. اين اعلاميه تمام احزاب كشور را به حمايت از آفريقاي جنوبي يكپارچه و متحد متعهد مي‌كرد. در مذاكرات نخستين اجلاس ميثاق آفريقاي جنوبي، كه زيرنظر سازمان ملل، اتحاديه اروپا و سازمان وحدت آفريقا در جريان بود، موضوع مبارزه مسلحانه نيز مطرح شد اما پاسخ كنگره چنين بود: «وقتي سلاح‌هاي خود را تسليم دولت مي‌كنيم كه خود بخشي از دولت باشيم.» در ماه مه 1992، اجلاس دوم ميثاق آفريقاي جنوبي دموكراتيك برگزار شد اما مذاكرات اين اجلاس به شكست انجاميد. با اين حال، ماندلا و دكلرك اجازه ندادند كه راه دشوار مذاكره و سازش بي‌نتيجه بماند. هم از اين رو در سپتامبر 1992، پيمان تفاهمي را امضا كردند كه بر اساس آن، دولت متعهد شد كه طرح تشكيل يك مجمع منتخب را كه هم قانون اساسي جديد را تدوين و تصويب مي‌كرد و هم به عنوان قوه مقننه موقت عمل مي‌كرد، بپذيرد. در دسامبر 1992، ماندلا و دكلرك درباره تشكيل يك دولت وحدت ملي پنج ساله به توافق رسيدند. با پيروزي ماندلا در انتخابات رياست‌جمهوري سال 1994، وي قانونا رهبري انتقال آفريقاي جنوبي را از آپارتايد به دموكراسي، عهده‌دار شد. ماندلا دكلرك را به عنوان معاون خويش برگزيد تا روند سازش نيروهاي سياسي و اجتماعي متقابل در آفريقاي جنوبي، عملا تداوم يابد و شانس تحكيم دموكراسي نوپاي اين كشور، بيش از پيش افزايش يابد. در 1995 كه آفريقاي جنوبي ميزباني جام جهاني راگبي را بر عهده داشت، ماندلا سياهپوستان آفريقاي جنوبي را به حمايت از تيم اتحاديه ملي راگبي آفريقاي جنوبي كه پيش از آن مورد نفرت سياهان اين كشور بود، دعوت كرد. پس از آنكه تيم اسپرينگبوك با پيروزي بر نيوزيلند به قهرماني رسيد، ماندلا با پوشيدن لباس اسپرينگبوك جام قهرماني را به كاپيتان سفيدپوست اين تيم اهدا كرد. اين اقدام ماندلا به حركتي نمادين در راستاي آشتي ملي در آفريقاي جنوبي بدل شد و تاثير عميقي در برقراري آشتي ميان سياهان و سفيدپوستان آفريقاي جنوبي برجاي گذاشت.