12 ميليارد دلار فاينانس تازه براي ريل و آزادراه
گروه اقتصادي
گره كور فاينانس‌هاي خارجي براي پروژه‌هاي عمراني كم كم در حال باز شدن است. پروژه‌هاي عمراني – صنعتي ايراني كه سال‌هاي سال چشم انتظار گشايش در اعتبارات براي اجرايي شدن بود، اين روزها خبرهاي خوشي دريافت كرده‌اند. بعد از فرانسوي‌ها و روس‌ها اين‌بار ژاپني‌ها و آلمان‌ها مذاكراتي كه پس از توافق برجام با مقامات وزارت راه و شهرسازي داشتند را جدي‌تر كرده‌اند. اين مذاكرات قرار است با گشايش اعتبارات فاينانس براي چند پروژه راه كه سال‌ها دچار خاك خوري شده بود، وارد فاز اجرايي شود. خبري كه اصغر فخريه‌كاشان، قائم‌مقام وزير راه و شهرسازي آن را اعلام كرده است.
طي چهار سال گذشته يكي از مهم‌ترين مطالبات بخش خصوصي و البته برنامه‌هاي دولت حسن روحاني فراهم كردن زمينه جذب سرمايه‌گذاري خارجي بود؛ موضوعي كه بعد از توافق برجام تسريع پيدا كرد. در دوسال و نيم گذشته بيش از 200 هيات سرمايه‌گذار خارجي به ايران سفر كردند و با مقامات دولتي و البته پارلمان بخش خصوصي ايران ديدار كردند. ماحصل اين ديدارها، برخي‌ها به سرمايه‌گذاري منجر شد و برخي هم همچنان در حال رايزني است. آنچه اقتصاددانان به دولت توصيه مي‌كنند، استفاده از فاينانس در پروژه‌هاي مهم زيربنايي كشور است. در واقع مشاركت در سرمايه‌گذاري براي اجراي پروژه‌هاي مختلف عمراني، صنعتي و اقتصادي بود كه موجب شد، در نخستين حضور بين‌المللي حسن روحاني در كسوت رييس‌جمهور يازدهمين دولت جمهوري اسلامي كه در نشست اقتصاد داووس انجام شد، محور اصلي سخنراني او بر موضوع استفاده از سرمايه‌هاي خارجي، تقاضا براي ورود شركت‌هاي خارجي و امتيازاتي متمركز شد. چهار سال پيش و در بحبوحه تحريم‌ها، روحاني در روزهاي اقامتش در داووس ميزبان تعداد زيادي از سران و وزراي كشورهايي بود كه تمايل داشتند در ايران سرمايه‌گذاري كنند. همان روزها بود كه نخستين پالس‌هاي مثبت سرمايه‌گذاري در ايران توسط اروپايي‌ها و آسيايي‌ها و حتي امريكايي‌ها به تهران رسيد و سرمايه‌گذاران خارجي نشان دادند كه براي حضور در ايران علاقه‌مند هستند. البته اين رايزني‌ها بعد از توافق برجام رونق گرفت. هيات‌هاي مختلف اقتصادي و تجاري و البته سياسي به همراه بخش‌هاي خصوصي به ايران آمدند و با برگزاري جلسات متعدد قراردادها و توافقنامه‌هاي متعددي را با پيش شرط سرمايه‌گذاري در ايران امضا كردند، با اين حال موضوعي كه همواره به عنوان يك خواست اصلي باقي مانده بود، استفاده از فاينانس در پروژه‌هاي بزرگ بود كه ظاهرا چشم انتظار برداشته شدن برخي از موانع‌هاي بانكي، بلا تكليف مانده بود.
چيني‌ها پيشقدم‌هاي فاينانس
تا سال 92 تنها فاينانس‌هاي نهايي شده براي پروژه‌هاي ايراني مربوط به قراردادهايي بود كه چيني‌ها عمدتا در بخش‌هاي نفتي با ايران بسته بودند. البته مقرر شد چيني‌ها كه در دوران تحريم با خريد نفت دوستي‌شان را ثابت كرده بودند، اسم‌شان را در ليست نخستين فاينانسورهاي خارجي ايران ثبت كنند و پروژه‌هاي عمراني- صنعتي ايران با فاينانس چيني استارت اجرايي شدن‌شان زده شود.
