سرنوشت مبهم توافق جريان‌هاي سياسي لبنان
موتور عربستان در بيروت روشن شد
يسرا بخاخ
سامي الجميل، رييس حزب كتائب (فالانژهاي سابق) و سمير جعجع، رييس حزب القوات لبنان از نظاميان كهنه‌كار فالانژها كه نقش مهمي در جنگ‌هاي داخلي لبنان بازي كرده بود روز چهارشنبه هفته گذشته به صورت همزمان در عربستان حضور پيدا كردند. با وجود اينكه محمد بن سلمان، وليعهد عربستان ميزبان هردو چهره سياسي لبناني بود اما محتواي اين ديدارها متفاوت اعلام شده است. بر اساس گزارش الاخبار سامي الجميل به عنوان يكي از مخالفان توافق در لبنان براي رياست‌جمهوري ميشل عون كه دست از انتقاد از دولت لبنان و نخست وزير آن يعني سعد الحريري هم بر نمي‌دارد در حالي كه رابطه حزب او با حزب سمير جعجع دچار افت قابل مشاهده‌اي شده است، با مسوولان سعودي ديدار كرده حال آنكه سمير جعجع يكي از حاميان رياست‌جمهوري ميشل عون به شمار مي‌رود و در عين حال از رويكرد سعد الحريري براي مقابله با سلاح حزب‌الله و تلاش براي نزديك شدن به ايران و دولت سوريه هم حمايت مي‌كند و به اين ترتيب تلاش مي‌كند كه با استفاده از موقعيت يك رييس‌جمهور مسيحي رنگ حضور مسيحيان در رأس هرم قدرت در لبنان را قوي‌تر كند. الاخبار نوشته در طول 12 سال گذشته جعجع يكي از اصلي‌ترين همپيمانان مسيحي رياض در مقابل ائتلاف مسيحي ديگر يعني ميشل عون و حزب جريان ميهني آزاد بوده است. بر اساس اين گزارش در جريان توافقي كه اخيرا در لبنان هم براي انتخاب رييس‌جمهور صورت گرفت، با وجود اينكه حدود دو سال رياض ممنوعيت سفت و سختي براي انتخاب عون به عنوان رييس‌جمهور لبنان ايجاد كرده بود جعجع يكي از كساني بود كه عربستان را قانع كرد تا گزينه عون را بپذيرد. بدون شك روساي دو حزب ماروني‌هاي لبنان جايگاه متفاوتي نزد رياض دارند اما حضور همزمان آنها در عربستان نشان مي‌دهد كه رياض ديگر بنا ندارد تنها به هم‌پيمان راهبردي و قديمي خود يعني سمير جعجع اكتفا كند بلكه حالا روي نسل دوم جريان‌هاي سياسي مسيحي لبناني كه به پسران رهبران سابق رسيده نيز حساب باز كرده است. الاخبار در گزارش خود تاكيد كرده كه اين مساله دو پيام دارد؛ يكي اينكه رياض به نتيجه رسيده كه سياست‌هاي ميشل عون قبل و بعد از انتخاب به عنوان رييس‌جمهور تغيير نكرده و به يقين رسيده كه نمي‌تواند او را از حزب‌الله لبنان جدا كند. در اثبات اين مساله مي‌توان به سفر ثامر السبهان وزير مشاور دولت عربستان در امور خليج فارس پيش از انتخاب ميشل عون به عنوان رييس‌جمهور لبنان به بيروت و ديدارش با عون اشاره كرد، نتيجه اين سفر هم با دعوت از ميشل عون براي سفر به عربستان همراه شد اما حدود يك ماه پيش يعني در 23 آگوست ثامر السبهان بار ديگر به لبنان رفت اما اين‌بار با خودداري از ديدار با ميشل عون پيام نارضايتي رياض از رييس‌جمهور لبنان را علني كرد.
