آمانو در دوراهي برجام و امريكا
از نظر توافق عملي هيچ‌يك از طرف‌هاي 1+5 به جز امريكا اين تفسير را قبول ندارند. حتي مذاكره‌كنندگان امريكايي در دوران دولت اوباما هم اين را پذيرفته‌بودند كه منظور از اين توافق، دسترسي بدون محدوديت به اماكن نظامي ايران نيست. چنين دسترسي بر اساس برجام و پروتكل الحاقي فقط در صورتي ممكن است كه گزارش و اسناد معتبري وجود داشته‌باشد كه ايران دريك‌جايي تخلف كرده يا در يك نقطه نظامي مشغول فعاليت هسته‌اي است. بر چنين مبنايي است كه آژانس مي‌تواند درخواست دسترسي و بازرسي از مكاني در خاك ايران را مطرح كند. اين نكات و نقطه‌نظرات طرف امريكايي از سوي آمانو در اختيار مقامات ايراني قرار گرفته است. آنچه تاكنون مي‌دانيم اين است كه نظر قطعي طرف‌هاي گروه 1+5 اين است كه ايران لزومي ندارد تعهدي اضافه بر برجام بسپارد. اجراي چنين نقطه‌نظراتي از سوي امريكا در حال حاضر تقريبا غيرممكن است، چرا كه تاكنون هيچ سند و مدركي در اختيار آژانس قرار نگرفته است كه ادعا كند ايران در هيچ مكان اعلام نشده‌اي اعم از هسته‌اي يا غيرهسته‌اي فعاليت اعلام‌نشده‌اي دارد. با توجه به شرايط حاضر، به گمان من مقامات جمهوري اسلامي ايران نيز نبايد به اين سمت بروند كه به چنين اظهارات و ادعاهايي دامن بزند. آمانو از يك طرف زير فشار دولت امريكا قرار دارد و از طرف ديگر اطمينان دارد كه چنين ساز و كاري نه در برجام، نه در پروتكل الحاقي و نه در پادمان‌هاي ان‌پي‌تي مورد اشاره واقع نشده است. از طرف ديگر آمانو از اين واقعيت هم مطلع است كه ديگر اعضاي گروه 1+5 هم به هيچ‌وجه در اين مورد با امريكا همراه نيستند و مي‌داند ايران نيز با اين كار موافق نيست. در اين شرايط آمانو به تهران آمد تا از نقطه‌نظرات تهران نيز آگاه شود تا بتواند بر اساس كنار هم قرار دادن نقطه‌نظرات ايران، امريكا و بقيه طرف‌هاي 1+5 گزارش بعدي خود را تنظيم كند. بر خلاف گذشته كه پرونده ايران تحت عنوان PMD در شوراي حكام آژانس مطرح بود، تا الان هيچ مدرك و سندي مطرح نشده كه شوراي حكام بخواهد پرونده جديدي عليه ايران باز كند. در دوران گذشته، امريكايي‌ها مدارك ادعايي در اختيار داشتند كه از طريق آنها شوراي حكام را به فشار آوردن به ايران وادار كرده‌بودند. حتي اگر چنين مدارك و اسنادي بار ديگر مطرح شود، باز هم نياز به طي فرآيند سياسي و حقوقي در آژانس است. قبل از هر چيز اگر مدرك يا سند ادعايي جديدي از سوي طرف ثالث به آژانس ارايه شود، مديركل اين موضوع را با ايران مطرح خواهد كرد و از ايران خواهد خواست تا توضيحات روشني در اين مورد به آژانس ارايه دهد. اگر توضيحات ايران قانع‌كننده باشد، اصولا نيازي به درخواست براي دسترسي‌هاي جديد وجود نخواهد داشت و اگر مديركل در اين مورد قانع نشود، در اين صورت به شوراي حكام آژانس ارجاع مي‌شود.
به گمان من بعد از سفر آمانو به تهران بايد منتظر گزارش بعدي آقاي آمانو در زمينه پايبندي ايران به برجام باشيم تا ببينيم چه اندازه فشارهاي امريكا در بي‌طرفي آمانو و آژانس موثر بوده است. قطعا در سفر اخير مقامات ايراني توانستند اين نكته را ارزيابي كنند كه روند گزارش بعدي مديركل چگونه خواهد بود. جزييات گزارش بعدي آمانو اجازه خواهد داد ارزيابي كنيم آيا مديركل آژانس در اين مسير قرار گرفته است كه پس از 8 بار تاييد كامل فعاليت‌هاي ايران، در مسير وارد كردن ترديد قرار بگيرد يا اينكه همچنان بر مسير منصفانه‌اي كه پس از برجام در پي گرفته بود، اصرار خواهد كرد.
*نماينده پيشين ايران در مقر اروپايي سازمان ملل متحد