اگرچه چيني‌ها نيز در چهار سال گذشته تمام تعهدات خود را در قبال 8 ميليارد دلار فاينانس انجام ندادند و موجب شدند تا مردان اقتصادي دولت كمي از اين دوست قديمي روزگار سخت دل‌چركين شوند، اما در مقابل با تلاش‌هايي كه بعد از اجرايي شدن برجام صورت گرفت به جاي چيني‌ها، فاينانسرهايي از روسيه و فرانسه براي حضور در پروژه‌هاي زيربنايي داوطلب شدند. حالا نوبت آلماني‌ها و ژاپني‌ها است كه براي فاينانس در ايران اعلام آمادگي كنند.
سهم 12 ميليارد دلاري وزارت راه
ظاهرا دولت 55 ميليارد دلار براي تامين فاينانس خارجي برنامه‌ريزي كرده است؛ اما بنا به گفته اصغر فخريه‌كاشان، قائم‌مقام وزير راه و شهرسازي؛ دولت بنايي ندارد كه اين حجم فاينانس را به وزارتخانه يا دستگاهي خاصي اختصاص دهد و ظاهرا بنا به درخواست‌هاي فاينانسورها براي پروژه‌هاي مورد نظرشان سهم هر دستگاه يا وزارتخانه تعيين ميشود، به گونه‌اي كه هم‌اكنون وزارت راه و شهرسازي 12 ميليارد دلار از اين فاينانس را به نام خود ثبت كرده است. هر چند كه هم‌اكنون دولت آماري از كل فاينانس‌هاي ثبت شده براي طرح‌ها و پروژه‌هاي مختلفش ارايه نكرده، اما گويا سه وزارت خانه اقتصادي صنعت، معدن و تجارت، راه و شهرسازي و نفت بيشترين حجم فاينانس را تاكنون به نام خود ثبت كرده‌اند و ساير وزارتخانه‌هاي اقتصادي در رتبه‌هاي بعدي قرار دارند. بنا به گفته اصغر فخريه‌كاشان، قائم‌مقام وزير راه و شهرسازي سهم ۱۲ ميليارد دلار فاينانس براي پروژه‌هاي وزارت راه و شهرسازي در حال نهايي شدن است. وي حتي از مذاكره براي ساخت راه‌آهن جديد تهران براي تردد از زير شهر با ژاپني‌ها خبر داده و گفته است: براي توزيع 55 ميليارد دلاري فاينانس‌هاي مصوب شده در بودجه، هيچ سقفي براي هيچ يك از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها مشخص نشده است. وي گفت: تاكنون تكليف بيش از 30 ميليارد دلار از اين فاينانس‌ها، مشخص شده است كه تاكنون وزارت راه و شهرسازي براي 10 الي 12 ميليارد دلار آن پروژه معرفي كرده است. فخريه تاكيد كرده است: وزارت راه و شهرسازي پروژه‌هايي تعريف كرده كه براي اجراي آن مي‌تواند از وام خارجي 5 ميليارد دلاري استفاده كند. از اين رو قرارداد تامين فاينانس 2/1 ميليارد يورويي براي برقيسازي راه‌آهن گرمسار – اينچهبرون با روس‌ها را در حال انعقاد داريم. البته بخشي از اين منابع 5 ميليارد دلاري هم به پروژه‌هاي وزارت نيرو اختصاص پيدا مي‌كند.
فاينانسر روسي
خردادماه سال جاري بود كه يزداني معاون فني و زيربنايي راه‌آهن از نهايي شدن قرارداد برقيسازي راه‌آهن گرمسار-گرگان- اينچه برون با طرف روس خبر داد و گفت: با انعقاد قرارداد بين طرفين اميدواريم مسائل اجرايي با سرعت بالا در دست اقدام قرار گيرد. مبلغ قرارداد برقيسازي راه‌آهن گرمسار-گرگان- اينچهبرون به طول 430 كيلومتر به ارزش 2/1 ميليارد يورو و مدت آن 4 ساله است و منابع مالي آن به صورت فاينانس كم‌‌بهره از محل منابع روسي تامين ميشود. اين مبلغ فاينانسي است كه تاييد شده و وارد فاز اجرايي شده است. در حقيقت اين محور در واقع مسير ترانزيتي ايران از سمت قزاقستان و تركمنستان و بندر اميرآباد در مسير جديد است و اجرايي شدن اين قرارداد علاوه بر بهبود ظرفيت قطارهاي مسافري، ظرفيت خطوط در زمينه ترانزيت به 7ميليون تن افزايش مي‌يابد. با برقيسازي اين مسير با افزايش سه برابري ظرفيت خط، سرعت قطارها در كريدور شمال – جنوب نيز افزايش خواهد يافت. همزمان با برقيسازي اين مسير علايمي كردن و اصلاح تونل‌ها از نظر فضاي مورد نياز براي عبور واگن‌هاي روسي انجام ميشود.
