جمهوريخواهان راي كافي را براي لغو توافق هسته‌اي ندارند

محمد جواد ظريف، وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران، درست قبل از بازگشتش از نيويورك به تهران در مصاحبه‌اي با روزنامه‌هاي گاردين و فايننشيال تايمز، پيش‌بيني كرده ‌بود كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا قصد ندارد پايبندي ايران به برجام را تاييد كند. گمانه‌زني‌ها در مورد اعلام پايبندي ايران به برجام، كمتر از سه ماه پيش و زماني آغاز شد كه رسانه‌هاي امريكا خبر دادند رييس‌جمهور اين كشور به‌شدت از عملكرد وزير امورخارجه، ركس تيلرسون ناراضي است. واشنگتن‌پست بعد از اعلام پايبندي ايران به برجام در ماه جولاي نوشته‌بود كه ترامپ از اينكه تيلرسون براي او گزينه‌اي جز تاييد پايبندي ايران به برجام نگذاشته است، انتقاد كرده است. بلافاصله گزارش‌هايي مبني بر تشكيل يك كميسيون خارج از وزارت خارجه جهت زمينه‌سازي براي خروج از برجام، از سوي ترامپ منتشر شد. ترامپ در ادامه شعارهايش در مخالفت با توافق هسته‌اي در سخنراني‌اش در مجمع عمومي سازمان ملل متحد برجام را «يك آبروريزي بزرگ» و «يك‌طرفه‌ترين تراكنشي كه ايالات متحده امريكا در آن وارد شده است» عنوان كرد. از موضع‌گيري‌هاي ترامپ طي هفته‌هاي گذشته اين‌گونه برداشت مي‌شود كه او تصميم خود را براي نقض يكجانبه برجام با وجود مخالفت‌هايي كه از سوي اروپا مي‌شود، گرفته است. اما اجراي اين تصميم به تنهايي براي پايان دادن به توافق هسته‌اي كافي نيست، چرا كه ترامپ 15 اكتبر بايد نامه‌اي به كنگره بنويسد و در آن پايبندي يا عدم پايبندي ايران به برجام را اعلام كند، آنگاه تصميم‌گيري در مورد اتفاقات پس از اين نامه، بر عهده نمايندگان دو مجلس نمايندگان و سناي امريكا خواهد بود. ترامپ طي 9 ماهي كه در مقام رياست‌جمهوري ايالات متحده امريكا قرار داشت، چندين بار تلاش كرده است تا شعارهاي انتخاباتي خود، به خصوص در زمينه از ميان برداشتن قوانين تصويب شده در دولت اوباما را اجرايي كند، اما مشكل اكثريت شكننده به جمهوريخواهان در سنا تاكنون بارها باعث شكست ترامپ در تصويب طرح‌هايش براي بازپس‌گيري مصوبه‌هاي دوران اوباما شده است. پايگاه پوليتيكو در گزارشي مي‌نويسد دونالد ترامپ ممكن است به زودي تصميم بگيرد تا بار ديگر سرنوشت برجام را در اختيار كنگره امريكا قرار دهد، اما هنوز به هيچ عنوان مشخص نيست كه مجلس نمايندگان و سناي ايالات متحده امريكا حاضر خواهد بود برجام را پايان دهد. منتقدان توافق هسته‌اي ايران در دوران رياست‌جمهوري اوباما كه خود ترامپ يكي از رهبران اصلي آنها مطرح مي‌شود، در پي فرصتي هستند تا اين توافق را از بين ببرند. مخالفان در كنگره قصد دارند از مكانيزم سريع پيش‌بيني شده در قانوني كه براي تصويب برجام در كنگره استفاده‌شد، بهره‌برداري كنند و با استفاده از راي اكثريت ساده تحريم‌هاي پيش از برجام عليه جمهوري اسلامي ايران را دوباره برقرار كنند. اما بر خلاف دو سال پيش كه تمامي نمايندگان جمهوريخواهان به صورت يكدست در مخالفت با توافق هسته‌اي اجماع داشتند، وحدت