پيام حضور در رياض
سفر رهبران دو حزب مسيحي لبناني به عربستان پيام ديگري را به رييس دولت لبنان منتقل مي‌كنند كه به عقيده رياض نقش جريان‌هاي مسيحي مخالف حزب‌الله در صحنه سياسي لبنان كافي نيست. با اين حال منابع سياسي عاليرتبه در لبنان به روزنامه العرب گفته‌اند كه سفر سمير جعجع و سامي الجميل به عربستان از اهميت بالايي برخوردار بوده و عربستان به هر دو رهبر مسيحي اطمينان خاطر داده كه رياض لبنان را رها نكرده است. اين منابع تاكيد كرده‌اند كه بعد از پيروزي مهم و سرنوشت‌ساز محور مقاومت در سوريه، حزب‌الله به قدرت اصلي در لبنان تبديل شده است و وليعهد عربستان در ديدار با اين دو رهبر سياسي به آنها گفته: نمي‌گذاريم لبنان طعمه آساني براي ايران باشد. اما نكته مهم ديگر درباره جنب و جوش سياسي عربستان در لبنان انتخاب سفير جديد براي رياض در بيروت است. در طول چند ماه گذشته عربستان تنها در لبنان يك كاردار داشته كه حالا «وليد اليعقوبي» مشاور ثامر السبهان را به عنوان سفير جديد خود معرفي كرده است. بر اساس اين گزارش بعد از ديدار جبران باسيل، وزير خارجه لبنان با وليد المعلم، وزير خارجه سوريه در حاشيه نشست مجمع عمومي سازمان ملل در نيويورك عربستان خود را براي مرحله جديدي در لبنان آماده مي‌كند و تلاش خواهد كرد با فعال‌سازي سياسي جريان‌هاي مورد حمايت خود نقش حزب‌الله را در لبنان كمرنگ كند. در همين راستا بعد از انتقاد سعد الحريري از ديدار وزير خارجه‌اش با وزير خارجه سوريه در نيويورك برخي رسانه‌هاي لبناني و عربي از جمله روزنامه النهار لبنان گزارش داده‌اند كه توافق سياسي كه باعث روي كار آمدن ژنرال عون به عنوان رييس‌جمهور لبنان شده بود در حال فروپاشي است. محور اصلي اين اختلاف‌ها در مساله حركت رييس‌جمهور لبنان و داماد‌ش كه وزارت خارجه اين كشور را نيز برعهده دارد به سوي عادي‌سازي روابط با سوريه است؛ مساله‌اي كه سعد الحريري رهبر جريان المستقبل لبنان با آن شديدا مخالف است. خودداري نهاد مشنوق، وزير كشور لبنان از همراهي ژنرال عون در سفرش به فرانسه را مي‌توان يكي از پيامدهاي بالا گرفتن اين اختلافات دانست. نهاد مشنوق در يكي از سخنراني‌هاي اخيرش در بيروت به اين مساله اعتراف كرده و گفته بود كه ديدار وزراي خارجه لبنان و سوريه در نيويورك آن هم به درخواست وزير خارجه لبنان تجاوز آشكار بر صلاحيت‌هاي نخست‌وزير و در تضاد با توافق سياسي كابينه لبنان در خصوص اهميت بي‌طرفي در مسائل سياسي بوده است. وي تاكيد كرده كه بايد به شرايط ايجاد شده پاسخ سياسي مناسبي داده شود و افزود: در طول چند روز آينده بعد از رايزني سعي خواهيم كرد تا پاسخي به اقدام وزير خارجه بدهيم اما در اين ميان تلاش خواهيم كرد تا تصميمي انفعالي و هيجان‌زده نگيريم و شأن سياسي نخست‌وزير را هم حفظ خواهيم كرد. روزنامه الرأي نوشته كه مواضع وزير كشور لبنان پرسش‌هاي زيادي را درباره آينده سياسي اين كشور به ميان آورده است كه مهم‌ترين پرسش آن مي‌تواند اين باشد كه آيا توافقي كه در اكتبر سال 2016 به انتخاب ميشل عون به عنوان رييس‌جمهور لبنان منجر شد همچنان پايدار مي‌ماند يا اينكه همزمان با نزديك شدن زمان برگزاري انتخابات پارلماني سال 2018 در لبنان اين توافق فرو مي‌پاشد؟ با اين حال روزنامه الاخبار در گزارشي نوشته كه هنوز شروط سعد الحريري در توافق سياسي نقض نشده است و هنوز هيچ كدام از دو طرف خطوط قرمزي كه در اين توافق وضع شده بود را رد نكرده‌اند. بر اساس اين گزارش يكي از خطوط قرمز الحريري سفر ميشل عون به سوريه است كه هنوز چنين اتفاقي نيافتاده و او در نشست اخير شوراي وزيران تاكيد كرده بد كه هنوز آمادگي همكاري با دولت سوريه را ندارد. الاخبار نوشته كه الحريري علاقه‌اي به لغو توافق سياسي موجود در لبنان كه او را به سراي بزرگ (مقر نخست وزير لبنان) رسانده ندارد، اما در عين حال اجازه مي‌دهد كه ديگران به انتقادهاي خود ادامه دهند تا بدون دخالت مستقيم خودش بتواند تعادلي را كه در قدرت مد نظر دارد، اعمال كند. الاخبار نوشته سفر رهبران سياسي مسيحي لبنان به عربستان در پي گزارشي است كه ثامر السبهان در پي سفر اخيرش به لبنان ارايه كرده بود، تا به اين ترتيب عربستان تلاش كند در مدت زمان باقي‌مانده نقش خود را در لبنان بازيابي كند اما به نظر نمي‌رسد كه رياض توانايي انجام چنين كاري را داشته باشد زيرا در شرايط فعلي جريان‌هاي سياسي مورد حمايت عربستان در لبنان قدرتي براي تاثيرگذاري در صحنه سياسي ندارند. از سوي ديگر هم جريان‌هاي سني لبناني به عربستان ابلاغ كرده‌اند كه سياستگذاري رياض در خصوص لبنان صحيح نبوده و نتوانسته‌اند به شكل صحيحي تحولات سياسي داخلي لبنان را ارزيابي و بررسي كنند به همين دليل انتظار مي‌رود كه وزير عربستاني بار ديگر در طول دو هفته آينده به لبنان سفر كند.