500 ميليون دلار آذري‌ها
يكي ديگر از پروژه‌هاي خاك خورده قبلي عمراني كه اين روزها كمي جدي‌تر به آن پرداخته ميشود و گويا در خانه‌هاي آخر اجرايي شدن است پروژه مشترك با آذري‌هاست كه فخريه‌كاشان همچنين از پيگيري‌هاي احداث پروژه ساخت راه‌آهن رشت – آستارا خبر مي‌دهد و تاكيد مي‌كند كه وام 500 ميليون دلاري از كشور آذربايجان هم در حال نهايي شدن است.
پيش از اين خادمي، معاون وزير راه از اجرايي شدن اين پروژه در سال جاري خبر داده بود. جمهوري آذربايجان پيش‌تر اقدام به انجام سرمايه‌گذاري ۶۰ ميليون دلاري در خط‌آهن رشت ـ آستارا و همچنين ساخت و راه‌اندازي پايانه باري در آستارا (واقع در استان گيلان) كرده بود و حالا با رسيدن فاينانس‌هاي جديد اين پروژه پيشرفت قابل توجه‌تري دارد. پيش‌تر بارها در خصوص ساخت و راه‌اندازي خط رشت ـ آستارا نيز دو كشور جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان مذاكراتي بر سر تامين بودجه ۵۰۰ ميليون دلاري جهت ساخت و احداث اين پروژه انجام شده بود. به گفته مسوولان ريلي كشور، پروژه ريلي رشت ـ آستارا قرار است طي ۳ الي ۴ سال آينده مورد بهره‌برداري قرار گيرد. با تكميل اين پروژه آب‌هاي آزاد جنوب از طريق خط آهن به درياي خزر و شهرستان آستارا، سپس به كشورهاي جمهوري آذربايجان، گرجستان و روسيه متصل ميشود.
حضور اگزيم بانك در راه‌آهن مشهد
پيش از اين نيز بارها در مورد برقي كردن مسير ريلي تهران – مشهد مذاكرات متعددي انجام شده بود اما اين روال هيچگاه اجرايي نشده بود اما بنا به گفته فخريه كاشان، درحال حاضر مذاكرات بانك مركزي با اگزيم بانك چين براي برقي كردن راه‌آهن تهران – مشهد به اتمام رسيده است و مقرر شد همين الگوي مذاكرات و قرارداد در ساير پروژه‌ها تكرار شود. خرداد ماه سال جاري بود كه وزير راه و شهرسازي از آغاز برقي كردن مسير تهران -مشهد صحبت كرد و اعلام كرد با اجرايي شدن اين پروژه تهراني‌ها مي‌توانند 6 ساعته به مشهد بروند. راه‌آهن تهران – مشهد پرترافيك‌ترين راه‌آهن مسافري كشور و يكي از معدود خطوط دوخطه كشور با طول ۹۲۶ كيلومتر است، حداكثر سرعت سير در اين مسير ۱۶۰ كيلومتر بر ساعت است كه پس از برقي كردن به ۲۰۰ كيلومتر در ساعت مي‌رسد. طبق برآوردها اين راه‌آهن در سال ۱۴۱۰ بايد جوابگوي ۳۳ ميليون نفر مسافر و ترافيك باري ۱۰ ميليون تن در سال باشد كه اين خط را يكي از 10 خط پرترافيك جهان قرار خواهد داد.