ميان جمهوريخواهان بسيار كمتر شده است. اگر آن‌گونه كه رسانه‌ها پيش‌بيني مي‌كنند، دونالد ترامپ رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا، در گزارشش به كنگره ايران را به عدم پايبندي به توافق متهم كند، آنگاه سرنوشت برجام بر عهده راي نمايندگان كنگره خواهد بود. اگر كنگره امريكا تحريم‌هاي پيش از توافق هسته‌اي را دوباره بر ايران تحميل كند، آنگاه قطعا مي‌توان گفت كه توافق هسته‌اي سال 2015 كاملا از ميان رفته است. اما در شرايط كنوني به نظر مي‌رسد كه اجماع كافي در بين جمهوريخواهان براي از بين بردن برجام وجود ندارد. پوليتيكو مي‌نويسد حتي چند راي مخالف در بين جمهوريخواهان كه از اكثريت 52 به 48 در سنا برخوردارند، مي‌تواند باعث شود كه طرح بازگشت فوري تحريم‌ها عليه ايران راي نياورد. در ميان دموكرات‌ها حتي كساني كه دو سال پيش مخالف توافق هسته‌اي بودند، امروز اجماع وجود دارد كه برجام بايد پابرجا بماند. بر اساس گزارش پوليتيكو نظرخواهي از سناتورهاي جمهوريخواه نشان مي‌دهد كه اگر همين امروز راي‌گيري انجام شود، تعداد جمهوريخواهاني كه نسبت به راي مثبت ترديد دارند، آنقدر زياد هست كه رهبران جمهوريخواهان را براي از سرگيري تحريم با مشكل مواجه كند. سناتور جف فليك، نمايند جمهوريخواه سنا از ايالت آريزونا به تازگي در مصاحبه‌اي گفته است كه كاملا نسبت به ازسرگيري تحريم‌ها عليه ايران ترديد دارد. اين سناتور كه عضو كميته روابط خارجي سناي امريكاست، مي‌گويد: «من فكر نمي‌كنم بايد ايران را در شرايطي قرار بدهيم كه بتواند از تعهداتي كه امروز دارد، خلاص شود. آنها مي‌دانند كه برداشته‌شدن تحريم‌ها منافعي براي آنها داشته، چيزي كه من نگران آن هستم اين است كه آنها را در شرايطي قرار بدهيم كه بتوانند به راحتي از تعهداتي كه بر اساس پروتكل‌ها تحت توافق دارند خلاص شوند.» جان مك‌كين، سناتور ارشد و باسابقه جمهوريخواه از ايالت آريزونا هم گفته است كه «همچنان در حال تصميم‌گيري» در مورد اين قضيه است. سوزان كالينز، سناتور جمهوريخواه ايالت مين هم گفته است براي راي در اين مورد نياز دارد تا شواهد دقيقي را ببيند كه نشان مي‌دهد ايران به توافق پايبند بوده يا نه. هر چند اين سه راي به تنهايي براي جلوگيري از تاييد اجراي تحريم‌ها عليه ايران در صورت تصميم رييس‌جمهور امريكا كافي است، اما تعدادي از كليدي‌ترين سناتورهاي جمهوريخواه هم هستند كه اصولا با اصل اعلام عدم پايبندي ايران از سوي رييس‌جمهور مخالفند. رند پل، سناتور ايالت كنتاكي و ادرويس، سناتور ايالت كاليفرنيا و رييس كميته روابط خارجي سنا از جمله اين نمايندگان هستند. اد رويس نه تنها مخالف خروج رييس‌جمهور از برجام است بلكه به نوشته پوليتيكو معتقد است رييس‌جمهور بايد «در اجراي آن سختگيري كند.»