درس‌هايي از يك پژوهش درباره كارآفريني در روستاها
گروه اجتماعي| درباره توسعه روستايي در ايران پژوهش‌هاي متعددي انجام شده اما در برخي از اين پژوهش‌ها توجه به سويه اشتغالزايي از طريق شيوه‌هاي نوين مورد توجه جدي‌تري قرار گرفته است. بر اساس خلاصه يافته‌هاي يكي از اين پژوهش‌ها توسعه روستايي جايگاه ويژه‌اي در بحث توسعه پايدار دارد و يك كارآفرين روستايي كسي است كه نيروي ساير منابع را براي پاسخگويي به يك تقاضاي بي‌پاسخ بازار بسيج مي‌كند. او توانايي خلق و ايجاد چيزي از هيچ را دارد. مبحث توسعه پايدار امروزه براي توانمندسازي روستاييان و به ويژه زنان مطرح است و كارآفريني اميد زيادي را در زمينه تحقق آن پديد آورده است. كارآفريني امروزه در روستاها توجه ويژه‌اي را به زنان داده و اميدوار است كه بتواند مشكلات معيشتي، اقتصادي و اجتماعي آنان را از اين راه برطرف كند. در اين پژوهش تاكيد شده تمركززدايي يكي از مهم‌ترين و اساسي‌ترين سياست‌هاي كلان توسعه كشور است. استراتژي توسعه اقتصادي كشور بايد به خوبي جايگاه روستاها و رويكرد توسعه روستايي مطلوب را مشخص ساخته و براي آن ارزش و اهميت كافي قايل شود. توسعه روستايي معادل توسعه كشاورزي نيست اما توسعه كشاورزي بايد به عنوان زيرمجموعه توسعه روستايي تلقي شود. بهترين استراتژي توسعه روستايي، تركيبي از رويكرد ساختارهاي سلسله مراتبي سكونتگاه‌ها، توسعه روستايي يكپارچه و توسعه پايدار است. توسعه روستايي نيازمند اشتغالزايي درآمدزا براي روستاييان و تسريع توسعه فرهنگي آنان است. بايد با ارايه خدمات اجتماعي و اقتصادي مناسب در نقاط واسطي همچون روستاهاي مركزي و شهرك‌ها و شهرهاي كوچك، از مهاجرت مستقيم روستاييان به شهرهاي بزرگ جلوگيري كرد. به علاوه وجود چنين نقاط ميانجي باعث خواهد شد كه بسياري از روستاييان علاوه بر حفظ كار خود در روستا از زندگي شهري نيز برخوردار شده و بعضا داراي كسب و كار جديدي در آن نقطه واسط (در كنار شغل روستايي خود) نيز شوند كه اين خود زمينه افزايش درآمد و رفاه آنان را فراهم مي‌سازد. صرفا توسعه روستايي و توسعه كارآفريني روستايي را در بافت خود روستا تصور كرد. بلكه بايد به آن به صورت ملي نگريست. از مهم‌ترين راهكارهاي توسعه كارآفريني و اشتغالزايي در مناطق روستايي مي‌توان به ايجاد شهرك‌هاي كسب و كار اشاره كرد. اين شهرك‌ها با ايجاد فضاي مناسب براي رشد كسب و كار و كارآفريني باعث رشد شركت‌ها و بنگاه‌هاي روستايي مي‌شوند.
صنايع تبديلي از جمله مهم‌ترين زمينه‌هاي مربوط به توسعه كشاورزي, توسعه روستايي و توسعه اشتغالزايي در روستاهاست. وظيفه اصلي اين صنايع، فرآوري محصولات كشاورزي و دامي روستا و تبديل آنها به كالاهايي نهايي‌تر و با ارزش‌تر است. انجام اين امور در روستاها يا نواحي اطراف روستاها باعث خلق ارزش افزوده بيشتر در اين مناطق مي‌شود.
توسعه اين گونه صنايع كه به دانش و فناوري فوق‌العاده‌اي نيازمند نيستند، امري امكان‌پذير براي نواحي روستايي محسوب مي‌شود. بسياري از روستاييان كه در شهرها نيز در همين نوع صنايع و كسب وكارها به كار مشغول مي‌شوند، كمتر به مهاجرت متمايل خواهد شد. اين گونه صنايع، امكان صادرات مستقيم محصولات و كالاها به ديگر كشورها را فراهم آورده و باعث افزايش رونق مناطق روستايي خواهند شد. از سوي ديگر اكثر كشورها برنامه‌هايي براي تقويت زيرساخت‌هاي اطلاعاتي جوامع روستايي خود (و ارتقاي سواد اطلاعاتي آنان) و مديريت اثربخش دانش در اين مناطق (در تعامل با مناطق شهري) دارند. توسعه فناوري‌هاي مناسب و اشاعه آنها در مناطق روستايي نقش بسزايي در توسعه كسب وكارها دارد. توسعه فناوري‌هاي زيستي (بيوتكنولوژي) و فناوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي باعث افزايش توانمندي‌هاي نوآوران و كارآفرينان روستايي و شهري (براي فعاليت در روستاها) خواهد شد.
ادغام فناوري‌هاي سنتي موجود در مناطق روستايي كشور با فناوري‌هاي نوين و پيشرفته راهكار مناسبي براي پيشرفت و روزآمدشدن محصولات و كالاهاي ساخت روستاست. توسعه فناوري اميد رويكرد مناسبي براي ارتقاي كيفيت و زندگي روستاييان است. اين مفهوم كه نخستين بار توسط راشمي ماير (انديشمند و آينده پژوه هندي) مطرح شد، به صراحت نشان مي‌دهد كه الزاما توسعه كشورهاي درحال توسعه از مسير صنعتي شدن و الگوهاي توسعه كلاسيك تجويزي غربي نمي‌گذرد. بسياري از كشورهاي توسعه نيافته خصوصا در مناطق روستايي مي‌توانند با به كارگيري مجموعه‌اي از فناوري‌هاي نرم و اثربخش كه هزينه سرانه اندكي دارند؛ مسير «توسعه اقتصادي نرم» را بپيمايند و جوامع خود را از فقر و فلاكت برهانند. از جمله اين فناوري‌ها مي‌توان به‌منابع انرژي تجديدپذير همچون سلول‌هاي خورشيدي و بيوگازها، فناوري‌هاي ارتباطي ارزان قيمت و فناوري‌هاي مالي و اقتصادي اشاره كرد. استفاده از اين فناوري‌ها ارزان و نيازمند دانش تخصصي سطح بالايي نيست. علاوه بر اينها يكي از بهترين راهكارهاي توسعه فرهنگ كارآفريني در روستاها، ارتقاي «سواد كارآفرينيِ» روستانشينان از طريق برنامه‌هاي آموزشي و ترويجي مختلف است. به علاوه تدوين ساختار و معماري مشاغل روستايي و آموزش، يكي از رويكردهاي آموزشي نوين و اثربخش است.
منبع: مقاله كارآفريني و اشتغال زنان روستايي
حامد اميري، عضو هيئت علمي دانشگاه پيام نور