اين پروژه از آن دست پروژه‌هايي است كه تاكنون خواهان زيادي براي اجرا و سرمايه‌گذاري داشته اما در دو دهه اخير با وجود ابراز تمايل زياد هيچگاه اجرايي نشد و به تازگي استارت اجرايي شدن آن به صدا در آمده است.
آلمان‌ها وفاينانس 3 ميليارد يورويي ريلي
در كنار همه پروژه‌هاي فوق فخريه كاشان همچنين از نهايي شدن فاينانس آلماني براي پروژه‌هاي ريلي خبر داد و گفت: با يك كمپاني خاص كشور آلمان هم براي يك پروژه خاص در حال نهايي كردن قرارداد فاينانس سه ميليارد يورويي هستيم كه 7/1 ميليارد يورو از اين فاينانس به پروژه‌هاي وزارت راه و شهرسازي مربوط است. براي برقي كردن خط راه‌آهن تهران – اصفهان، خريد هفت دستگاه لكوموتيو برقي و انتقال اين تكنولوژي‌ها از فاينانس آلماني استفاده خواهيم كرد. بخشي از قرارداد مي‌تواند به سيگنالينگ راه‌آهن تهران – مشهد اختصاص يابد كه هنوز تصميم خود را در اين باره نگرفتيم. وي حتي از سفر نمايندگان آلماني به ايران در آينده نزديك براي نهايي كردن فاينانس سه ميليارد يورويي خبر داد و افزود: در سفر هيات آلماني به ايران قرارداد اين فاينانس به امضا مي‌رسد.
كره‌اي‌ها هم وارد شدند
وي همچنين از حضور پررنگ كره‌اي‌ها به ايران براي اجراي پروژه‌هاي ريلي خبر داد. گويا همان اندازه كه دنيا به پروژه‌هاي ريلي توجه دارد و دولت در چهار سال و اندي قبل براي پررنگ‌تر شدن اين بخش تلاش كرده است، حاصل آن در تلاش كشورهاي خارجي براي فاينانس پروژه‌هاي ريلي پاسخ داده شده است به گونه‌اي كه فخريه كاشان در ادامه ليست فاينانسورهاي خارجي براي پروژه‌هاي عمراني به كره‌اي‌ها اشاره مي‌كند و مي‌گويد: پروژه‌اي كه وزارت راه و شهرسازي براي استفاده از فاينانس هشت ميليارد يورويي كره جنوبي معرفي كرده ساخت راه‌آهن برقي اصفهان – اهواز به صورت دوخطه است. در عين حال پروژه دومي كه تعريف شده ساخت راه‌آهن چابهار-زاهدان است كه با مشاركت هندي‌ها و شايد ژاپني‌ها به اجرا برسد در اين راستا با شركت ژاپني جايكا مذاكراتي داشتيم.
10 ميليارد دلار فاينانس ژاپن براي تهران
اين مقام مسوول با اشاره با بيان اينكه در پروژه راه‌آهن چابهار – زاهدان و توسعه منطقه مكران براي برخورداري از فاينانس 10 ميليارد دلاري ژاپني‌ها استفاده خواهيم كرد، گفت: بخشي از اقدامات براي توسعه سواحل مكران بر عهده سازمان بنادر است بنابراين براي اجراي اين پروژه از فاينانس ژاپني‌ها استفاده خواهيم كرد.
وي ادامه داد: براي استفاده از فاينانس 10 ميليارد دلاري ژاپن ساخت دو خط‌آهن شمال‌شرق به جنوب‌غرب تهران و شمال‌غرب به جنوب‌شرق تهران از زير شهر را پيشنهاد كرده‌ايم كه البته هنوز مصوب نشده اما ژاپني‌ها براي ورود به اين پروژه اظهار علاقه كرده‌اند. هزينه اين پروژه 9 ميليارد دلار خواهد بود. اين پروژه كه پيش‌بيني شده هفت ساله به اتمام برسد يك راه خروجي از زيرزمين براي تهران تعريف مي‌كند كه با اجراي آن مشكل ترافيك تهران براي هميشه حل خواهد شد. براي استفاده از فاينانس اتريشي، تامين ريل را پيشنهاد داده‌ايم. اتريشي‌ها يكي از ريل‌سازان مطرح در دنيا هستند و مي‌توانند بخشي از نياز ما به ريل را تامين كنند.