به نوشته پوليتيكو در ميان سناتورهاي دموكرات، تقريبا در مورد برجام اتفاق نظر وجود دارد، هر چند كه تعدادي از آنها دو سال پيش با برجام مخالفت كرده‌بودند. از اين ميان چاك‌شومر، سناتور ارشد دموكرات ايالت نيويورك رهبر اقليت دموكرات سنا و بن كاردين، سناتور دموكرات ايالت مريلند كه عضو ارشد كميته روابط خارجي محسوب مي‌شود از اين جمله هستند. اگر دونالد ترامپ ايران را به عدم پايبندي به برجام متهم كند، تنها گزينه كنگره از سرگيري تحريم‌هاي پيشين نيست، كنگره 60 روز فرصت دارد تا در اين مورد تصميم‌گيري كند. اگر بخواهد تحريم‌هاي پيشين را از سربگيرد، بر اساس قانون به اكثريت ساده، يعني 50 راي نياز دارد، اما در صورتي كه چاك شومر، رهبر اكثريت جمهوريخواهان كنگره بخواهد مجموعه‌اي جديد از تحريم‌ها عليه ايران را به راي بگذارد، آنگاه 60 راي براي تصويب طرح او نياز خواهد بود. گزينه سومي هم براي كنگره وجود دارد، اينكه هيچ واكنشي نشان ندهد. حتي اگر ترامپ در نامه به كنگره، ايران را به عدم پايبندي متهم كند، آن‌گونه كه محمد جواد ظريف، وزير امورخارجه كشورمان در مصاحبه با پوليتيكو مي‌گويد اين به معناي پايان برجام نخواهد بود. اما واقعيت اينجاست كه جمهوريخواهان كنگره، كه بسياري از آنان خواهان اجراي سياست سختگيرانه‌تر عليه تهران هستند، تمايل زيادي به از سرگيري تحريم‌هاي قديمي دارند و گزينه تاييد طرح با اكثريت نسبي، آنها را بيشتر به اين سمت متمايل مي‌كند. تد كروز، سناتور جمهوريخواه ايالت تگزاس در مصاحبه‌اي مي‌گويد: «من فكر مي‌كنم كه بلافاصله بايد كل توافق را لغو كرد، تحريم‌ها را از سر گرفت و از هر ابزار ديپلماتيك و اقتصادي براي تعطيلي كامل برنامه هسته‌اي ايران استفاده كرد.» تندروهاي جمهوريخواه ديگري هم در بين نمايندگان موثر جمهوريخواه هستند كه در حال حاضر براي لغو برجام با كاخ سفيد لابي مي‌كنند. سناتور تام كاتن، نماينده جمهوريخواه ايالت آركانزاس كه يكي از فعال‌ترين مخالفان برجام از زمان مذاكرات هسته‌اي بود روز سه‌شنبه در سنا عليه ايران سخنراني كرد و مدت مديدي است با مقامات بلندپايه كاخ سفيد براي راهبرد جديد مقابله با ايران رايزني مي‌كند. از جمله چهارشنبه گذشته ديداري ميان تام‌كاتن و مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور، ژنرال مك‌مستر در مورد همين موضوع برگزار شد. تام كاتن، مانند برخي ديگر از مخالفان تندروي برجام، اين‌گونه استدلال مي‌كنند كه حتي اگر به لحاظ فني هم به توا‌فق هسته‌اي پايبند باشد، باز هم امريكا نبايد اين پايبندي را تاييد كند، چرا كه برجام در راستاي منافع ملي امريكا نيست. برخي مقامات بلندپايه كاخ سفيد هم با استدلالي مشابه، ايران را به نقض «روح برجام» متهم مي‌كنند. از جمله ديگر نماينده‌هاي جمهوريخواه كه از بر هم زدن توافق هسته‌اي دفاع مي‌كنند، باب كوركر، رييس كميته روابط خارجي سناي امريكا است. پوليتيكو مي‌نويسد كه او به صورت مستمر با شخص دونالد ترامپ در مورد آينده برجام در تماس است. با اين حال كوركر مشخصا هنوز در مورد موضعش درباره تصميم ترامپ يا كنگره صحبت نكرده است. موافقان برجام در كنگره استدلال مي‌كنند كه بازگرداندن تحريم‌ها از سوي كنگره نوعي خودزني خواهد بود. كشورهاي اروپايي از جمله متحدان اصلي امريكا يعني بريتانيا، فرانسه و آلمان كاملا مخالف ازسرگيري تحريم‌ها هستند.
ادامه در صفحه 11